Reżyserki współczesnego polskiego kina fabularnego. Szkic z socjologii artystek

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz

doi:10.18778/0208-600X.80.04

Autor

Ewelina Wejbert-Wąsiewicz Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Sztuki, Rewolucji 1905 r. 41, 90-214 Łódź https://orcid.org/0000-0002-6711-8228

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.80.04

Słowa kluczowe:

socjologia artystki, reżyserki, film, kino, sztuka, artystki polskie

Abstrakt

Celem artykułu jest osadzenie twórczości współczesnych polskich reżyserek filmów fabularnych w kontekście charakterystycznych wspólnych (lub nie) rysów twórczości kobiet. Na podstawie analizy materiałów zastanych wyodrębniono komponenty karier kobiet filmu, by stworzyć zarys różnych postaw i rodzajów twórczości z uwzględnieniem dyskursu uzasadniającego potrzebę tworzenia kina, sytuację reżyserek w polu artystycznym, filmowym poprzez przynależność generacyjną, postawę twórczą realizowaną w działaniu, sposób udostępniania swojej twórczości (obieg), stopień nowatorstwa w działalności twórczej, stopień zaangażowania w bycie artystką, pozycję społeczną: sukcesy, nagrody, prestiż, oddziaływanie moralne w środowisku artystycznym. Współczesne twórczynie charakteryzuje społeczne zaangażowanie (społecznica, głosicielka społeczna, intelektualistka-reformatorka, kinopisarka, artystka odrębna). Artykuł jest szkicem z socjologii artystek, nieujmującym całego dorobku kobiet reżyserek w Polsce.

Bibliografia

Butler A. (2002), Women’s Cinema: The Contested Screen, Wallflower Press, Nowy Jork.
Google Scholar

Byerly C.M., Ross K. (2006), Women and Media: A Critical Introduction, Blackwell Publishing, Malden–Oxford–Carlton.
Google Scholar

Durys E. (2016), Kobieta w męskim świecie. Strategie działania Małgorzaty Szumowskiej, [w:] I. Desperak, I. Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 265–278.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-873-8.23

Goeber G. (2021), With Eyes Wide Open: Gender Equality in the Polish Film Industry, [w:] S. Liddy (red.), Women in International Film Industry. Policy, practice and power, Palgrave Macmillan, Limerick, s. 61–76 https://doi.org/10.1007/978-3-030-39070-9_4
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-39070-9_4

Golka M. (1995), Socjologia artysty, Ars Nova, Poznań.
Google Scholar

Golka M. (2013), The Sociology of the Artist in the Postmodern Era. Pride and Uncertainty, LIT Verlag, Wiedeń–Berlin.
Google Scholar

Gołaszewska M. (1986), Kim jest artysta, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa.
Google Scholar

Gontarek L. (2021), Po raz pierwszy w historii łódzkiej Filmówki na reżyserię dostały się same kobiety https://lodz.wyborcza.pl/lodz/7,35136,27574152,po-raz-pierwszy-w-historii-lodzkiej-filmowkina-rezyserie-przyjeto.html#s=BoxWyboLink (dostęp: 15.09.2021).
Google Scholar

Ilczuk D., Gruszka-Dobrzyńska E., Socha Z., Hazanowicz W. (2020), Policzone i policzeni! Artyści i artystki w Polsce, Wydawnictwo Uniwersytetu SWPS – Dom Wydawniczy Elipsa, Warszawa.
Google Scholar

Jakubowska A. (red.) (2011), Artystki polskie, Wydawnictwa Szkolne PWN – Park Edukacja, Warszawa–Bielsko-Biała.
Google Scholar

Johnson C. (1991), Kino kobiece jako kino buntu, przeł. Alicja Helman, „Film na Świecie”, nr 5(384), s. 13–21.
Google Scholar

Jucewicz A. (2012), „Szuma, ty jesteś facet!” https://www.wysokieobcasy.pl/wysokieobcasy/7,53662,11032540,szuma-ty-jestes-facet.html (dostęp: 30.06.2015).
Google Scholar

Ksieniewicz-Mil M. (2021), Producentki, reżyserki, aktorki – czas na równe prawa https://siedemosmych.pl/producentki-rezyserki-aktorki-czas-na-rowne-prawa/ (dostęp: 2.10.2021).
Google Scholar

Lankiewicz E. (2021), „Niezłe, jak na kobietę”. Agnieszka Holland szczerze o różnicach płci w kinie, „Wprost” https://www.wprost.pl/prime-time/10504780/agnieszka-holland-o-kobietach-w-kinie-rzadzie-politykach-i-feminizmie.html (dostęp: 5.11.2021).
Google Scholar

Lubelski T. (2009), Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Videograf II, Katowice.
Google Scholar

Lubelski T. (red.) (2014), Encyklopedia kina polskiego, Biały Kruk, Kraków.
Google Scholar

Mazierska E. (2004), Dorota Kędzierzawska – diabły, wrony, kobiety: kobiece kontrkino, [w:] G. Stachówna, J. Wojnicka (red.), Autorzy kina polskiego, Rabid, Kraków, s. 216–217.
Google Scholar

Mazierska E., Ostrowska E. (2006), Women in Polish Cinema, Berghahn Press, Nowy Jork–Oxford.
Google Scholar

Misiak A. (2015), Women & Film under Communism: A Report from the Archive http://womenundercommunism.com/other-women-filmmakers/ (dostęp: 15.09.2021).
Google Scholar

Mrozek W. (2021), Moja mocna pozycja, to, że Wajda liczy się z moimi opiniami, nie podobało się wielu kolegom, „Gazeta Wyborcza” https://wyborcza.pl/7,75410,27592389,agnieszkaholland-do-rezyserek-nie-lekajcie-sie.html (dostęp: 1.11.2021).
Google Scholar

Osęka A. (1978), Mitologie artysty, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Radkiewicz M., Talarczyk M. (red.) (2018), (Nie)widzialne kobiety kina, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Sadowska M. (2020a), Początek nocy – album o miłości w zwykłej codzienności, rozmowę przepr. W. Szymańska https://rytmy.pl/poczatek-nocy-album-o-milosci-w-zwyklej-codziennosciwywiad-z-maria-sadowska/ (dostęp: 18.10.2021).
Google Scholar

Sadowska M. (2020b), Rząd się ośmiesza – Maria Sadowska, rozmowę przepr. D. Dudko https://kultura.onet.pl/muzyka/wywiady-i-artykuly/aborcja-w-polsce-i-wyrok-tk-maria-sadowskarzad-sie-osmiesza/qhmwymp (dostęp: 15.09.2021).
Google Scholar

Szewczyk U. (2021), Gildia Reżyserów Polskich w Fabryce Norblina https://retailjournal.pl/2021/04/19/gildia-rezyserow-polskich-z-siedziba-w-fabryce-norblina/#:~:text=Gildia%20Re%C5%BCyser%C3%B3w%20Polskich%20to%20zwi%C4%85zek%20zawodowy%2C%20zrzeszaj%C4%85cy%20ponad,in.%20Wojciecha%20Smarzowskiego%2C%20Krzysztofa%20Krauze%20i%20Agnieszki%20Holland (dostęp: 18.10.2021).
Google Scholar

Talarczyk-Gubała M. (2013a), Biały mazur. Kino kobiet w polskiej kinematografii, Galeria Miejska Arsenał, Poznań.
Google Scholar

Talarczyk-Gubała M. (2013b), Wszystko o Ewie. Filmy Barbary Sass a kino kobiet w drugiej połowie XX wieku, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Google Scholar

Talarczyk-Gubała M. (2015), Wanda Jakubowska. Od nowa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa.
Google Scholar

Talarczyk-Gubała M. (2018), Raport o pozycji kobiet w polskiej kinematografii. Fakty i liczby https://krytykapolityczna.pl/file/2016/02/Raport-Monika_Talarczyk_2018.pdf (dostęp: 1.01.2020).
Google Scholar

Taszycka A. (2018), Helena Amiradżibi-Stawińska – Z Gruzji do Polski, [w:] M. Radkiewicz, M. Talarczyk (red.), (Nie)widzialne kobiety kina, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 83–94.
Google Scholar

Terpińska A. (2018), Aleksandra Terpińska – reżyserka filmu „Najpiękniejsze fajerwerki ever” https://www.youtube.com/watch?v=3Xcq-Jg34qs (dostęp: 8.11.2021).
Google Scholar

Toeplitz J. (1980), Women in the Media, UNESCO, Paris.
Google Scholar

Tomasik K. (2004), Polskie reżyserki filmowe 1919–2002, „Kultura i Historia”, nr 6 http://www.kulturaihistoria.umcs.lublin.pl/archives/179 (dostęp: 30.01.2015).
Google Scholar

Toniak E. (2011) Artystki w PRL-u, [w:] A. Jakubowska (red.), Artystki polskie, Wydawnictwa Szkolne PWN – Park Edukacja, Warszawa–Bielsko-Biała, s. 94–111.
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz E. (2015), Filmy kobiet. Zmiany, zwroty i szklany sufit w kinematografii polskiej przed i po 1989 roku, „Sztuka i Dokumentacja”, nr 13, s. 47–59 i wskazana tam bibliografia.
Google Scholar

Wejbert-Wąsiewicz E. (2016), Niepokorne reżyserki kina polskiego, [w:] I. Desperak, I. Kuźma (red.), Kobiety niepokorne. Reformatorki, buntowniczki, rewolucjonistki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 253–263 i wskazana tam bibliografia.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7969-873-8.22

Wejbert-Wąsiewicz E. (2018), W stronę socjologii artystki, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica” nr 66, s. 11–31 https://doi.org/10.18778/0208-600X.66.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.66.02

Wejbert-Wąsiewicz E., Zimnica-Kuzioła E. (2019), Female directors of contemporary Polish theater and cinema (selected examples), „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 71, s. 121–137 https://doi.org/10.18778/0208-600X.71.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-600X.71.09

Wejbert-Wąsiewicz E., Porczyński D., Rozalska A. (2021), On Contemporary Issues in the Sociology of Art: Introduction, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, nr 17(3), s. 6–26 https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8069.17.3.01

Wróblewski J. (2013), Reżyserzy, Wielka Litera, Warszawa.
Google Scholar

Znaniecki F. (1984), Społeczne role uczonych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar

https://culture.pl/pl/tworcy (dostęp: 31.10.2021).
Google Scholar

https://filmpolski.pl/fp/ (dostęp: 31.10.2021).
Google Scholar

https://kobietyfilmu.pl/tag/stowarzyszenie-kobiety-filmu/ (dostęp: 1.08.2021).
Google Scholar

https://pisf.pl/ (dostęp: 1.08.2021).
Google Scholar

https://www.magdalenapiekorz.com/ (dostęp: 5.11.2021).
Google Scholar