Nastrój a racjonalność myślenia w zależności od dominującego mechanizmu regulacji zachowania

Monika Wróbel

doi:10.18778/1427-969X.11.10

Autor

Monika Wróbel Uniwersytet Łódzki, Instytut Psychologii, Zakład Psychologii Osobowości i Różnic Indywidualnych

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-969X.11.10

Słowa kluczowe:

mood, mechanisms of regulation of behaviour, rationality

Abstrakt

The article addresses the issue of the relationship between cognitive and affective processes, in particular mood and thinking. The aim of the study was to examine the relationship between mood and rational reasoning as well as the role of the systems of direct and indirect regulation of behaviour in this process. Two study groups (N = 51 and N = 53), a control group (N = 51) and a group of so-called “listening persons” (N = 104) took part in the study. The following measures were used: Mood Scale, Tasks Set, Questionnaire for Listening Person (the author’s techniques) and A. Kolańczyk’s AR Scale. The results show that those in whom negative mood was induced, solved tasks better and were more aware of their sensual experiences than those in whom positive mood was induced (which increased the awareness of reflections). However, the hypothesis that greater rationality of reasoning results from the interactive influence of both mood and systems of regulation of behaviour activity was not supported.

Bibliografia

Abele A. (1992a), Positive versus negative mood influences on problem solving: A review, "Polish Psychological Bulletin", 23, 187–202
Google Scholar

Abele A. (1992b), Positive and negative mood influences on creativity: Evidence for asymmetrical effects, "Polish Psychological Bulletin", 23, 203–221
Google Scholar

Aronson E., Wieczorkowska G. (2001), Kontrola naszych myśli i uczuć, Jacek Santorski & Co. Agencja Wydawnicza, Warszawa
Google Scholar

Bower G. H. (1981), Mood and memory, "American Psychologist", 36, 129–148
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0003-066X.36.2.129

Buss D. (2001), Psychologia ewolucyjna. Jak wytłumaczyć społeczne zachowania człowieka? Najnowsze koncepcje, GWP, Gdańsk
Google Scholar

Czapinski J. (1995), Psychologia szczęścia, Wydawnictwo PTP, Warszawa
Google Scholar

Davidson R. J. (1998), O emocji, nastroju i innych pojęciach afektywnych, [w:] P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji, GWP, Gdańsk, 50–54
Google Scholar

Dolinski D. (2000), Emocje, poznanie, zachowanie, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, GWP, Gdańsk, 369–394
Google Scholar

Epstein S. (1990), Cognitive-experiential Self-theory, [w:] L. Pervin (ed.), Handbook of personality theory and research: Theory and research, Guilford Publications, New York, 165–192
Google Scholar

Epstein S., Pacini R., Denes-Raj V. (1996), Individual differences in intuitive-experimental and analytical-rational thinking styles, "Journal of Personality and Social Psychology", 71, 390–405
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.71.2.390

Grzesiuk L. (1994), Psychoterapia. Szkoły, zjawiska i specyficzne problemy, PWN, Warszawa
Google Scholar

Karpinska E. (2000), Miejsce wyodrębnione ze świata: przykład łódzkich kamienic czynszowych, Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, Łódź
Google Scholar

Kirkpatrick L. A., Epstein S. (1992), Cognitive-Experiential Self-Theory and subjective probability. Further evidence for two conceptual systems, "Journal of Personality and Social Psychology", 63, 534–544
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.63.4.534

Kocowski T. (1991), Szkice z teorii twórczości i motywacji, SAWW, Poznań
Google Scholar

Kolańczyk A. (1991), Intuicyjność procesów przetwarzania informacji, Wydawnictwo UG, Gdańsk
Google Scholar

Kolańczyk A. (1997), O współzmienności emocji i poznania, "Przegląd Psychologiczny", 49, 57–79
Google Scholar

Kolańczyk A. (1999), Czuję – myślę – jestem. Świadomość i procesy psychiczne w ujęciu poznawczym, GWP, Gdańsk
Google Scholar

Kolańczyk A., Świerzyński R. (1995), Emocjonalne wyznaczniki stylu i plastyczności myślenia, "Przegląd Psychologiczny", 38, 279–304
Google Scholar

Kolańczyk A., Dembowska A., Krysińska A (1996), Dwa sposoby przeżywania emocji a efekty asymilacji i kontrastu, "Czasopismo Psychologiczne", 2, 161–182
Google Scholar

Kozielecki J. (1992), Myślenie i rozwiązywanie problemów, [w:] T. Tomaszewski (red.), Psychologia ogólna. Percepcja. Myślenie. Decyzje, t. 1, PWN, Warszawa, 91–154
Google Scholar

Larsen R. J. (2000), Toward a Science of Mood Regulation, "Psychological Inquiry", 11, 129–141
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1103_01

Lazarus R. (1998), Ocena poznawcza, [w:] P. Ekman, R. J. Davidson (red.), Natura emocji, GWP, Gdańsk, 183–190
Google Scholar

Lewicka M. (1991), Czy jesteśmy racjonalni?, [w:] M. Kofta, T. Szustrowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć. Szkice z psychologii społecznej, PWN, Warszawa, 15–66
Google Scholar

Lewicka M. (1993), Aktor czy obserwator. Psychologiczne mechanizmy odchyleń od racjonalności w myśleniu potocznym, Pracownia Wydawnicza PTP, Warszawa–Olsztyn
Google Scholar

Lewicka M. (2000), Myślenie i rozumowanie, [w:] J. Strelau (red.), Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, GWP, Gdańsk, 275–316
Google Scholar

Maruszewski T. (1996), Psychologia poznawcza, Polskie Towarzystwo Semiotyczne, Warszawa
Google Scholar

Maruszewski T. (2001), Psychologia poznania, GWP, Gdańsk
Google Scholar

Matczak A. (1982), Style poznawcze. Rola indywidualnych preferencji, PWN, Warszawa
Google Scholar

Nęcka E. (2001), Psychologia twórczości, GWP, Gdańsk
Google Scholar

Obuchowski K. (1982), Kody orientacji i struktura procesów emocjonalnych, PWN, Warszawa
Google Scholar

Parrot W. G., Sabini J. (1990), Mood and memory under natural conditions: Evidence for mood incongruent recall, "Journal of Personality and Social Psychology", 59, 321–336
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.59.2.321

Schwarz N., Clore G. L. (2003), Mood as Information: 20 Years Later, "Psychological Inquiry", 14, 296–303
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1207/S15327965PLI1403&4_20

Sheridan C. L., Radmacher S. A. (1998), Psychologia zdrowia, Instytut Psychologii Zdrowia, Warszawa
Google Scholar

Tversky A., Kahneman D. (1983), Extensional vs. intuitive thinking. The conjunction fallacy in probability judgment, "Psychological Review", 90, 293–315
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0033-295X.90.4.293

Urada D. I., Miller N. (2000), The Impact of Positive Mood and Category Importance on Crossed Categorization Effect, "Journal of Personality and Social Psychology", 78, 417–433
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0022-3514.78.3.417

Watson D. (2000a), Basic Problems in Positive Mood Regulation, ,,Psychological Inquiry”, 11, 205–209
Google Scholar

Watson D. (2000b), Mood and Temperament, Guilford Press, New York
Google Scholar

Westermann R., Spies K., Stahl G., Hesse F. W. (1996), Relative effectiveness and validity of mood induction procedures: A meta-analysis, ,,European Journal of Social Psychology”, 26, 557–580
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/(SICI)1099-0992(199607)26:4<557::AID-EJSP769>3.3.CO;2-W

Wojciszke B. (1991a), Procesy oceniania ludzi, Wydawnictwo Nakom, Poznań
Google Scholar

Wojciszke B. (1991b), Korzystanie z danych i pseudodanych przy poznawaniu ludzi, [w:] M. Kofta, T. Szutowa (red.), Złudzenia, które pozwalają żyć. Szkice z psychologii społecznej, PWN, Warszawa, 15–66
Google Scholar

Wojciszke B. (2003), Skale Regulacji Nastroju, [w:] M. Marszał-Wiśniewska, T. Klonowicz, M. Fajkowska-Stanik (red.), Psychologia różnic indywidualnych, GWP, Gdańsk, 163–179
Google Scholar

Wojciszke B., Baryła W. (2004), Skale do pomiaru nastroju i sześciu emocji, ,,Czasopismo Psychologiczne”, 11, 31–47
Google Scholar

Wróbel M. (2005a), Podstawowe problemy w badaniach nad wpływem nastroju na funkcjonowanie człowieka, ,,Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Psychologica, 9, 81–93
Google Scholar

Wróbel M. (2005b), Sposoby zmiany nastroju. W poszukiwaniu związku między aktywnością człowieka a samopoczuciem, ,,Psychologia Jakości Życia”, 4, 89–106
Google Scholar

Zajonc R. B. (1980), Feeling and thinking. Preferences need no inferences, „American Psychologist”, 35, 151–172
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037//0003-066X.35.2.151