Społeczne konstruowanie roli (złej) matki – na przykładzie badań nad bezradnością opiekuńczo-wychowawczą

Iwona Kudlińska

doi:10.18778/0208-600X.39.04

Autor

Iwona Kudlińska Uniwersytet Łódzki

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.39.04

Słowa kluczowe:

bezradność w sprawach opiekuńczo-wychowawczych, problem społeczny, konstruowanie problemu społecznego, konstruowanie roli matki, „zła matka”, „dobra matka”, obwinianie matki

Abstrakt

W artykule przedstawiono analizę procesu społecznego konstruowania takich pojęć, jak rodzina i matka, w kontekście badań nad bezradnością opiekuńczo-wychowawczą rozumianą jako problem społeczny. Zła matka, to ta, która z różnych względów nie podołała w realizacji społecznie oczekiwanego ideału „dobrej matki”. Dla wielu kobiet, zwłaszcza uznanych za bezradne czy niewydolne wychowawczo, realizacja roli idealnej matki jest niemożliwa z powodu różnych barier i ograniczeń. Analiza konstruowania pojęcia „złej matki” pozwala zrozumieć, w jaki sposób dominujące pojęcie „dobrej matki” jest wzmacniane i utrwalane, szczególnie w kontekście badań nad zjawiskiem bezradności opiekuńczo-wychowawczej. Analizy takie pokazują proces konstruowania roli złej matki, ponieważ bezradność opiekuńczo-wychowawcza w sposób szczególny wskazuje na duży dystans między społecznie pożądanym a rzeczywiście realizowanym modelem rodziny i macierzyństwa.

Bibliografia

Arendell T. (2000), Conceiving and Investigating Motherhood: The Decade’s Scholarship, „Journal of Marriage and the Family”, vol. 62.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.01192.x

Baden S., Milward K. (1997), Gender Inequality and Poverty: Trends, Linkages, Analysis and Policy Implications, Report prepared for the Gender Equality Unit, Swedish International Development Cooperation Agency (Sida).
Google Scholar

Bem L. S. (2000), Męskość, kobiecość: o różnicach wynikających z płci, Gdańsk: Gdańskie Wydaw. Psychologiczne.
Google Scholar

Biedroń M. (2009), Realizacja funkcji rodziny w kontekście globalnych przemian socjokulturowych, [w:] Łydyżyński A. (red.), Rodzina we współczesności, Wrocław: Atut.
Google Scholar

Bogucka M. (2006), Gorszapłeć: kobieta w dziejach Europy od antyku po wiek XXI, Warszawa: Trio.
Google Scholar

Bogunia-Borowska M. (2008), Codzienność życia społecznego – wyzwania dla socjologii XXI wieku, [w:] Sztompka P., Bogunia-Borowska M. (red.), Socjologia codzienności, Kraków: Znak.
Google Scholar

Forcey L. R. (1994), Feminist Perspectives on Mothering and Peace, [w:] Glenn E. N., Chang G. L., Forcey R. (eds.), Mothering: Ideology, Experience, and Agency, New York: Routledge.
Google Scholar

Foucault M. (2009), Nadzorować i karać: narodziny więzienia, Warszwa: Aletheia.
Google Scholar

Gajewska A. (2004), „Macierzyństwo” – prezentacja pojęcia w dyskursie feministycznym w Polsce, [w:] Radkiewicz M. (red.), Gender: Konteksty, Kraków: Rabid.
Google Scholar

Garey A. (1995), Constructing Motherhood on the Night Shift: ‘Working Mothers’ as ‘Stay-at-Home Moms’, „Qualitative Sociology”, vol. 18 (4).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/BF02404489

Giddens A. (2007), Przemiany intymności. Seksualność, miłość i erotyzm we współczesnych społeczeństwach, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Holstein J. A., Gubrium J. F. (1999), What Is Family? Further Thoughts on a Social Constructionist Approach, „Marriage & Family Review”, vol. 28 (3/4).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1300/J002v28n03_02

Hołówka T. (1982), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Ishwaran K. (1992). Family and Marriage: Cross Cultural Perspectives, Toronto: Thompson.
Google Scholar

Jamrozik A., Nocella L. (2000), The Sociology of Social Problems: Theoretical Perspectives and Methods of Intervention, Cambridge: Cambridge University Press.
Google Scholar

Kielty S. (2008), Working Hard to Resist a ‘Bad Mother’ Label, „Qualitative Social Work”, vol. 7 (3).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1473325008093707

Kudlińska I. (2012), Stygmatyzacja społeczna jako strategia dyskursywna biedy i jej rola w procesie wykluczenia społecznego, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 1.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2478/v10276-012-0009-1

Kudlińska I., Kacprzak A. (2011), Profesjonalna praca socjalna wobec problemu społecznej bierności i bezradności klientów instytucji pomocowych, [w:] Piątek K., Szymańska-Zybertowicz K. (red.), Profesjonalna praca socjalna. Nowy paradygmat czy niedokończone zadanie?, Toruń: Akapit.
Google Scholar

Ladd-Taylor M., Umansky L. (1998), ‘Bad’ Mothers: The Politics of Blame in Twentieth-Century America, New York: New York University Press.
Google Scholar

Larson L., Goltz J. W., Hobart Ch. W. (1994), Families in Canada, Toronto: Prentice-Hall.
Google Scholar

Link P. (2001), Conceptualizing Stigma, „Annual Review of Sociology”, vol. 27.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1146/annurev.soc.27.1.363

Luptun F. (2001), ‘They’ve Forgotten that I’m the Mum’: Constructing and Practising Motherhood in Special Care Nurseries, „Social Science & Medicine”, vol. 53.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0277-9536(00)00396-8

Łoś M. (1985), Role społeczne w „nowej roli”, [w:] Mokrzycki E., Ofierska M., Szacki J. (red.), O społeczeństwie i teorii społecznej. Księga poświęcona pamięci Stanisława Ossowskiego, Warszawa: PWN.
Google Scholar

Łydyżyński A. (red.), (2009), Rodzina we współczesności, Wrocław: Atut.
Google Scholar

Malinowska E. (2000), Feminizm europejski, demokracja parytetowa a polski ruch kobiet: socjologiczna analiza walki o równouprawnienie płci, Łódź: Wyd. UŁ.
Google Scholar

Matlary J. H. (2000), Nowy feminizm: kobieta i świat wartości, Poznań: W Drodze.
Google Scholar

Medina S., Magnuson S. (2009), Motherhood in the 21st Century: Implications for Counselors, „Journal of Counseling & Development”, vol. 87.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/j.1556-6678.2009.tb00553.x

Mills F. (1996), The Ideology of Welfare Reform: Deconstructing Stigma, „Social Work”, vol. 41 (4).
Google Scholar

Miluska J. (1996), Tożsamość kobiet i mężczyzn w cyklu życia, Poznań: Wyd. UAM.
Google Scholar

Misztal B. (2000), Teoria socjologiczna a praktyka społeczna, Kraków: Universitas.
Google Scholar

Nitecki S. (2008), Prawo do pomocy społecznej w polskim systemie prawnym, Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Google Scholar

Ortner S. B. (1982), Czy kobieta ma się tak do mężczyzny, jak „natura” do „kultury”?, [w:] Hołówka T. (red.), Nikt nie rodzi się kobietą, Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar

Pankowska D. (2005), Wychowanie a role płciowe, Gdańsk: GWP.
Google Scholar

Robson K. (2005), ‘Canada’s Most Notorious Bad Mother’: The Newspaper Coverage of the Jordan Heikamp Inquest, „Canadian Review of Sociology”, vol. 42 (2).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1755-618X.2005.tb02462.x

Shaw S. M., Havitz M. E. (w druku), The Social Construction of the Family: The Role of Family Leisure and Family Vacations, [w:] Bella L. (ed.), Family Making, Halifax: Fernwood.
Google Scholar

Siemieńska R. (2003), Aktorzy życia publicznego, Warszawa: Scholar.
Google Scholar

Slany K. (2002), Alternatywne formy życia małżeńsko-rodzinnego w ponowoczesnym świecie, Kraków: Nomos.
Google Scholar

Spratt D. (2009), Identifying Families with Multiple Problems: Perspectives of Practitioners and Managers in Three Nations, „British Journal of Social Work”, vol. 39.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/bjsw/bcm151

Swift K. (1995), Manufacturing ‘Bad Mothers’: A Critical Perspective on Child Neglect, Toronto: University of Toronto Press.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3138/9781442676978

Tardy R. (2000), But I Am a Good Mom. The Social Construction of Motherhood Throughhealthcare Conversations, „Journal of Contemporary Ethnography”, vol. 29.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/089124100129023963

Tyszka Z. (2003), Rodzina we współczesnym świecie, Poznań: PWN.
Google Scholar

Walczewska S. (1999), Damy, rycerze i feministki. Kobiecy dyskurs emancypacyjny w Polsce, Kraków: eFKa.
Google Scholar

Waldman A. (2011), Zła matka. Kronika matczynych wykroczeń, drobnych katastrof i rzadkich momentów chwały, Kraków: Znak.
Google Scholar

Walls L., Wong-Wylie G. (2007), The Social Construction of Motherhood: Implications and Interventions, Research paper presented at the Association for Research on Mothering’s 11th Annual Conference: Maternal Health and Well-Being, October 19–21, Toronto.
Google Scholar