Solidarność społeczna i kryzys. Zmiany wartości w Europie i w Polsce w warunkach kryzysu

Jerzy Bartkowski

doi:10.18778/0208-600X.48.02

Autor

Jerzy Bartkowski Uniwersytet Warszawski, Wydział Filozofii i Socjologii, Instytut Socjologii, Zakład Socjologii Polityki

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.48.02

Słowa kluczowe:

wartości, kryzys, solidarność

Abstrakt

Problemem, jaki podejmuje ten artykuł, jest kwestia zmian wartości związanych z solidarnością społeczną w okresie kryzysu. Podstawą empiryczną pracy są dane Europejskiego Sondażu Wartości i Eurobarometru (sondaży Parlamentu Europejskiego wśród opinii publicznej). Jako pierwszy jest analizowany wpływ kryzysu na wartości w wymiarze materializm a postmaterializm od strony postaw egocentrycznych. Dane wskazują, że nastąpił wzrost postaw materialistycznych i egocentryzmu. Natomiast wpływ kryzysu na poczucie solidarności był badany w dwu wymiarach. Pierwszym z nich była solidarność międzygrupowa we wspólnocie narodowej. Drugim ‒ poczucie więzi i solidarność wobec grup w zależności od stopnia dystansu i bliskości wobec jednostki: od sąsiedztwa po społeczność światową. Badania pokazują, że kryzys osłabił międzygrupową horyzontalną solidarność, najbardziej wobec bezrobotnych. Natomiast inaczej uwidacznia się to wobec grup o różnych stopniu bliskości. Kryzys wpływa na wzrost poczucia więzi wobec grup bliskich, wspólnoty narodowej i europejskiej, a zmniejsza gotowość pomocy między krajami i pomocy międzyregionalnej. Najsilniej osłabia poczucie więzi ze wspólnotami dalszymi, takimi jak świat jako całość czy kraje Trzeciego Świata. Kryzys stanowi próbę dla systemów wartości i solidarności grupowej. Chociaż kryzys zarówno zwiększył postawy materialistyczne i egocentryczne, jak i osłabił wewnętrzną solidarność grupową, nie spowodował jednak zasadniczej przemiany wzorów solidarności wewnątrz krajów, jak również między krajami Unii Europejskiej.

Bibliografia

Bartkowski J. (2009), Wartości materialistyczne i post-materialistyczne w Polsce w ujęciu porównawczym, [w:] M. Zahorska, E. N a s a l s k a (red.), Wartości ‒ polityka ‒ społeczeństwo, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa, s. 33‒47.
Google Scholar

Giddens A. (2001), Nowoczesność i tożsamość. „Ja” i społeczeństwo w epoce późnej nowoczesności, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Gide C. (1908), Solidaryzm, [b.n.w.], Lwów.
Google Scholar

Halman L. (2010), Wartości polityczne, [w:] D. R u s s e l, H. D. K l i n g e m a n (red.), Zacho- wania polityczne, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 359‒381.
Google Scholar

Holmes S., Sunstein C. (2003), Koszt praw. Dlaczego wolność zależy od podatków?, Wy- dawnictwo Sejmowe, Warszawa.
Google Scholar

Inglehart R. (2010), Wartości postmaterialne oraz przejście od wartości związanych z przetrwa- niem do wartości związanych z wyrażaniem własnego „ja”, [w:] D. R u s s e l, H. D. K l i n g e m a n (red.), Zachowania polityczne, t. I, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 280‒301.
Google Scholar

Jasińska-Kania A. (red.) (2012), Wartości i zmiany: Przemiany postaw Polaków w jednoczącej się Europie, Wydawnictwo Naukowe SCHOLAR, Warszawa.
Google Scholar

Szukalski P. (2012), Solidarność pokoleń. Dylematy relacji międzypokoleniowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Waleszczuk Z. (2006), Globalizacja solidarności, Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu, Wrocław.
Google Scholar

Zdziech P. (2010), Ronalda Ingleharta teoria rozwoju ludzkiego, Wydawnictwo Nomos, Kraków.
Google Scholar