Wykluczenie cyfrowe i co dalej? Nowe technologie jako katalizator podziałów społecznych i bodziec dla cywilizacyjnego rozwoju

Leszek Porębski

doi:10.18778/0208-600X.50.05

Autor

Leszek Porębski Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Humanistyczny AGH, Katedra Politologii i Historii Najnowszej

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.50.05

Słowa kluczowe:

wykluczenie cyfrowe, ICT, rozwój społeczny, stratyfikacja społeczna

Abstrakt

Rozwój nowych technologii informacyjnych i komunikacyjnych (Information and Communication Technologies – ICT) prowadzi do znaczących przemian w różnych sferach życia społecznego. W tekście przedstawiono wybrane aspekty wpływu ICT na strukturę społeczną i ład społeczny zarówno na poziomie pojedynczych społeczeństw, jak i w kontekście globalnym. Najbardziej bezpośrednią konsekwencją rozwoju nowych technologii jest zjawisko wykluczenia cyfrowego związane z nierównym dostępem do ICT. Choć w ostatnich latach ulega ono wyraźnemu osłabieniu, to ciągle kształtuje nowy model ładu, w którym całe grupy społeczne, a w skali globalnej regiony świata, tracą dystans cywilizacyjny do liderów rewolucji informacyjnej. Dla opisu nowego układu sił w „cyfrowo podzielonym” świecie używa się często określeń informacyjny apartheid lub wirtualna kolonizacja. Obie koncepcje podkreślają, że rozwój ICT spowodował pogłębienie polaryzacji ekonomicznej społecznej i cywilizacyjnej pomiędzy krajami i regionami rozwiniętymi i rozwijającymi się. Paradoksalnie, nowe technologie mogą też być jednak bodźcem ułatwiającym grupom wykluczonym i pozostającym na marginesie życia społecznego gwałtowny i skuteczny awans. W tym kontekście dobrym przykładem jest realizacja w Bangladeszu programu udostępniania telefonii komórkowej na obszarach wiejskich. Projekt ten, adresowany przede wszystkim do ludzi ubogich, przyniósł nie tylko wzrost dochodów, ale także poprawę warunków życia i gospodarczej konkurencyjności lokalnych społeczności. ICT mogą więc także prowadzić do ograniczenia podziałów i różnic społecznych.

Bibliografia

Aminuzzaman S., Baldersheim H., Jamil I. (2003), Talking Back! Empowerment and Mobile Phones in Rural Bangladesh: A Study of the Village Phone Scheme of Grameen Bank, „Contemporary South Asia”, Vol. 12, Issue 3, s. 327–348.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0958493032000175879

Ayanso A., Cho D., Lertwachara K. (2010), The Digital Divide: Global and Regional ICT Leaders and Followers, „Information Technology for Development”, Vol. 16, No. 4, s. 304–319.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/02681102.2010.504698

Bard A., Söderqvist J. (2006), Netokracja. Nowa elita władzy i życie po kapitalizmie, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar

Bayes A. (2001), Infrastructure and Rural Development: Insights from A Grameen Bank Village Phone Initiative in Bangladesh, „Agricultural Economics”, Vol. 25, Issue 2–3, s. 261–272.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1016/S0169-5150(01)00083-4

Beato G. (2013), Twitter: Free Speech in 140 Characters, „Reason”, Vol. 44, No. 10, s. 28–34. Building E-Community Centres for Rural Development (2005), United Nations, New York.
Google Scholar

Castells M. (2007), Społeczeństwo sieci, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Cline-Cole R., Powell M. (2004), ICTs, “Virtual Colonization” and Political Economy, „Review of African Political Economy”, Vol. 99, No. 31, s. 5‒9.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0305624042000258388

Forrester T., Berry D. (2002), Information Technology and Theory, [w:] W. Outhwaite (ed.), The Blackwell Dictionary of Modern Social Thought, Blackwell Publishing, 10 May 2007, http://www.blackwellreference.com/subscriber/tocnodeid=g9780631221647_chunk_g978063122164713_ss1-15, 3.09.2013.
Google Scholar

Futch M., McIntosh C. (2009), Tracking the Introduction of the Village Phone Product in Rwanda, „Information Technologies and International Development”, Vol. 5, No. 3, s. 54–81.
Google Scholar

GrameenPhone Revisited: Investors Reach out To the Poor (2004), „The DAC Journal”, Vol. 5, Issue 3, http://www.keepeek.com/Digital-Asset-Management/oecd/development/oecd-journal-on-development/volume-5/issue-3_journal_dev-v5-3-en#page1, 3.09.2013
Google Scholar

Hall M. (1999), Virtual Colonization, „Journal of Material Culture”, Vol. 4, Issue 1, s. 39–55.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/135918359900400103

Hedley A. (1999), The Information Age: Apartheid, Cultural Imperialism or Global Village?, „Social Science Computer Review”, Vol. 17, No. 1, s. 78–87.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/089443939901700109

Internet Usage Statistics, Internet World Stats, http://www.internetworldstats.com/stats.htm, 27.08.2013.
Google Scholar

James J. (2009), Measuring the Global Digital Divide at the Level of Individuals, „Current Science”, Vol. 96, No. 2, s. 194–197.
Google Scholar

Koss F. (2001), Children Falling into the Digital Divide, „Journal of International Affairs”, Vol. 55, No. 1, s. 75–90.
Google Scholar

Lewis D. (1987), The Public Image of Henry Ford. An American Folk Hero and His Company, Wayne State University Press, Detroit
Google Scholar

Milian L. (2006), Ład społeczny na tle przewidywanej struktury społeczeństwa nazywanego umownie informacyjnym, [w:] L. Haber, M. Niezgoda (red.), Społeczeństwo informacyjne. Aspekty funkcjonalne i dysfunkcjonalne, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków, s. 116–123.
Google Scholar

Patil D., Dhere A., Pawar C. (2009), ICT and Empowerment of Rural and Deprived Women in Asia, „Asia-Pacific Journal of Rural Development”, Vol. XIX, No. 1, s. 1–22.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/1018529120090101

Porębski L. (2002), Rewolucja informacyjna jako źródło nowych podziałów społecznych, „Kultura i Edukacja”, nr 2, s. 22–42.
Google Scholar

Rashid A., Rahman M. (2009), Making Profit to Solve Development Problems: The Case of Telenor AS and the Village Phone Programme in Bangladesh, „Journal of Marketing Management”, Vol. 25, No. 9–10, s. 1049–1060.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1362/026725709X479363

Rashid S., Hassan F. (2012), Information and Communications Technology Development Products towards Strengthening Rural Communities in Malaysia, „Canadian Social Science”, Vol. 8, No. 5, s. 91–98.
Google Scholar

Robinson K., Crenshaw E. (2010), Reevaluating the Global Digital Divide: Socio-Demographic and Conflict Barriers to the Internet Revolution, „Sociological Inquiry”, Vol. 80, No. 1, s. 34–62.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1475-682X.2009.00315.x

Tiene D. (2002), Addressing the Global Digital Divide and its Impact on Educational Opportunity, „Education Media International”, Vol. 39, Issue 3–4, s. 211–222.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/09523980210166440

Vaden T., Suoranta J. (2009), A Definition and Criticism of Cybercommunism, „Capital & Class”, Vol. 33, Issue 97, s. 159–177.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/030981680909700109

Warnholz J. (2008), Even the Poorest Can Be the Thriving Market, „Harvard Business Review”, May.
Google Scholar

Wilson K., Wallin J., Reiser Ch. (2003), Social Stratification and the Digital Divide, „Social Science Computer Review”, Vol. 21, No. 2, s. 133–143.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0894439303021002001

World Summit on Information Society [2003‒2005], http://www.itu.int/wsis/index.html, 3.09.2013.
Google Scholar

Zembylas M., Vrasidas Ch. (2005), Globalization, Information and Communication Technologies and the Prospect of A ‘Global Village’: Promises of Inclusion or Electronic Colonization, „Journal of Curriculum Studies”, Vol. 37, Issue 1, s. 65–83.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/0022027032000190687

Žižek S. (2002), A Cyberspace Lenin: Why not?, „International Socialism”, Summer, No. 95, http://www.marxists.org/history/etol/newspape/isj2/2002/isj2-095/zizek.htm, 3.09.2013.
Google Scholar