Stan wojenny w opowieściach biograficznych polskich artystów emigrantów

Tomasz Ferenc

doi:10.18778/0208-600X.53.04

Autor

Tomasz Ferenc Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Sztuki

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.53.04

Słowa kluczowe:

emigracja, artyści, stan wojenny, represje, polityka paszportowa, asymilacja

Abstrakt

Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce w 1981 r. miało poważne konsekwencje polityczne, społeczne i gospodarcze. Jest to okres, w którym znacząco wzrósł potencjał emigracyjny wśród Polaków. Znalazło to swoje odzwierciedlenie także wśród środowisk twórczych. Artykuł ukazuje losy artystów, którzy zdecydowali się na wyjazd z kraju lub też na trwałe pozostanie poza Polską. Korzystając z opowieści biograficznych twórców mieszkających w Paryżu, Berlinie, Londynie i Nowym Jorku, wyodrębniono te fragmenty narracji, które dotyczyły właśnie tego okresu. Ukazano roz¬maite okoliczności wyjazdów w kontekście czynników osobistych, środowiskowych oraz historycznych. Mimo że losy poszczególnych artystów mają za każdym razem indywidualny rys, możliwe jest zrekonstruowanie społecznych mechanizmów wpływających na podejmowane przez nich decyzje oraz ukazanie wspólnych doświadczeń emigrantów. Istotnym elementem tekstu jest też zwrócenie uwagi na system represji stosowanych przez ówczesne władze, np. na tzw. politykę paszportową. Tekst obok prezentacji losów polskich twórców podejmuje problem emigracji w kategorii kulturowej straty, którą ponosi nie tylko jednostka opuszczająca swój kraj, lecz także pozostawiane przez nią społeczeństwo.

Bibliografia

Chodubski A. (2003), Emigracja jako zjawisko cywilizacyjne, [w:] W. J. Burszta, J. Serwański (red.), Migracja, Europa, Polska, Zakład Badań Narodowościowych PAN, Poznań.
Google Scholar

Dąbrowski M. (2001), Swój/Obcy/Inny. Z problemów interferencji i komunikacji międzykulturowej, Świat Literacki, Warszawa.
Google Scholar

Ferenc T. (2012), Artysta jako obcy. Socjologiczne studium artystów polskich na emigracji, Wy-dawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Wydawnictwo PWSFTviT, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-686-4

Ferenc T. (2014), Ambiwalencja kategorii „sukcesu” na przykładzie opowieści polskich artystów emigrantów, „Sztuka i Dokumentacja”, nr 11, s. 91–100.
Google Scholar

Głowacki J. (2004), Z głowy, Świat Książki, Warszawa.
Google Scholar

Golka M. (2008), Socjologia sztuki, Difin, Warszawa.
Google Scholar

Grzegorzewska-Mischka E. (2000), Wyznaczniki polityczne polskiej emigracji do Austrii w latach 1980–1992, [w:] J. E. Zamojsk i (red.), Migracje polityczne XX wieku. Migracje i społeczeństwo 4, Instytut Historii PAN, Mazowiecka Wyższa Szkoła Humanistyczno-Pedagogiczna w Łowiczu, Wydawnictwo Neriton, Warszawa.
Google Scholar

Kaczmarczyk P. (2005), Migracje zarobkowe Polaków w dobie przemian, Wydawnictwo Uni-wersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kalczyńska M. (2002), „Emigracyjni” twórcy polskiej książki i prasy zamieszkali w Niemczech po 1989 roku, [w:] B. Klimaszewski (red.), Emigracja z Polski po 1989 roku, „Biblioteka Polonijna”, t. 36, Grell, Kraków.
Google Scholar

Lee S. E. (1966), A Theory of Migration, „Demography”, No. 3, s. 47–57.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2060063

Osęka A. (1975), Mitologie artysty, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Stoła D. (2010), Kraj bez wyjścia? Migracje z Polski 1949–1989, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa.
Google Scholar

Warchoł-Schlottman M. (2002), Emigracja z Polski do Niemiec po roku 1989 – próba portretu zbiorowego, [w:] B. Klimaszewski (red.), Emigracja z Polski po 1989 roku, „Biblioteka Polonijna”, t. 36, Grell, Kraków, s. 362–385.
Google Scholar