Strategie przetrwania klubów sportowych po 1989 roku. Propozycja modelu analitycznego

Konrad Burdyka; Dobrosław Mańkowski

doi:10.18778/0208-600X.84.03

Autor

Konrad Burdyka Zakład Socjologii Wsi, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa https://orcid.org/0000-0002-5723-2019
Dobrosław Mańkowski Instytut Socjologii, Uniwersytet Gdański, ul. Bażyńskiego 4, 80-307 Gdańsk https://orcid.org/0000-0001-5113-0743

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.84.03

Słowa kluczowe:

instytucjonalizacja, strategia, klub sportowy, socjologia sportu, model

Abstrakt

Celem niniejszego artykułu jest zaprezentowanie propozycji modelu analitycznego klubów sportowych, którego fundament stanowi opis strategii przezwyciężania problemów i stabilizowania działalności organizacji. Za bazę do rozważań autorzy przyjmują własne przedsięwzięcia badawcze, w czasie których przyglądali się działaniom klubów doświadczających kryzysów o różnorakiej proweniencji w latach 1989–2014. Rozważania nie są ukierunkowane na umiejscowienie ww. podmiotów na skali efektywności i profesjonalizmu, odnoszących się bądź do czysto sportowych, bądź też ekonomicznych efektów ich funkcjonowania, lecz na opisie i roli działań aktorów społecznych w organizacjach sportowych, wyboru strategii lub jej braku. Wskazano również główne problemy, z którymi mierzą się kluby sportowe w kryzysach o różnorakim charakterze.

Bibliografia

Antonowicz D., Kossakowski R., Szlendak T. (2015), Aborygeni i konsumenci. O kibicowskiej wspólnocie, komercjalizacji futbolu i stadionowym apartheidzie, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa.
Google Scholar

Barney J.B. (1986), Organizational culture: Can it be a source of sustained competitive advantage?, „Academy of Management Review”, t. 11, s. 656–665.
Google Scholar

Barney J.B. (1991), Firm Resources and Sustained Competitive Advantage, „Journal of Management”, t. 17, s. 99–120.
Google Scholar

Bartkowski J. (2007), Kapitał społeczny i jego oddziaływanie na rozwój w ujęciu socjologicznym, [w:] M. Herbst (red.), Kapitał ludzki i kapitał społeczny a rozwój regionalny, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 54–97.
Google Scholar

Burdyka K. (2012), Nie tylko orliki, czyli o piłkarskiej twarzy polskiej wsi, „Res Publica Nova”, nr 17(207), s. 9–15.
Google Scholar

Burdyka K. (2019a), Od pastwiska do orlika – proces usportowienia polskiej wsi, [w:] M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin (red.), Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1, Instytut Rozwoju Wsi i Rolnictwa Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa, s. 455–480.
Google Scholar

Burdyka K. (2019b), Między zagrodą a boiskiem. Studium aktywności wiejskich klubów sportowych, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, https://doi.org/10.5281/zenodo.3520063
Google Scholar

Cewińska J. (2011), Wybory strategiczne w organizacjach sportowych, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Poznaniu”, nr 171, s. 19–28.
Google Scholar

Charycka B., Gumkowska M., Bednarek J. (2022), Kondycja organizacji pozarządowych 2021. Raport z badania, Stowarzyszenie Klon/Jawor, Warszawa.
Google Scholar

Chojnacka M. (2021), Organizacja przyszłości, Wydawnictwo Naukowe Akademii im. Jakuba z Paradyża, Gorzów Wielkopolski.
Google Scholar

Coleman J. (1988), Social Capital in the Creation of Human Capital, „The American Journal of Sociology”, t. 94, suplement, s. 95–120, http://www.econ.msu.ru/cmt2/lib/c/477/File/Social%20Capital%20in%20the%20Creation%20of%20Human%20Capital.pdf (dostęp: 29.11.2022).
Google Scholar

Coleman J. (1990), Foundations of Social Theory, The Belknap Press of Harvard University Press, Cambridge–London.
Google Scholar

DiMaggio P.J., Powell W.W. (1983), The Iron Cage Revisited: Institutional Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields, „American Sociological Review”, t. 48(2), s. 147–160.
Google Scholar

Doktór K. (1990), Klub sportowy: struktura – funkcje – otoczenie, „Sport Wyczynowy”, nr 11–12, s. 10–15.
Google Scholar

Drążdżewski S. (1974), Ludowe Zespoły Sportowe. Powstanie i działalność, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Fligstein N. (2009), Kompetencje społeczne i teoria pola, [w:] A. Manterys, J. Mucha (red.),
Google Scholar

Nowe perspektywy teorii socjologicznej. Wybór tekstów, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Fligstein N., McAdam D. (2012), Theory of fields, University Press, Oxford.
Google Scholar

Giza-Poleszczuk A., Marody M., Rychard A. (2000), Od mikrostrategii do makrosystemu: założenia teoretyczne i problem badawczy, [w:] A. Giza-Poleszczuk, M. Marody, A. Rychard (red.), Strategie i system. Polacy w obliczu zmiany społecznej, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, Warszawa, s. 13–43.
Google Scholar

Gorzelany-Dziadkowiec M., Smutek H. (2020), Zintegrowane zarządzanie we współczesnych organizacjach, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Grabowski A. (2012), Przedsiębiorstwo sportowe Hamburger SV wobec kryzysu społecznej gospodarki
Google Scholar

rynkowej w Niemczech, [w:] K. Piech, K. Wierus (red.), Ostatni światowy kryzys finansowy. Przyczyny, przebieg, polityka, przedsiębiorstwa, t. II, Instytut Wiedzy i Innowacji, Warszawa.
Google Scholar

Grabowski A. (2013), Przedsiębiorstwa sportowe w gospodarce rynkowej. Na przykładzie FC Bayern Monachium SA, Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, Warszawa.
Google Scholar

Grabowski A. (2019), Ekonomia sportu. Zagadnienia metodologiczne i wybrane doświadczenia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Grodecki M. (2018), Nowi aktywiści. Polski ruch „socios” jako nowa forma relacji kibiców z klubem, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 14, nr 2, s. 30–49.
Google Scholar

Gulak-Lipka P. (2015), Stan infrastruktury sportowej w Polsce, [w:] M. Tomanek, S. Raniszewski (red.), Problemy kultury fizycznej – aspekty ekonomiczne, prawne, pedagogiczne, Akademia Sportu i Nauki, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji w Poznaniu, Bydgoszcz–Poznań.
Google Scholar

GUS (1996), Rocznik Statystyczny, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa.
Google Scholar

GUS (2021), Kultura fizyczna w latach 2019 i 2020, Główny Urząd Statystyczny, Ośrodek Statystyki Sportu i Rekreacji, Warszawa–Rzeszów, https://stat.gov.pl/download/gfx/portalinformacyjny/pl/defaultaktualnosci/5495/1/6/1/kultura_fizyczna_w_latach_2019_i_2020.pdf (dostęp: 10.05.2022).
Google Scholar

Gutowski A. (1965), Drogi rozwoju kultury fizycznej w Polsce Ludowej w latach 1944–1965, Sport i Turystyka, Warszawa.
Google Scholar

Jakubczyk Z., Krawczyk A. (2000), Wpływ przemian własnościowych na finansowanie i aktywność Ludowych Zespołów Sportowych w województwie opolskim w latach 1991–1995, „Człowiek i Ruch”, t. 2(2), s. 94–98.
Google Scholar

Jarvie G. (2003), Communitarianism, Sport and Social Capital: ‘Neighbourly Insights into ScottishSport’, „International Review for the Sociology of Sport”, t. 38, s. 139–153.
Google Scholar

Kikulis L.M., Slack T., Hinings C.R. (1995), Sector-Specific Patterns of Organizational Design Change, „Journal of Management Studies”, t. 32(1), s. 67–100.
Google Scholar

Kończak J. (2020), Komunikacja sponsoringowa oraz ambush marketing podczas Euro 2016, „Studia Medioznawcze”, t. 3(66), s. 123–136.
Google Scholar

Kopecka-Piech K. (2017), Media, [w:] H. Jakubowska, P. Nosal (red.), Socjologia sportu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Krawczyk Z. (1992), Sport in the Era of Structural Changes: the Example of Eastern Europe, „International Review for Sociology of Sport”, t. 27(1).
Google Scholar

Krawczyk Z. (1997), Struktura i przeobrażenia organizacji sportowy w Polsce, „Wychowanie Fizyczne i Sport”, nr 1–2, s. 267–277.
Google Scholar

Krawczyk Z. (2000), Sport w zmieniającym się społeczeństwie, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kurkowska-Budzan M., Stasiak M. (2016), Stadion na peryferiach, Universitas, Kraków.
Google Scholar

LZS (2022), Wiadomości Sportowe. Wydanie specjalne, Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe.
Google Scholar

Małolepszy E. (2004), Kultura fizyczna w działalności wiejskich organizacji młodzieżowych II Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Akademii im. Jana Długosza, Częstochowa.
Google Scholar

Małolepszy E. (2010), Sport i turystyka w działalności Zrzeszenia Ludowe Zespoły Sportowe w Polsce w latach 1989–2009, [w:] R. Muszkieta, W. Żukow, M. Napierała, E. Saks (red.), Stan i rozwój regionalnego sportu i rekreacji, Ośrodek Rekreacji, Sportu i Edukacji, Poznań, s. 6–21.
Google Scholar

Mańkowski D. (2018a), Sport Organizations and Environmental Pressures: An Institutional Analysis, „Society Register”, t. 2(1).
Google Scholar

Mańkowski D. (2018b), Polski Związek Sportowy jako organizacja w teorii pól Fligsteina i McAdama, „Acta Universitatis Lodziensis Folia Sociologica”, t. 65.
Google Scholar

Mańkowski D. (2020), Sport w transformacji ustrojowej w Polsce. Gdańskie studium przypadku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, t. 75, s. 101–120.
Google Scholar

March J.G., Olsen J.P. (2005), Instytucje. Organizacyjne podstawy polityki, przeł. D. Sielski, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Morgan G. (2013), Obrazy organizacji, przeł. Z. Wiankowska-Ładyka, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Noga R. (2016), Żużel w PRL-u. Sport żużlowy w Polsce w latach 1948–1989, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

North D.C. (1991), Institutions, „Journal of Economic Perspectives”, t. 5(1), s. 97–112.
Google Scholar

Nosal P. (2014), Sport i technologia, Wydawnictwo Katedra, Gdańsk.
Google Scholar

Nosal P. (2020), Instytucjonalny wymiar sportu. Konteksty i historyczno-społeczne uwarunkowania, [w:] Z. Dziubiński, M. Jasny (red.), Kultura fizyczna a instytucjonalizacja, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Warszawa.
Google Scholar

Obłój K. (2014), Strategia organizacji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Parent M., Slack T. (red.) (2007), International Perspectives on the Management of Sport, Elsevier Academic Press, London.
Google Scholar

Pasko A. (2009), Wyścig pokoju w dokumentach władz partyjnych i państwowych 1948–1989, Avalon, Kraków.
Google Scholar

Pasko A. (2012), Sport wyczynowy w polityce państwa 1944–1989, Avalon, Kraków.
Google Scholar

Pedersen P.M., Ruihley B.J., Li B. (red.) (2022), Sport and the Pandemic: Perspectives on Covid-19’s Impact on the Sport Industry, Routledge, London–New York.
Google Scholar

Putnam R. (1995), Demokracja w działaniu. Tradycje obywatelskie we współczesnych Włoszech, przeł. J. Szacki, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Putnam R. (2008), Samotna gra w kręgle. Upadek i odrodzenie wspólnot lokalnych w Stanach Zjednoczonych, przeł. P. Sadura, S. Szymański, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Google Scholar

Seippel Ø. (2008), Sports in Civil Society: Networks, Social Capital and Influence, „European Sociological Review”, t. 24(1), s. 69–80.
Google Scholar

Siekiera R. (2016), Początki polskiej publicystyki sportowej w ujęciu genologicznym. „Przegląd Sportowy” w latach 1921–1925, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Skalik M. (2020), Zespołowe gry sportowe kobiet w latach 1945–1989, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. J. Długosza, Częstochowa.
Google Scholar

Staniek Z. (2017), Ekonomia instytucjonalna. Dlaczego instytucje są ważne, Difin, Warszawa.
Google Scholar

Stempień J.R. (2020), Dysfunkcjonalizm metodologiczny – nowa propozycja analityczna w socjologii sportu i jej zastosowanie na przykładzie szachów, „Przegląd Socjologii Jakościowej”, t. 16, nr 1.
Google Scholar

Sznajder A. (2012), Marketing sportu, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Szubert R. (2010), Kultura fizyczna w przemianach wsi polskiej w latach 1944–1956, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego, Warszawa.
Google Scholar

Taylor T., Doherty A., McGraw P. (2008), Managing People in Sport Organizations. A Strategic Human Resource Management Perspective, Routledge, Oxon–New York.
Google Scholar

Wawrzyniak B. (1989), Polityka strategiczna przedsiębiorstwa, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.
Google Scholar

Wicker P., Filo K., Cuskelly G. (2013), Organizational Resilience of Community Sport Clubs Impacted by Natural Disasters, „Journal of Sport Management”, t. 27(6), s. 510–525, https://doi.org/10.1123/jsm.27.6.510
Google Scholar

Wierzbicki Z.T. (1987), Aktywizacja i rozwój społeczności lokalnych i środowiskowych, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny”, R. XLIX, z. 3, s. 313–335.
Google Scholar

Włoch R. (2016), Globalne przez narodowe. Euro 2012 w Polsce, DELab UW, Warszawa.
Google Scholar

Włoch R. (2017), Organizacje, [w:] H. Jakubowska, P. Nosal (red.), Socjologia sportu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Wohl A. (1977), Sport wiejski a przeobrażenia wsi polskiej, Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego, Warszawa.
Google Scholar

Zasada J.Z. (2008), Sportowo-pożarnicza działalność Ochotniczych Straży Pożarnych w latach 1875–2007, „Zeszyty Historyczne Związku Ochotniczych Straży Pożarnych Rzeczypospolitej Polskiej”, t. VII, s. 121–147.
Google Scholar

Dziennik Bałtycki (1991), „Kosz w kwiatach” na pomoc koszykówce, 1 sierpnia.
Google Scholar

Dziennik Bałtycki (2003), Wypracować dobrą ofertę (wywiad z M. Formelą), 11 lipca.
Google Scholar

Ustawa o sporcie, Dz.U. 2010 nr 127 poz. 857
Google Scholar