Spiski „Dom pod Jedlami” — przypadek regionalnego neowernakularyzmu

Janusz Barański

doi:10.18778/1506-6541.31.06

Autor

Janusz Barański Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Wydział Historyczny, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej https://orcid.org/0000-0002-6917-4557

DOI:

https://doi.org/10.18778/1506-6541.31.06

Słowa kluczowe:

architektura regionalna, wernakularyzm, neowernakularyzm, styl architektoniczny, spuścizna kulturowa, tradycja, dziedzictwo

Abstrakt

Tradycyjna architektura regionalna, często określana jako wernakularna, była zawsze jednym z tematów zainteresowań i eksploracji etnologii. Uwaga na tej dziedzinie kultury materialnej zmniejsza się jednak stopniowo wraz z jej intensywnymi zmianami. Mianowicie dawniejsze formy architektoniczne, silnie nacechowane lokalizmem kulturowym, zostają wypierane przez rozwiązania o cechach uniwersalizmu lub zgoła bezstylowości. Jedynie niektóre tradycje znalazły twórcze rozwinięcie swej specyfiki, np. styl zakopiański. Swoją oryginalność posiada również tradycyjna architektura Spisza, czego ilustracją są nieliczne już zabytki po obu stronach granicy polsko-słowackiej. Z ich inspiracji został zaprojektowany i wzniesiony Pensjonat Spiski w Kacwinie, który jest jedyną względnie pełną realizacją adaptacji dawniejszych lokalnych wzorców architektonicznych do wymogów współczesności. W warstwie analitycznej omówienie tego przypadku ma służyć ilustracji możliwego oglądu badawczego różnych form regionalnej architektury neowernakularnej, w warstwie pragmatycznej natomiast wyeksponowaniu istniejącego potencjału w zakresie współczesnego projektowania architektury z inspiracji regionalnych.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Appadurai A., The Future as Cultural Fact. Essays on the Global Condition, London 2013.
Google Scholar

Asquith L., Vellinga M., Introduction, [w:] Vernacular Architecture in the Twenty-First Century Theory, Education and Practice, red. L. Asquith, M. Vellinga, London–New York 2005.
Google Scholar

Barański J., Praktykowanie spiskości. O dyskursie regionalnego dziedzictwa kulturowego, cz. I, „Prace Etnograficzne” 2022, t. 50.
Google Scholar

Barański J., Praktykowanie spiskości. O dyskursie regionalnego dziedzictwa kulturowego, cz. II, „Prace Etnograficzne” 2023, t. 51.
Google Scholar

Chmielewski W.J., Regionalizm współczesnej architektury reakcją na procesy globalizacji, Kraków 2017.
Google Scholar

Fabian J., Time and the Other. How Anthropology Makes Its Object, New York 2003.
Google Scholar

Gottdiener M., Theming America. Dreams, Visions and Commercial Spaces, Boulder 1997.
Google Scholar

Grabski M., Budownictwo drewniane, [w:] Kultura ludowa Górali Spiskich, red. U. Janicka-Krzywda, Kraków 2012.
Google Scholar

Heath K.Wm., Architecture and Cultural Design: Cultural Process and Environmental Response, Oxford 2009.
Google Scholar

Hoelscher S., Heritage on Stage, the Invention of Ethnic Place in America’s Little Switzerland, Madison 1998.
Google Scholar

Knothe J., Architektura neowernakularna – geneza. Od Erdmannsdorf do Pensjonatu „Maryja”, „Budownictwo i Architektura” 2017, t. 16.
Google Scholar

Krier L., Architektura wspólnoty, Gdańsk 2011.
Google Scholar

Oliver P., Encyclopedia of Vernacular Architecture of the World , vol. 3, Cambridge 1997.
Google Scholar

Ryttel G., Wernakularna, czyli jaka? Uwagi semantyczne na marginesie tematu konferencji, „Budownictwo i Architektura” 2015, t. 14.
Google Scholar

Szewczyk J., Regionalizm w teorii i praktyce architektonicznej, „Teka Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych” 2006, t. 2.
Google Scholar

Tarnowski J., Wernakularyzm i neowewrnakularyzm: zamiast wstępu, [w:] Wernakularyzm i neowernakularyzm w sztuce, literaturze i myśli o sztuce, red. E. Kal, Słupsk 2019.
Google Scholar

Tradycja wynaleziona, red. E. Hobsbawm, T. Ranger, Kraków 2008.
Google Scholar

Vellinga M., Engaging the Future. Vernacular Architecture Studies in the Twenty-first Century, [w:] Vernacular Architecture in the Twenty-First Century Theory, Education and Practice, red. L. Asquith, M. Velliga, London–New York 2005.
Google Scholar

Winskowski P., Wernakularyzm w architekturze współczesnej: lokalna oczywistość, egzotyczna nisza, wszechobecny aspekt, [w:] Wernakularyzm i neowernakularyzm w sztuce, literaturze i myśli o sztuce, red. E. Kal, Słupsk 2019.
Google Scholar

Architektura wernakularna. Czy wciąż istnieje we współczesnym świecie?, „Builder” 2019, t. 30, http://www.barycz-saramowicz.pl/news/images/awer.pdf
Google Scholar

Ingarden K., Nowa klasyfikacja polskiej architektury, „Architektura” 2017, https://architektura.muratorplus.pl/krytyka/nowa-klasyfikacja-polskiej-architektury-aa-R1A-9H2B-othb.html
Google Scholar

Rafacz R., Przemiany formy architektury pensjonatowej w Zakopanem po 1989 r. na tle rozwoju historycznego, praca doktorska, Kraków 2015, https://repozytorium.biblos.pk.edu.pl/redo/resources/26240/file/suwFiles/RafaczR_PrzemianyFormy.pdf
Google Scholar

Turkušić E., Neo-vernacular Architecture – Contribution to the Research on Revival of Vernacular Heritage through Modern Architectural Design, 2011, https://www.researchgate.net/publication/297469746
Google Scholar