"W Tardzie znów nie ma sklepu…" Kilka uwag na temat funkcjonowania wiejskich społeczności w południowo-zachodnich Mazurach na przykładzie Bartężka, Tardy i Wińca
DOI:
https://doi.org/10.18778/1506-6541.29.11Słowa kluczowe:
kryzys społeczny, transformacja kulturowa, społeczność lokalna, ojczyzna prywatna, ubóstwo, wykluczenie, stagnacjaAbstrakt
Niniejszy artykuł opisuje ekonomiczne i społeczno-kulturowe przemiany, jakich doświadczyły w ostatnich dekadach społeczności trzech wsi: Bartężka, Tardy i Wińca, położonych w zachodniej części województwa warmińsko-mazurskiego. Bezpośrednią przyczynę owych przekształceń stanowiły transformacje polityczno-gospodarcze, jakie nastały w Polsce po 1989 r. Specyficzne, a często w przeważającym stopniu negatywne, skutki tych przemian są jednak pokłosiem współczesnej historii tego regionu i jego mieszkańców; w szczególności wyzwania, jakie stanowiło dla nowo formującego się państwa polskiego oswojenie, włączenie i zespolenie, zarówno w wymiarze administracyjno-gospodarczym, jak i (co najistotniejsze!) symboliczno-kulturowym, terenów tzw. Ziem Odzyskanych z resztą kraju. Wielki eksperyment, jakim była budowa nowego, w zamyśle nowoczesnego społeczeństwa Ziem Północnych i Zachodnich, nie wszędzie się powiódł. Miejscowości i ich mieszkańcy, które zostały przedstawione w pracy, stanowią tego przykład. Czynniki obiektywne, w decydującym stopniu bezrobocie i wykluczenie komunikacyjne, które od początku lat 90. XX w. trapiły i częściowo nadal trapią mieszkańców, nałożyły się na brak dostatecznie silnych więzi społecznych i kulturowych spajających grupę pomiędzy jej członkami oraz z zamieszkiwaną przestrzenią. Efektem tego procesu był gwałtowny odpływ (jeśli nie ucieczka) przede wszystkim młodych ludzi w poszukiwaniu zarobku i nowego miejsca w życiu. Odpływ ten zadecydował o dzisiejszej kondycji społecznej i kulturowej opisanych miejscowości, jak i zapewne wielu im podobnych w tym regionie. Artykuł, posiłkując się etnograficznym detalem, odsłania kulisy ekonomiczno-społecznej zapaści wymienionych wiosek i tworzących je społeczności oraz wskazuje na społeczno-kulturowe i symboliczne przyczyny tego procesu.
Pobrania
Bibliografia
Interviews with residents of Bartężek, Tarda and Winiec – in possession of the author.
Google Scholar
Population Registration Department of the City and Municipality of Miłomłyn.
Google Scholar
Population Registration Department of the Morąg Municipal Office.
Google Scholar
Poznań University Library, sygn. 1518569 III, K. Walczak, Segmentaryzacja ubóstwa. Antropologiczne studium społeczności lokalnych w okresie regresu, Poznań 2005, PhD thesis written under the supervision of Prof. Wojciech Burszta, mpis.
Google Scholar
Bauman Z., “Zbędni, niechciani, odtrąceni – czyli o biednych w zamożnym świecie,” Kultura i Społeczeństwo 1998, vol. XVII, no. 2.
Google Scholar
Chyra-Rolicz Z., “Rola spółdzielczości ‘Samopomoc Chłopska’ w życiu wsi (1944–1989),” Zeszyty Wiejskie 2016, vol. 22.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1506-6541.22.50
Fafiński W., “Leśnictwo,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. E. Kulig, Olsztyn 1976.
Google Scholar
Gawłowski K., Miejsce i rola PGR w polskim rolnictwie, Warszawa 1985.
Google Scholar
Jarosz D., Polityka władz komunistycznych w Polsce w latach 1948–1956 a chłopi, Warszawa 1998.
Google Scholar
Jasiewicz Z., “Wielokulturowość na tzw. Ziemiach Odzyskanych po II wojnie światowej. Rzeczywistość i reakcja nauki,” Sprawy Narodowościowe 1999, vol. 14–15.
Google Scholar
Kielar M., “Poza ideologicznymi podziałami. Wybrane aspekty ‘stawania się ojczyzny’ w mazurskich wsiach,” Borussia 2000, no. 20/21.
Google Scholar
Kokot J., Brożek A., Rauziński R., “Stosunki narodowościowe i społeczne na Ziemiach Zachodnich i Północnych na tle stosunków sprzed II wojny światowej,” [in:] Problemy demograficzne Ziem Zachodnich i Północnych PRL. Materiały z konferencji 14 i 15 X 1968, Warszawa 1968.
Google Scholar
Kosiński L., Procesy ludnościowe na Ziemiach Odzyskanych w latach 1945–1960, Warszawa 1963.
Google Scholar
Leydin G., “Z dziejów,” [in:] Morąg. Z dziejów miasta i powiatu, collective ed., Olsztyn 1973.
Google Scholar
Lietz Z., “Z dziejów wsi,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. A. Wakar, Olsztyn 1975.
Google Scholar
Łach S., Osadnictwo wiejskie na Ziemiach Zachodnich i Północnych Polski w latach 1945–1950, Słupsk 1983.
Google Scholar
Łukowski W., Społeczne tworzenie ojczyzn. Studium tożsamości mieszkańców Mazur, Warszawa 2002.
Google Scholar
Machałek M., “Likwidacja Państwowych Gospodarstw Rolnych i pierwszy etap przekształceń własnościowych państwowego sektora rolnego. Przyczynek do badań,” Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych 2022, vol. LXXXIV.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.12775/RDSG.2022.09
Niedzielski E., Wilamowski B., “Rolnictwo,” [in:] Ostróda. Z dziejów miasta i okolic, ed. E. Kulig, Olsztyn 1976.
Google Scholar
Sakson A., “Ideologia wielokulturowości w konfrontacji z problematyką polityczną na Ziemiach Zachodnich i Północnych,” Sprawy Narodowościowe 1999, vol. 14–15.
Google Scholar
Sakson A., Stosunki narodowościowe na Warmii i Mazurach 1945–1997, Poznań 1998.
Google Scholar
Szpak E., Między osiedlem a zagrodą. Życie codzienne mieszkańców PGR-ów, Warszawa 2005.
Google Scholar
Tarkowska E., “Bieda popegeerowska,” [in:] Zrozumieć biednego. O dawnej i obecnej biedzie w Polsce, ed. E. Tarkowska, Warszawa 2000.
Google Scholar
Zabłocki G., Sobczak M., Piszczek E., Kwiecińska M., Ubóstwo na terenach wiejskich północnej Polski, Toruń 1999.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
