Męskie ruchy społeczne we współczesnej Polsce: wybrane ustalenia i wnioski

Katarzyna Wojnicka

doi:10.18778/0208-600X.47.06

Autor

Katarzyna Wojnicka Dissens – Institut für Bildung und Forschung

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.47.06

Słowa kluczowe:

mężczyźni, krytyczne studia nad mężczyznami i męskością, ruchy społeczne, gender, Polska

Abstrakt

Tematem niniejszego artykułu są męskie ruchy społeczne we współczesnej Polsce, zaliczane do socjologicznej kategorii ruchów społecznych, uznawanych za jedne z głównych sił życia społecznego determinujących społeczną zmianę (Sztompka 2005). Analizowane zjawiska należą do ruchów, dla których główną oś definicyjną stanowi tożsamość płciowa. Uznawane są za trzecią odsłonę ruchów gender-owych, które pojawiły się na arenie życia społecznego w drugiej połowie XX w. Pierwsza część artykułu stanowi rezultat poszukiwań polskich prekursorów współczesnych męskich ruchów społecznych, wśród których wymienić można XIX- i XX-wiecznych profeministów, takich jak Edward Prądzyński i Leon Petrażycki lub też najsłynniejszy spośród nich ‒ Tadeusz Boy-Żeleński. Następna poświęcona jest opisowi procedury badawczej, dzięki której możliwe było zebranie danych na temat analizowanych fenomenów społecznych. Kolejna, a zarazem najbardziej obszerna część pracy, poświęcona jest analizie wyników badań nad męskimi ruchami społecznymi w Polsce, jakie autorka artykułu prowadziła od stycznia 2009 do lipca 2011 r. Tym samym przeanalizowana została specyfika trzech typów rodzimych męskich ruchów społecznych: ruchu feministów, ruchu obrony praw ojców oraz grup „Męski krąg” i „Mężczyźni św. Józefa”, wchodzących w skład ruchu męskiej duchowości. Analiza przeprowadzona została w odniesieniu do charakterystycznych dla nich struktur organizacyjnych, aktorów, ich celów i wartości, a także metod działania. W części ostatniej przedstawione zostały wybrane wnioski płynące z badań.

Bibliografia

Astrachan A. (1986), How men feel. Their response to women’s demands for equality and power, Anchor Press, New York.
Google Scholar

Babbie E. (2003), Badania społeczne w praktyce, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Badinter E. (1993), XY: tożsamość mężczyzny, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Google Scholar

Borkowski M. (2008), Historia ruchu samotnych ojców w Polsce. Komitet Przestrogi przed Oddzieleniem Rodzica, htto://www.kpor.pl/, 16.02.2010.
Google Scholar

Chesters G., Welsh I. (2011), Social Movements: The Key Concepts, Routledge, London.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203840689

Cieniuch S. (2008), Kryzys męskości jako zmiana tradycyjnego paradygmatu, [w:] A. Radomski, B. Truchlińska (red.), Męskość w kulturze współczesnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 66‒77.
Google Scholar

Clatterbaugh K. (1997), Contemporary Perspectives on Masculinity. Men, Women, and Politics in Modern Society, Westview Press, Boulder.
Google Scholar

Desperak I. (red.), Homofobia, mizoginia i ciemnogród? Burzliwe dzieje kontrowersyjnych ustaw, Wydawnictwo OMEGA – PRAKSIS, Łódź.
Google Scholar

Faludi S. (1999), Stiffed. The Betrayal of the American Men, William Morrow, New York.
Google Scholar

Felczak T. (2008), Manifest feministów, [w:] I. Desperak (red.), Homofobia, mizoginia i ciemnogród? Burzliwe dzieje kontrowersyjnych ustaw, Wydawnictwo OMEGA – PRAKSIS, Łódź, s. 185‒188.
Google Scholar

Flood M. (1998), Men’s Movements, „Community Quarterly”, June, No. 46, s. 62‒71.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1002/j.2161-0045.1998.tb00712.x

Flood M. (2004), Backlash: Angry men’s movements, [w:] S. Rossi (ed.), The battle and the backlash rage on: Why feminism cannot be obsolete, Xlibris, Bloomington, s. 261‒278.
Google Scholar

Flood M. (2005), Men’s Collective Struggles for Gender Justice. The Case of Antiviolence Activism, [w:] M. Kimmel et al. (ed.), Handbook of Studies on Men and Masculinities, Sage Publications, Thousand Oaks, s. 458‒466.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4135/9781452233833.n27

Fuszara M. (1994), Rodzina w sądzie, Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar

Gambill E. (2005), Uneasy Males. The American Men’s Movement 1970–2000, iUniverse, New York.
Google Scholar

Hyży E. (2010), Chrześcijański ruch Promise Keepers a „kryzys męskości”. Perspektywa feministyczna, [w:] A. Radomski, M. Dąbrowska (red.), Męskość w kulturze współczesnej. Praktyki męskości, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 67‒85.
Google Scholar

Kaufman M. (2001), The White Ribbon Campaign: Involving Men and Boys in Ending Global Violence Against Women, [w:] B. Pease, K. Pringle (eds.), A Men’s World? Changing Men Practices in a Globalized World, Zed Books, London, s. 38‒51.
Google Scholar

Kimmel M. (1996), Manhood in America. A cultural history, Free Press, New York.
Google Scholar

Kimmel M. (2005), The History of Men. Essays in the History of American and British Masculinities, State University Press of New York, Albany (NY).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1353/book4899

Konecki K. (2000), Studia z metodologii badań jakościowych. Teoria ugruntowana, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Lipowska-Teutsch A. (red.) (2006), Mężczyźni na rzecz zmiany, Towarzystwo Interwencji Kryzysowej – Wydawnictwo Dąb, Kraków.
Google Scholar

MacInnes J. (2001), The Crisis of Masculinity and the Politics of Identity, [w:] S. Whitehead, F. Barrett (eds.), The Masculinities Reader, Polity Press, Cambridge, s. 45‒60.
Google Scholar

Melucci A. (1994), A Strange Kind of Newness: What’s “New” in New Social Movements?, [w:] E. Larana et al. (ed.), New Social Movements. From Ideology to Identity, Temple University Press, Philadelphia, s. 101‒130.
Google Scholar

Melucci A. (1995), The Process of Collective Identity, [w:] H. Johnston, B. Klandermans (eds.), Social Movements, Protest and Contention, University of Minnesota Press, Minneapolis, s. 41‒63.
Google Scholar

Messner M. (1997), Politics of Masculinities. Men in Movements, Sage Publications, London.
Google Scholar

Nowak S. (1970), Metodologia badań socjologicznych. Zagadnienia ogólne, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Schwalbe M. (1996), Unlocking the Iron Cage. Men’s Movement, Gender Politics and American Culture, Oxford University Press, Oxford ‒ New York.
Google Scholar

Snow D. (2004), Framing Processes, ideology and discursive fields, [w:] D. Snow, S. Soule, H. Kriesi (eds.), The Blackwell Companion to Social Movements, John Wiley & Sons, Hoboken (NJ), s. 380‒412.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/b.9780631226697.2003.00018.x

Snow D. A., Rochford E. B., Jr., Worden S. K., Benford R. D. (1986), Frame Alignment Processes, Micromobilization, and Movement Participation, „American Sociological Review”, August, Vol. 51, No. 4, s. 464‒481.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2095581

Sztompka P. (2005), Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Turner V. (2010), Proces rytualny. Struktura i antystruktura, PiW, Warszawa.
Google Scholar

Wietzman L. (1985), The divorce revolution: the unexpected social and economic consequences for women and children in America, Free Press, New York.
Google Scholar

Wojnicka K. (2010), Od maskulinizmu do profeminizmu. Męskie ruchy społeczne – zarys problematyki, uniGENDER 01/2010 (5), http://www.unigender.org/?page=biezacy&issue=04&article=04, 06.01.2012.
Google Scholar

Wojnicka K. (2011), Genderowe ruchy społeczne we współczesnej Polsce, [w:] K. Slany, J. Struzik, K. Wojnicka (red.), Gender w społeczeństwie polskim, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków, s. 174‒193.
Google Scholar

Wojnicka K. (2012a), Teorie nowych ruchów społecznych w badaniach nad ruchami mężczyzn we współczesnej Polsce ‒ próba aplikacji, „Studia Humanistyczne AGH”, nr 2, s. 107‒120.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7494/human.2012.11.2.107

Wojnicka K. (2012b), The profeminist movement in Poland, „Gender. Zeitschrift für Geschlecht, Kultur und Gesellschaft”, Nr. 3, s. 24‒40.
Google Scholar

Wojnicka K., Struzik J. (2011), Mężczyźni w działaniu.Problematyka męskich ruchów społecznych w Polsce, [w:] K. Wojnicka, E. Ciaputa (red.), Karuzela z mężczyznami. Problematyka męskości w polskich badaniach społecznych, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków, s. 257‒278.
Google Scholar

Żeleński-Boy T. (1958), Piekło kobiet, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar