„Ucieczka do…” jako istotna przyczyna mobilności w Europie

Katarzyna Waniek

doi:10.18778/0208-600X.53.03

Autor

Katarzyna Waniek Uniwersytet Łódzki, Wydział Ekonomiczno-Socjologiczny, Instytut Socjologii, Katedra Socjologii Kultury

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-600X.53.03

Słowa kluczowe:

autobiograficzny wywiad narracyjny, motywy migracji, ucieczka od, ucieczka do, praca biograficzna, europejska przestrzeń mentalna

Abstrakt

Większość współczesnych studiów nad migracją w Europie (i nie tylko) wskazuje czynniki ekonomiczne jako podstawowe motywy wyjazdów z rodzinnego kraju. Tymczasem szczegółowa analiza autobiograficznych wywiadów narracyjnych z osobami, które zdecydowały się zamieszkać zagranicą pokazuje, że bardzo często pierwszorzędne znaczenie mają zupełnie inne powody. Nie unieważniając całkowicie czynnika ekonomicznego, warto zatem zwrócić uwagę na jedną z bardzo interesujących i wcale nierzadką przyczynę mobilności, jaką jest „ucieczka”, której różne modalności można umieścić na kontinuum między „ucieczką od” a „ucieczką do”. Choć oba przypadki zostaną omówione w tym artykule, temu drugiemu poświęcone będzie więcej miejsca. Motyw ten związany jest z próbą jednostki podejmowaną w celu wydostania się z warunków (panujących w domu, w środowisku, okolicy, kraju), które definiowane są przez nią jako duszące, tłamszące, niepozwalające rozwinąć skrzydeł czy w pełni wyrazić siebie. Co jednak ciekawe, doświadczenie „inności” i poznanie odmiennych wzorów kulturowych w innym kraju może zainicjować proces „repatriotyzacji” – nowego, „obiektywnego” spojrzenia na miejsce swojego pochodzenia i docenienie jego (wcześniej negowanej) wartości

Bibliografia

Bauman Z. (1994), Dwa szkice o moralności ponowoczesnej, Instytut Kultury, Warszawa.
Google Scholar

Bauman Z. (2000), Globalizacja, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Bernstein B. (1990), Odtwarzanie kultury, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Charmaz K. (2009), Teoria ugruntowana. Praktyczny przewodnik po analizie jakościowej, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Castles S. (2000), International Migration at the Beginning of the Twenty-First Century: Global Trends and Issues, „International Social Science Journal”, Vol. 52, No. 165, s. 269–281.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/1468-2451.00258

Castels S., Miller M. J. (2011), Migracje we współczesnym świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Cohen E. (1972), Toward a Sociology of International Tourism, „Social Research”, No. 1, s. 164–182.
Google Scholar

Cohen E. (1979), The Phenomenology of Tourist Experiences, „Sociology” , No. 2, s. 179–201.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/003803857901300203

Corbin J., Strauss A. L. (1990), Basics of Qualitative Research: Grounded Theory Procedures and Techniques, Sage Publications, London.
Google Scholar

Corbin J., Strauss A. L. (eds.) (1997), Grounded Theory in Practice, Sage Publications, Thousand Oaks–London–New Delhi.
Google Scholar

van Gennep A. (2006), Obrzędy przejścia. Systematyczne studium ceremonii, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Czyżewski M., Piotrowski A., Rokuszewska-Pawełek A. (red.) (1996), Biografia a tożsamość narodowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Czyżewski M. (1997), W stronę teorii dyskursu publicznego, [w:] M. Czyżewski, S. Kowalski, A. Piotrowski (red.), Rytualny Chaos. Studium dyskursu publicznego, Ureus, Kraków.
Google Scholar

Detka C., Piotrowski A., Waniek K. (2014), Professor Fritz Schütze – Work and Output, „Qualitative Sociology Review”, Vol. 10, No. 1, s. 214–223, http://www.qualitativesociologyreview. org/ENG/ archive_eng.php, 15.02.2015.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1733-8077.10.1.09

Dobroch B., Wilczyński P. (2014), Broad Peak. Niebo i piekło, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań.
Google Scholar

Drinkwater S., Eade J., Garapich M. (2009), Poles apart? EU enlargement and the labour market outcomes of immigrants in the UK, „International Migration”, No. 47, s. 161–190.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1111/j.1468-2435.2008.00500.x

Duda-Dziewierz K. (1938), Wieś małopolska a emigracja amerykańska. Studium wsi Babica powiatu rzeszowskiego, Polski Instytut Socjologiczny, Warszawa–Poznań.
Google Scholar

Faist Th. (2000), The Volume and Dynamics of International Migration and Transnational Social Spaces, Oxford University Press, Oxford.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198293910.001.0001

Fromm E. (1993), Ucieczka od wolności, Czytelnik, Warszawa.
Google Scholar

Foucault M. (2010), Bezpieczeństwo, terytorium, populacja, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Gergen K. (2009), Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Goffman E. (2000), Człowiek w teatrze życia codziennego, Wydawnictwo KR, Warszawa.
Google Scholar

Goffman E. (2005), Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk.
Google Scholar

Goffman E. (2006), W poszukiwaniu akcji, [w:] tenże, Rytuał interakcyjny, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Glaser B., Strauss A. (1967), The Discovery of Grounded Theory, Aldine, Chicago.
Google Scholar

Helling I. (1985), Metoda badań biograficznych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3, s. 93–115.
Google Scholar

Kaźmierska K. (1996), Wywiad narracyjny – technika i pojęcia analityczne, [w:] M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Kaźmierska K. (2008), Biografia i pamięć. Na przykładzie pokoleniowego doświadczenia ocalonych z Holocaustu, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Kaźmierska K., Piotrowski A., Waniek K. (2010), Transnational Workers, referat na Euroidentities Meetings & Workshop: „The Evolution of European Identity: Using biographical methods to study the development of European identity”, Bruksela.
Google Scholar

Kaźmierska K. (red.) (2012), Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Kłoskowska A. (2005), Kultury narodowe u korzeni, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Lee E. S. (1966), A Theory of Migration, „Demography”, No. 1, s. 47–57.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/2060063

Mac Cannell D. (2002), Turysta. Nowa teoria klasy próżniaczej, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
Google Scholar

Miller R., Gray G. (eds.) (2012), The Evolution of European Identities. Biographical Approaches, Palgrave MacMillan, Houndmills–Basingstoke–Hampshire.
Google Scholar

Morawska E. (1985), For Bread and Butter: Life-worlds of Peasant-immigrants from East Central Europeans in Johnstown, Pennsylvania 1890–1940, Harvard University Press, Cambridge.
Google Scholar

Park R. E. (1961), Introduction, [w:] E. V. Stonequist, The Marginal Man. A Study in Personality and Culture Conflict, Russell and Russell Inc., New York.
Google Scholar

Piotrowski A. (1996), Wstęp, [w:] M. Czyżewski, A. Piotrowski, A. Rokuszewska-Pawełek (red.), Biografia a tożsamość narodowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Piotrowski A. (2005), Proces kształtowania tożsamości narodowej w dyskursie potocznym i publicznym, [w:] W. Wesołowski, J. Włodarek (red.), Kręgi i rodzaje tożsamości. Polska, Europa, świat, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.
Google Scholar

Prawda M. (1989), Biograficzne odtwarzanie rzeczywistości (o koncepcji badań biograficznych Fritza Schütze), „Studia Socjologiczne”, nr 4, s. 81–98.
Google Scholar

Reimann G., Schütze F. (1992), Trajektoria jako podstawowa koncepcja teoretyczna w analizach cierpienia i bezładnych procesów społecznych, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 2, s. 89–109.
Google Scholar

Riesman D. (1996), Samotny tłum, Warszawskie Wydawnictwo Literackie Muza, Warszawa.
Google Scholar

Rokuszewska-Pawełek A. (1996), Miejsce biografii w socjologii interpretatywnej, „ASK. Społeczeństwo. Badania. Metody”, nr 1, s. 37–54.
Google Scholar

Rokuszewska-Pawełek A. (2002), Chaos i przymus. Trajektorie wojenne Polaków, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Schiller N. G., Basch L., Blanc C. S. (1995), From Immigrant to Transmigrant: Theorizing Transnational Migration, „Anthropological Quarterly”, Vol. 68, No. 1, s. 48–63.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/3317464

Schütz A. (2008b), Obcy: esej z zakresu psychologii społecznej, [w:] tenże, O wielości światów. Szkice z socjologii fenomenologicznej, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Schütze F. (1981), Prozeßstrukturen des Lebensablaufs, [w:] J. Matthes, A. Pfeifenberger, M. Stosberg (red.), Biographie in handlungswissenschaftlicher Perspektive, Verlag der Nürnberger Forschungsvereinigung, Nürnberg.
Google Scholar

Schütze F. (1983), Biographieforschung und narratives Interview, „Neue Praxis. Kritische Zeitschrift für Sozialarbeit und Sozialpädagogik”, Nr 13, s. 283–293.
Google Scholar

Schütze F. (1984), Kognitiven Figuren des autobiographischen Stegreiferzälens, [w:] M. Kohli, R. Günther (red.), Biographie und Sozial Wirklichkeit, Metzler, Stuttgart, s. 78–117.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-476-03188-4_5

Schütze F. (1997), Trajektorie cierpienia jako przedmiot badań socjologii interpretatywnej, „Studia Socjologiczne”, nr 144 (1), s. 11–56.
Google Scholar

Schütze F. (2004), Hülya’s Migration to Germany as Self-Sacrifice Undergone and Suffered in Love for Her Parents, and Her Later Biographical Individualization. Biographical Problems and Biographical Work of Marginalisation and Individualisation of a Young Turkish Woman in Germany, cz. I, „Forum Qualitative Socialforschung”, Nr 4 (3), art. 23, http://www.qualitative-research.net/fqs-texte/3-03/3-03hrsg-e.htm, 4.05.04.
Google Scholar

Schütze F. (2008), European Identity Work (First Draft of a Proposal for a Joint Research Project), „Przegląd Socjologiczny”, nr 2, s. 9–44.
Google Scholar

Schütze F., b.d.w., Outline for the Method of Biography Analysis, maszynopis.
Google Scholar

Schütze F., Schröder-Wildhagen A. (2012), European Mental Space and its Biographical Relevance, [w:] R. Miller, G. Gray (eds.), The Evolution of European Identities. Biographical Approaches, Palgrave MacMillan, Houndmills–Basingstoke–Hampshire, s. 255–278.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137009272_15

Schütze F., Schröder-Wildhagen A., Nagel U., Treichel B. (2012), Discoverers in European Mental Space: The Biographical Experiences of Participants in European Civils Society Organizations, [w:] R. Miller, G. Gray (eds.), The Evolution of European Identities. Biographical Approaches, Palgrave MacMillan, Houndmills–Basingstoke–Hampshire, s. 150–169.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/9781137009272_9

Simmel G. (2001) (1908), The Stranger, [w:] W. Sollors (ed.), Theories of Ethnicity. A Classical Reader, Palgrave, London.
Google Scholar

Stonequist E. V. (1961), The Marginal Man. A Study in Personality and Culture Conflict, Russell and Russell Inc., New York.
Google Scholar

Strauss A. L., Fagerhaugh S., Suczek B., Wiener C. (1985), Social Organization of Medical Work, University of Chicago Press, Chicago.
Google Scholar

Strauss A. L. (1991), Creating Sociological Awareness, Collective Images and Symbolic Rep-resentation, Transaction Books, New Brunswick.
Google Scholar

Summner W. G. (1906), Folkways: A Study of the Sociological Importance of Manners, Customs, Mores and Morals, Ginn and Co., New York.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2307/1412602

Thomas W. I., Znanicki F. (1976), Chłop polski w Europie i Ameryce, t. III, Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, Warszawa.
Google Scholar

Turner R. H. (1968), The Self-Conception in Social Interaction, [w:] Ch. Gordon, K. J. Gergen (red.), The Self in Social Interaction, John Wiley and Sons, New York.
Google Scholar

Turner V. (2006), Las symboli. Aspekty rytuałów u ludu Ndembu, Zakład Wydawniczy Nomos, Kraków.
Google Scholar

Turner V. (2010), Proces rytualny. Struktura i antystruktura, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Google Scholar

Urbańska S. (2009), Niepełne czy alternatywne? Transnarodowość jako perspektywa ujęcia macierzyństwa w warunkach migracji, [w:] K. Slany (red.), Kobiety w migracjach, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Google Scholar

Urbańska S. (2015), Matka polka na odległość. Z doświadczeń migracyjnych robotnic 1989–2010, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar

Urry J. (2000), Mobile Sociology, „British Journal of Sociology”, Vol. 51, s. 185–203.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1080/000713100358499

Urry J. (2007), Spojrzenie turysty, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Waniek K. (2011), Tożsamość europejska (?) – perspektywa bottom up, [w:] K. Kaźmierska, K. Waniek (red.), Integracja europejska a przemiany kulturowe w Europie, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/7525-574-4.05

Vertovec S. (2009), Transnationalism, Routlege, London–New York.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4324/9780203927083