Tradycyjna a nowa diagnoza zaburzeń realizacji fonemów. Propozycja analizy

Danuta Pluta-Wojciechowska

doi:10.18778/2544-7238.07.12

Autor

Danuta Pluta-Wojciechowska Uniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej i Logopedii, Zakład Dialektologii Polskiej i LogopediiUniversity of Łódź https://orcid.org/0000-0003-0425-6006

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.07.12

Słowa kluczowe:

wady wymowy, zaburzenia realizacji fonemów, diagnoza logopedyczna, badanie wymowy

Abstrakt

W artykule autorka porównuje dwa modele diagnozy zaburzeń realizacji fonemów, jakie są obecne w polskiej logopedii. Wskazuje kilka kategorii analizy, które umożliwiają odnalezienie różnic pomiędzy dwoma odmiennymi sposobami postępowania diagnostycznego. Przedstawione rozważania uwzględniają dwie główne koncepcje dyslalii – tradycyjną i nową. Należy przy tym zauważyć, że ostatnie doniesienia wskazują na występowanie jeszcze innego sposobu prowadzenia diagnozy czy terapii logopedycznej, a mianowicie modelu tradycyjnego „pudrowanego”, w którym wprowadza się do schematu tradycyjnego wyjęte z nowej koncepcji dyslalii wątki.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Antos D., Demel G., Styczek I., 1971, Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

ASHA – American Speech‑Language Hearing Association, b.r., Evidence‑Based Practice (EBP), https://www.asha.org/Research/EBP/Evidence‑Based‑Practice/ (dostęp: 20.07.2018).
Google Scholar

Bunton K., 2008, Speech versus Nonspeech: Different Tasks. Different Neural Organization, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 267–275.
Google Scholar

Czaplewska E., 2012, Diagnoza zaburzeń artykulacji, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 65–120.
Google Scholar

Demel G., 1978, Minimum logopedyczne nauczyciela przedszkola, Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar

Emiluta‑Rozya D., 2014, Całościowe badanie logopedyczne z materiałem obrazkowym, Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
Google Scholar

Emiluta‑Rozya D., Lipiec D., 2021, Zaburzenia artykulacji – przyczyny, symptomatologia, klasyfikacje, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 330–363.
Google Scholar

Forrest K., 2002, Are oral‑motor exercises useful in treatment of phonological/articulation disorders?, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 23, s. 15–25.
Google Scholar

Grabias S., 2008, Postępowanie logopedyczne. Diagnoza, programowanie terapii, terapia, „Logopedia”, t. 37, s. 13–27.
Google Scholar

Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 15–72.
Google Scholar

Grabias S., Panasiuk J., Woźniak T., 2015, Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Gúthová M., Šebianová D., 2002, Terapia dyslálie, [v:] V. Lechta et al. (red.), Terapia narušenej komunikačnej schopnosti, Martin: Vydavateľstvo Osveta, s. 119–144.
Google Scholar

Jassem W., 1971, Podstawy fonetyki akustycznej, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1988, Nasze dziecko uczy się mowy, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie.
Google Scholar

Kania J.T., 1967, Dyslalie na tle procesu rozwojowego artykulacji, „Biuletyn Fonograficzny”, nr 8.
Google Scholar

Kania J.T., 1968, Klasyfikacja ćwiczeń artykulacyjnych, „Szkoła Specjalna”, z. 3, s. 264–271.
Google Scholar

Kania J.T., 1975, Fonetyczna i logopedyczna charakterystyka mowy bezdźwięcznej. Wybrane zagadnienia teoretyczna i praktyczne, [w:] T. Gałkowski (red.), Wybrane zagadnienia z defektologii III, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej.
Google Scholar

Kania J.T., 1995, Podstawy językoznawczej klasyfikacji zaburzeń mowy, „Język Polski”, nr 55.
Google Scholar

Kania J.T., 2001, Szkice logopedyczne, Lublin: Polskie Towarzystwo Logopedyczne.
Google Scholar

Konopska L., 2002, Jakość wymowy u osób z wadą zgryzu, „Logopedia”, nr 31, s. 157–198.
Google Scholar

Konopska L., 2006, Wady wymowy u osób z wadami zgryzu, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Konopska L., 2015, Desonoryzacja w dyslalii. Analiza artykulacyjna, akustyczna i audytywna, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Kurcz I., 1976, Psycholingwistyka, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Lipiec. D., Więcek‑Poborczyk I., 2021, Nienormatywne dźwiękowe realizacje fonemów języka polskiego u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna. Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia, s. 88–121.
Google Scholar

Lof G., 2003, Oral motor exercises and treatment outcomes, „Perspectives on Language, Learning and Education”, Vol. 10(1), s. 7–12.
Google Scholar

Lof G., 2008, Controversies surrounding nonspeech oral motor exercises for childhood speech disorders, „Seminars in Speech and Language”, Vol. 29(4), s. 253–255.
Google Scholar

Lof G., 2009, The nonspeech‑oral motor exercise phenomenon in speech pathology practice, [w:] C. Bower (red.), Children’s speech sound disorders, Oxford: John Wiley & Sons Inc., s. 181–184.
Google Scholar

Lorenc A., 2016, Wymowa normatywna polskich samogłosek nosowych i spółgłoski bocznej, Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
Google Scholar

Malicka I., 2019, Dysfunkcje oddychania i połykania jako przyczyny zaburzeń mowy dzieci w wieku przedszkolnym oraz wczesnoszkolnym, niepublikowana rozprawa doktorska, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Michalak‑Widera, 2007, Miłe uszom dźwięki. Usprawnianie narządów mowy i ćwiczenia prawidłowego wymawiania głosek, Katowice: Unikat.
Google Scholar

Michalak‑Widera I., 2012, Terapia dyslalii, [w:] A. Podstolec, K. Węsierska (red.), W świecie logopedii. Materiały dydaktyczne, Katowice: Wydawnictwo Agencja Artystyczna PARA, s. 137–150.
Google Scholar

Ostapiuk B., 1997, Zaburzenia dźwiękowej realizacji fonemów języka polskiego – propozycja terminów i klasyfikacji, „Audiofonologia”, t. 10, s. 117–136.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2002, Dziecięca artykulacja czy wada wymowy – między fizjologią a patologią, „Logopedia”, t. 31, s. 95–156.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013a, Dyslalia. O badaniu jakości wymowy w logopedii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Ostapiuk B., 2013b, Dyslalia ankyloglosyjna. O krótkim wędzidełku języka, wadliwej wymowie i skuteczności terapii, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2005, Lowely, jody i safy”, czyli o tzw. substytucjach i deformacjach, „Śląskie Wiadomości Logopedyczne”, nr 8, s. 26–29.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2008a, Zaburzenia mowy u dzieci z rozszczepem podniebienia. Badania – teoria – praktyka, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2008b, Standard postępowania logopedycznego w przypadku osób z rozszczepem wargi i podniebienia, „Logopedia”, t. 37, s. 175–205.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2010, Podstawy patofonetyki mowy rozszczepowej. Dyslokacje, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2011, Mowa dzieci z rozszczepem wargi i podniebienia, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska, 2019, Efektywność terapii dyslalii. Logopedyczno‑lingwistyczna analiza wyników badań, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D, 2020a, Terapia strategiczna dyslalii obwodowej. Inspiracje do ćwiczeń warg i języka dla dzieci oraz dorosłych, Bytom: Wydawnictwo Ergo‑Sum.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2020b, Terapia tradycyjna a terapia strategiczna dyslalii obwodowej, „Logopedia”, t. 49(1), s. 47–66.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2022, Tzw. seplenienie boczne. O objawie i mechanizmie zaburzeń, „Logopedia”, t. 51(1), s. 205–224.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., 2023, Dlaczego o dyslalii trzeba dziś mówić inaczej? O trzech ujęciach dyslalii w polskiej logopedii, „Logopedia”, t. 52(1), s. 177–206.
Google Scholar

Pluta‑Wojciechowska D., Sambor B., 2018, O popularnych, lecz dyskusyjnych ćwiczeniach języka w przypadku obwodowych zaburzeń artykulacji, „Logopedia”, t. 47(1), s. 265–278.
Google Scholar

Ramanarayanan V., Tilsenc S., Proctord M., Töger J., Goldsteinf L., Nayakf K.S., Narayanan S., 2018, Analysis of speech production real‑time MRI, „Computer Speech & Language”, No. 52, s. 1–22.
Google Scholar

Rocławski B., 2010, Podstawy wiedzy o języku polskim dla glottodydaktyków, pedagogów, psychologów i logopedów, Gdańsk: Wydawnictwo Glottispol.
Google Scholar

Rodak H., 1992, Terapia dziecka z wadą wymowy, Warszawa: Wydawnictwo Polskiej Fundacji Zaburzeń Mowy.
Google Scholar

Sambor B., 2021, Wymowa młodych aktorów. Analiza wyników badań realizacji fonemów spółgłoskowych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Google Scholar

Sołtys‑Chmielowicz A., 1997, Klasyfikacje dyslalii, „Audiofonologia”, t. X, s. 111–116.
Google Scholar

Sołtys‑Chmielowicz A., 1998, Wymowa dzieci przedszkolnych, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej.
Google Scholar

Sołtys‑Chmielowicz A., 2008, Zaburzenia artykulacji. Teoria i praktyka, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
Google Scholar

Stasiak J., 2015, Postępowanie logopedyczne w przypadku dyslalii, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego. Podręcznik akademicki, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 227–236.
Google Scholar

Stecewicz M., Halczy‑Kowalik L. (2015), Postępowanie logopedyczne u osób po wycięciu nowotworu jamy ustnej, [w:] S. Grabias, J. Panasiuk, T. Woźniak (red.), Logopedia. Standardy postępowania logopedycznego, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie‑Skłodowskiej, s. 687–725.
Google Scholar

Styczek I., 1981, Logopedia, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Trzaskalik J., 2016, Seplenienie boczne w polskiej literaturze logopedycznej. Rozważania teoretyczne, „Forum Logopedyczne”, nr 24, s. 33–46.
Google Scholar

Trzaskalik J., 2017, Terminologiczne dyskusje wokół sygmatyzmu i jego rodzajów – na przykładzie sygmatyzmu lateralnego, [w:] D. Pluta‑Wojciechowska, B. Sambor (red.), Współczesne tendencje w diagnozie i terapii logopedycznej, Gdańsk: Grupa Wydawnicza Harmonia Universalis, s. 137–153.
Google Scholar

Van Riper Ch., Irwin J.V., 1970, Artikulationsstörungen. Diagnose und Behandlung, Berlin– Charlottenburg: Carl Marhold Verlagsbuchhandlung.
Google Scholar