Logopaedica Lodziensia

Od Redakcji

Irena Jaros, Mateusz Szurek, Renata Gliwa-Patyńska — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Zaburzenia głosu a pandemia COVID–19

Ewa Gacka — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł poświęcono zaburzeniom głosu w następstwie choroby COVID–19. Autorka przedstawia patomechanizm dysfonii u osób zakażonych koronawirusem SARS‑CoV–2. Prezentuje najczęściej występujące objawy niepełnosprawności głosowej w wyniku zakażenia patogenem, a także zarys logopedycznego postępowania diagnostyczno‑terapeutycznego. Zwraca również uwagę na ryzyko powstania nieprawidłowości głosowych związanych z upowszechnioną w okresie pandemii pracą zdalną i towarzyszącym jej wzmożonym wysiłkiem głosowym.

Obrzęk Reinkego – możliwości rehabilitacji logopedycznej (studium przypadku)

Renata Gliwa‑Patyńska — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

W artykule opisano przypadek 56‑letniej pacjentki, u której zdiagnozowano obrzęk Reinkego. Odnosząc się do literatury medycznej, scharakteryzowano obrzęk Reinkego, omówiono jego etiologię i epidemiologię. Podkreślono rolę czynników szczególnie sprzyjających jego rozwojowi. Wskazano typowe cechy głosu pacjentów dotkniętych obrzękiem. Zaprezentowano przykładowy program rehabilitacji logopedycznej. Porównano wyniki badań wstępnych i wyniki badań po 9 tygodniach rehabilitacji pacjentki, w celu oceny skuteczności wdrożonego postępowania.

Osobowość a zaburzenia głosu u nauczycielek

Agnieszka Hamerlińska — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Nauczyciele to grupa pracująca społecznie, narażona na duży wysiłek głosowy. Bycie nauczycielem wymaga pewnych predyspozycji osobowościowych. Przeprowadzono badania w grupie 30 nauczycielek. Wykorzystano narzędzie VHI do badania niepełnosprawności głosowej i NEO‑PI‑R do badania osobowości. Z analiz wynika, że cechami osobowości, które mają związek z zaburzeniami głosu, są sumienność i ugodowość. Efektem praktycznym uzyskanych wyników badań powinno być wdrożenie pomocy psychologicznej w poradniach laryngologicznych i foniatrycznych.

Kwestionariusz Samooceny Głosu dla Transpłciowych Kobiet („Trans Woman Voice Questionnaire”) – polska adaptacja i walidacja

Anita Lorenc, Joanna Stempień — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Kwestionariusz Samooceny Głosu dla Transpłciowych Kobiet (Trans Woman Voice Questionnaire – TWVQ) jest narzędziem diagnostycznym stworzonym specjalnie na potrzeby feminizującej terapii głosu. Uzupełnia on obiektywną diagnozę o subiektywne odczucia pacjentki. Terapeuta otrzymuje bezcenne informacje dotyczące jej potrzeb i oczekiwań, a sama pacjentka ma możliwość lepiej uświadomić sobie swój stosunek do własnego głosu. Kwestionariusz – zaprojektowany pierwotnie w języku angielskim – wymagał przełożenia na język polski. Proces tłumaczenia, a później adaptacji i walidacji został przeprowadzony zgodnie z rygorystycznymi wytycznymi Światowej Organizacji Zdrowia, w tym z udziałem transpłciowych pacjentek. Polska wersja TWVQ została zaakceptowana przez współautorkę oryginału i jest za darmo dostępna w internecie. Logopedzi i logopedki w Polsce otrzymali specjalistyczne narzędzie pomocne w terapii transpłciowych pacjentek.

Samoocena głosu w świetle analizy akustycznej – studia przypadków

Magdalena Majdak — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Celem artykułu jest porównanie wyników subiektywnej i obiektywnej oceny głosu studentów podyplomowych studiów Kształcenie głosu i mowy Uniwersytetu SWPS w Warszawie. Materiał badawczy składa się z nagrań głosów studentów oraz kwestionariuszy Voice Handicap Index (VHI) uzyskanych na początku i na końcu nauki. Wybrano pięć studiów przypadku: trzech studentek, które zostały poddane obserwacji długoterminowej (dwa lub trzy semestry nauki), tak by pokazać różne układy zależności zachodzące między oceną subiektywną a obiektywną, oraz dwóch studentek, dla których porównano wyniki kwestionariusza VHI, gdzie odstęp między pomiarami wynosił trzy tygodnie. Zestawienie wyników oceny subiektywnej i obiektywnej wskazało różny stopień ich zgodności. W szczególności w przypadku nr 2 suma punktów w VHI wzrosła po trzech semestrach nauki o niemal 100% (co oznaczałoby dużą niesprawność głosu i kwalifikowało osobę do pilnej konsultacji foniatrycznej), podczas gdy analiza akustyczna nie odzwierciedliła takiej zmiany. Rozbieżności między wynikami uzyskanymi za pomocą obu metod prowadzą do wniosku, że narzędzia obiektywnej i subiektywnej oceny powinny być stosowane łącznie, najlepiej z innymi metodami badania głosu, tak by jego ocena była możliwie kompleksowa. Przy interpretacji wyników kwestionariusza VHI należy brać pod uwagę wpływ czynników psychicznych. Wzrost świadomości następujący w procesie nauczania emisji głosu w powiązaniu z perfekcjonizmem i krytycyzmem może prowadzić do pogorszenia postrzegania jakości głosu przez badanego.

Głos a płeć – wybrane aspekty

Renata Marciniak-Firadza — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Barwa głosu i budowa krtani, obok różnic w proporcjach budowy, rozwoju umięśnienia, tworzeniu się warstwy tłuszczowej, budowie szkieletu czy sposobie owłosienia, należą do drugorzędowych cech płciowych, stanowiących zespół różnic somatycznych oraz czynnościowych, które różnią kobietę i mężczyznę. W artykule omówiono: położenie, wielkość i budowę krtani u kobiet i mężczyzn i ich wpływ na cechy/różnice głosu, pojemność klatki piersiowej a typ oddychania, używanie rezonatora piersiowego i głowowego i wpływ tych czynników na głos kobiecy i męski, nadmierny odruch audio‑fonacyjny i jego wpływ na głos, podwyższanie intensywności głosu ze względu na hałas, zmiany w układzie endokrynologicznym i ich wpływ na cechy/różnice głosu u kobiet oraz starzenie się organizmu, w tym aparatu głosowego.

Rehabilitacja zaburzeń głosu i mowy autorską metodą logopedii artystycznej

Sylwia Maszewska — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Tematyką artykułu jest sposób rehabilitacji zaburzeń głosu i mowy opracowany przez autorkę na podstawie wieloletnich doświadczeń i analitycznych dociekań w praktyce dążenia do uzyskania maksymalnej poprawy lub usunięcia zaburzenia występującego u określonego pacjenta w danej jednostce chorobowej, którą nazwała metodą logopedii artystycznej. Prezentacja zaburzeń wynikających z omówionych chorób wyznacza obszar oddziaływania tej metody. Omówiony został sposób aktywizacji obszarów neuromotorycznych twarzy przez przyczepy mięśni czworokątnych wargi górnej i wywołanie kolejnych reakcji w ruchomych częściach artykulatorów, które wraz z artykulatorami nieruchomymi prowadzą do wzmocnienia dźwięku przez rezonatory nasady. Wyjaśniony został sposób oddychania torem żebrowo‑przeponowo‑brzusznym i umiejętność operowania strumieniem powietrza przez świadome zatrzymanie pozycji wdechowej, a następnie podparcie dźwięku wysłanego do rezonatorów. Ten system oddechowy prowadzi zarówno do mistrzowskiego posługiwania się głosem, jak i do zdrowej emisji głosu mówionego.

Wpływ stylu życia i diety na głos

Paulina Muras — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Codzienny styl życia oraz sposób odżywiania wpływają na kondycję psychofizyczną organizmu. Palenie tytoniu zwiększa ryzyko raka krtani. Może zwiększać ryzyko wystąpienia refluksu krtaniowo‑gardłowego oraz obrzęku Reinkego. Nadmierne spożycie napojów wysokoprocentowych skutkować może odwodnieniem błon śluzowych organizmu oraz zmianami barwy głosu. Publikacje naukowe nie potwierdzają jednoznacznego szkodliwego wpływu kofeiny na narząd głosu. Szkodliwość ta może wynikać z ilości przyjmowanej kofeiny. Odwodnienie organizmu ma szkodliwy wpływ na aerodynamiczne i akustyczne pomiary fonacji. Zbyt niska podaż wody w ciągu dnia może prowadzić do obniżonego nawilżenia błon śluzowych jamy ustnej, gardła oraz krtani. Osoby przyjmujące małą ilość płynów w ciągu dnia mogą odczuwać nadmierną suchość w jamie ustnej, bóle gardła czy chrypkę. Dieta wspierająca prawidłową pracę narządu głosu powinna być dietą zbilansowaną, spełniającą dzienne zapotrzebowanie kaloryczne oraz witaminowo‑mineralne. Jednym z najkorzystniejszych modeli diety, o prozdrowotnych właściwościach jest dieta śródziemnomorska. Spośród ziół i przypraw wykazujących pozytywny wpływ na błony śluzowe narządów uczestniczących w emisji głosu wymienia się m.in. nagietka lekarskiego, tymianek właściwy, imbir lekarski oraz czarnuszkę siewną. Celem artykułu jest podkreślenie wpływu diety i jej poszczególnych elementów oraz stylu życia na głos.

Rehabilitacja głosu u chorych po laryngektomii całkowitej. Co się zmieniło?

Jurek Olszewski, Katarzyna Szkutnik — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Najbardziej przykrą konsekwencją operacji usunięcia krtani jest niemożność porozumiewania się dźwięcznym głosem. Sposobem na pokonanie przygnębiających uczuć jest skoncentrowanie się na najważniejszym w danej chwili problemie: uczeniu mowy zastępczej. Mechanizm tworzenia głosu przełykowego jest następujący: rolę generatora drgań przejmuje górny odcinek przełyku, tzw. usta przełyku, tworzące pseudogłośnię, a zbiornikiem powietrza jest przełyk. Powietrze usuwane z przełyku ruchem antyperystaltycznym wprowadza w drgania pseudogłośnię, tworząc dźwięk podstawowy, który następnie jest odpowiednio modulowany w nieznacznie zmienionych jamach rezonacyjnych i artykulacyjnych. Ćwiczenia wprowadzające do uczenia się głosu i mowy zastępczej korzystnie jest zacząć jeszcze przed operacją. Właściwą rehabilitację rozpoczyna się po wygojeniu rany, najlepiej jeszcze podczas pobytu w szpitalu. Pierwsze ćwiczenia powinny być prowadzone przez lekarza, by nie powstawały nieprawidłowe nawyki, utrudniające opanowanie mowy zastępczej. Jakość mowy przełykowej oraz szybkość jej opanowania zależą nie tylko od wytrwałości i systematyczności ćwiczącego. Skuteczność rehabilitacji opóźniają: wysokie napięcie zwieracza ust przełyku, rozległość zabiegu operacyjnego, radioterapia, ubytek słuchu, zły stan uzębienia, choroby współistniejące. Implantacja protez głosowych stanowi jeden z dwóch, obecnie uznanych za równoważne sposobów rehabilitacji głosu u pacjentów po całkowitym usunięciu krtani z powodu raka. Jest metodą chirurgicznej rehabilitacji głosu. Pionierem tej metody w Polsce był znany i uznany otolaryngolog – prof. Erwin Mozolewski, który w 1972 roku w Szczecinie jako pierwszy zastosował rehabilitację głosu przy użyciu protezy głosowej. Metoda chirurgicznej rehabilitacji mowy u chorych po usunięciu krtani polega na wytworzeniu przetoki tchawiczo‑przełykowej i wszczepieniu prostej, jednokierunkowej zastawki powietrznej – tzw. protezy głosowej. Pozwala to, przy zamknięciu otworu tracheostomy palcem, kierować powietrze wydechowe z płuc do przełyku i gardła dolnego w celu wytworzenia zastępczego tonu podstawowego w tym samym miejscu co w przypadku mowy przełykowej (w tzw. segmencie gardłowo‑przełykowym).

Wykorzystanie fonacji z częściowym zwężeniem traktu głosowego w procesie doskonalenia głosu (na przykładzie tzw. ćwiczenia ze słomką)

Dominik Sieńko — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Celem prowadzonych badań było sprawdzenie, czy ćwiczenie fonacji ze zwężonym traktem głosowym może wpłynąć na poprawę wybranych parametrów głosu u wokalistów. Grupę badaną tworzyło 10 osób (5 kobiet i 5 mężczyzn) w wieku 20–29 lat, które w chwili badania kształciły się wokalnie i były zdrowe, tj. nie zgłaszały chorób przewlekłych ani innych chorób i infekcji. Osoby badane w ramach treningu właściwego wykonały 2,5‑minutowy zestaw ćwiczeń z wykorzystaniem słomki o wymiarach 0,5 × 21,5 cm. Przed wykonaniem zadań, a także po ich zakończeniu głos badanych został poddany ocenie (ogólna jakość głosu, brzmienie głosu, poziom zmęczenia głosu, łatwość, z którą głos jest wydobywany czy umiejętność przejścia pomiędzy rejestrami). Wyniki przeprowadzonych badań wskazują na skuteczność ćwiczeń SOVT, co potwierdziło się w samoocenie jakości głosu, badaniu odsłuchowym oraz wynikach pomiaru maksymalnego czasu fonacji na głosce [a].

O potrzebie kształcenia specjalistów rehabilitacji zaburzeń głosu

Mateusz Szurek — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Rehabilitacja zaburzeń głosu, którą autor traktuje jako gałąź emisji głosu, gromadzi wiedzę i praktykę umożliwiającą niesienie pomocy pacjentom z zaburzeniami głosu. W związku ze wzrastającą liczbą osób z zaburzeniami głosu o różnym podłożu istnieje potrzeba kształcenia wyspecjalizowanej kadry zajmującej się tego typu pacjentami. Wprowadzenie specjalistycznych programów kształcenia w tym obszarze przyczynia się do podniesienia jakości opieki nad pacjentami z zaburzeniami głosu. Specjaliści rehabilitacji głosu to nowa, wysoce wykwalifikowana grupa zawodowa, posiadająca profesjonalne wykształcenie w zakresie diagnozowania i terapii różnorodnych zaburzeń głosu. Dodatkowo w artykule autor postuluje także wyodrębnienie emisji głosu jako oddzielnej subdyscypliny logopedii, mającej swój przedmiot badań, cele oraz zadania. W dalszym rozwoju emisji głosu niezwykle istotne jest opracowanie terminologii specjalistycznej, będącej podstawą do formułowania kolejnych celów badawczych, ze szczególnym uwzględnieniem rehabilitacji zaburzeń głosu.

Diagnoza i terapia głosu – ujęcie holistyczne. Wskazówki metodyczne oraz studium przypadku

Anna Walencik-Topiłko — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Głos jest przedmiotem zainteresowania kilku dziedzin naukowych i specjalizacji praktycznych – m.in. logopedii, foniatrii, wokalistyki, dyrygentury chóralnej, akustyki. W niniejszym opracowaniu zostanie przedstawione ujęcie logopedyczne głosu z podkreśleniem wagi ujęcia holistycznego. Autorka przybliży je jako metodyk i terapeuta głosowy – praktyk, prowadzący różnego rodzaju zajęcia z zakresu profilaktyki, diagnozy i terapii głosu. Rozważania metodyczne poparto tematycznym studium przypadku.

Idea i metodyka badań przesiewowych głosu u osób dorosłych pracujących głosem na przykładzie wstępnych badań nauczycieli i chórzystów

Tomasz Woźniak, Barbara Orzeł, Paulina Stawicka — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Zaburzenia głosu są w ostatnich latach najczęściej orzekaną chorobą zawodową, dlatego zasadne jest rozważenie potrzeby i metodyki przeprowadzania badań przesiewowych głosu u osób pracujących głosem. Artykuł podejmuje problematykę skuteczności oceny przesiewowej głosu na przykładzie pilotażowych badań w grupie nauczycieli (n = 22) i chórzystów (n = 14). Wyniki badań wskazują na efektywność diagnostyczną połączonej samooceny głosu (przy pomocy VHI) oraz oceny parametru maksymalnego czasu fonacji (MCF) i oceny odsłuchowej według kategorii skali GRBAS.

Ocena prozodii mowy u pacjentów z dysfonią

Marta Wysocka — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Artykuł stanowi próbę uporządkowania problematyki związanej z diagnozą sprawności prozodycznych u osób z dysfonią. Zagadnienia w nim poruszane dotyczą cech charakterystyki prozodycznej mowy, głównie w odniesieniu do języka polskiego, funkcji pełnionych przez prozodię w komunikacji, związku określonych cech fonacji z realizowaniem przez mówcę tych funkcji oraz zaburzeniami ich realizacji u osób z dysfonią. Wymieniono w nim również metody i narzędzia wykorzystywane w opisie i ocenie ekspresji prozodycznej, które można wykorzystać w praktyce klinicznej.

Ocena sprawności głosowej dzieci przedszkolnych na podstawie pVHI

Ewelina Zając — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

U dzieci i młodzieży w wieku szkolnym diagnozuje się wiele rodzajów zaburzeń głosu. Na potrzeby artykułu przeprowadzono badanie z rodzicami dzieci w wieku 4–6 lat. Do badania wykorzystany został wskaźnik niepełnosprawności głosowej (pVHI). Kwestionariusz pVHI składa się z trzech części: podskali funkcjonalnej, emocjonalnej i fizycznej. We wszystkich trzech grupach wiekowych badanych dzieci najwyższe średnie wartości pVHI występowały w podskali funkcjonalnej, a największe prawdopodobieństwo wyższego stopnia niepełnosprawności głosowej stwierdzono u dzieci pięcioletnich, które uzyskały najwięcej punktów w badaniu.

Głos w muzyce klasycznej i rozrywkowej. Zastosowania modelu „Estill Voice Training” w praktyce trenera głosu – studium przypadku

Michalina Zwierzychowska-Wydra — Wed, 13 Dec 2023 00:00:00 +0100

Wokaliści wykonujący muzykę klasyczną i rozrywkową prezentują odmienny model brzmienia głosu. W ostatnich dekadach nauka o głosie poczyniła ogromne postępy. Bazowanie na anatomii, fizjologii, akustyce i świadomości pracy mięśni pomaga w zaplanowaniu treningu oraz ułatwia zmianę strategii brzmieniowej i stylu wokalnego. W artykule scharakteryzowano model Estill Voice Training oraz przedstawiono autorską propozycję wykorzystania go w pracy z osobą kształconą w śpiewie klasycznym, która dąży do uzyskania brzmienia charakterystycznego dla muzyki rozrywkowej.