Język odziedziczony a dwujęzyczność – o konieczności badań komparatywnych

Ewa Lipińska; Anna Seretny

doi:10.18778/0860-6587.26.20

Authors

Ewa Lipińska Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Języka Polskiego jako Obcego, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0002-9260-4885
Anna Seretny Uniwersytet Jagielloński, Wydział Polonistyki, Katedra Języka Polskiego jako Obcego, ul. Grodzka 64, 31-044 Kraków https://orcid.org/0000-0002-5377-4881

DOI:

https://doi.org/10.18778/0860-6587.26.20

Keywords:

heritage language, cognitive bilingualism, necessity of comparative research

Abstract

Due to global social and economic changes the educational past and language biographies of Polish migrant children are currently more complex. Observations and research prove that a significant ratio of these children are bilingual. They learn the majority code relatively fast and at the same time they acquire/maintain Polish, their heritage language (HL). The level of their competency in Polish varies, however, due to limited contact with it and “little practice”. Most of the young migrants are therefore naturally bilingual, only rarely however may they boast cognitive bilingualism. In the paper, we analyze the phenomenon of bilingualism placing it in the learning/teaching perspective. We also emphasise the necessity of conducting comparative research into language competences of Polish bilingual teenagers. Such research would considerably expand our knowledge of bilingualism, in particular of the rarely studied cognitive form. It should also show a more systematic and thorough description of HL itself as a phenomenon situated somewhere ‘in between’ a native language and a foreign one. The results of such research would be applicable not only in socio-, psycho- and applied linguistics and pedagogy, but also in the sphere of education

References

Besters-Dilger J., Dąbrowska A., Krajewski G., Żurek A., (red.), 2016, Utrata i odzyskiwanie języka polskiego. Językoznawcze i glottodydaktyczne aspekty niepełnej polsko-niemieckiej dwujęzyczności, Łask.
Google Scholar

Bernstein B., 2003, Class, Codes and Control, t. 1, London.
Google Scholar

Bieńkowska D., 1974, Metody nauczania języka polskiego w szkołach podstawowych w Kanadzie – garść uwag i sugestii, „Biuletyn ZNP”, Wiosna. Cieszyńska J., 2006, Dwujęzyczność, dwukulturowość – przekleństwo czy bogactwo? O poszukiwaniu tożsamości Polaków w Austrii, Kraków.
Google Scholar

Czeniek A., 2011, Stopień opanowania sprawności pisania przez dzieci polonijne uczące się w Polskich Szkołach Sobotnich w Wielkiej Brytanii, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
Google Scholar

Czykwin E., Misiejuk D., 2002, Dwujęzyczność i dwukulturowość w perspektywie psychopedagogicznej, Białystok.
Google Scholar

Dębski R., 2009, Dwujęzyczność angielsko-polska w Australii. Języki mniejszościowe w dobie globalizacji i informatyzacji, Kraków.
Google Scholar

Dębski R., 2015, Phonological patterns in the speech of Polish English bilingual children in Australia. Initial findings, „LingVaria”, nr 2(20), s. 27–40.
Google Scholar

Dubisz S. (red.), 1997, Język polski poza granicami kraju, Opole.
Google Scholar

ESOKJ: Europejski system opisu kształcenia językowego: uczenie się, nauczanie, ocenianie, 2003, Warszawa.
Google Scholar

Fishman J. A., 2001, 300-Plus Years of Heritage Language Education in the United States, w: J. Kreeft, Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage Languages in America. Preserving a National Resource, Illinois, s. 81–99.
Google Scholar

Gębal P. E., 2018, Podstawy dydaktyki języka polskiego jako drugiego. Podejście integracyjno-inkluzyjne, Kraków.
Google Scholar

IEL: International Encyclopedia of Linguistics, W. Bright (red.), New York, 1992.
Google Scholar

Janowska I. i in. (red.), 2011, Programy nauczania języka polskiego jako obcego. Poziomy A1–C2, Kraków.
Google Scholar

Jędryka B., 2012, Język polski w szkole polonijnej, Warszawa.
Google Scholar

Kurcz I. (red.), 2007, Psychologiczne aspekty dwujęzyczności, Gdańsk.
Google Scholar

Kurcz I., Okuniewska H. (red.), 2011, Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa.
Google Scholar

Laskowski R., 2009, Język w zagrożeniu. Przyswajanie języka polskiego w warunkach polsko-szwedzkiego bilingwizmu, Kraków.
Google Scholar

Libura A., 2014, Atrycja języka odziedziczonego, w: A. Dąbrowska, U. Dobesz (red.), 40 lat wrocławskiej glottodydaktyki polonistycznej. Teoria i praktyka, Wrocław, s. 297–306.
Google Scholar

Lipińska E., 2003, Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2007, Między ‘emigracją’ a ‘Polonią’ – pierwsze pokolenie polonijne, „Prace Filologiczne”, t. LIII, s. 355–363.
Google Scholar

Lipińska E., 2013, Polskość w Australii – o dwujęzyczności, edukacji i problemach adaptacyjnych Polonii na antypodach, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., 2014, Dwujęzyczność pokolenia polonijnego – jak ją zdobyć i zachować, „Polski w Niemczech. Pismo Federalnego Związku Nauczycieli Języka Polskiego”, nr 2, s. 5–8.
Google Scholar

Lipińska E., 2015a, Dwujęzyczność kognitywna, „LingVaria”, nr 2(20), s. 55–68.
Google Scholar

Lipińska E., 2015b, O transmisji polskości w Australii, w: Szkolnictwo polskie poza granicami Rzeczypospolitej po roku 1918, Polski Uniwersytet na Obczyźnie, Londyn, Zeszyty Naukowe, seria trzecia, nr 3, s. 269–280.
Google Scholar

Lipińska E. (w druku), Język polonijny czy języki polonijne? „Postscriptum Polonistyczne”, 2019.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2012a, „Język odziedziczony” w szkołach polonijnych, „Głos Nauczyciela”, r. XXVII, nr 1, s. 65–68.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2012b, Między językiem ojczystym a obcym. Nauczanie i uczenie się języka odziedziczonego w chicagowskiej diasporze polonijnej, Kraków.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2012c, Między dydaktyką języka ojczystego a obcego – nauczanie języka polskiego w szkołach polonijnych w Stanach Zjednoczonych, w: B. Skowronek (red.), (Nie) swój język polski. Nowe horyzonty w językoznawstwie stosowanym, Kraków, s. 78–95.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2012d, Szkoła polonijna czy językowa? Szkolnictwo polonijne w perspektywie dydaktycznej, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, nr 4, s. 23–37.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2012e, Uczący się języka polskiego jako obcego/drugiego w środowisku endolingwalnym – ich umiejętności i potrzeby, „Kwartalnik Polonicum”, nr 1, s. 2–10.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A., 2017, Rozwijanie kompetencji językowych na bazie tekstów kultury – o kształceniu językowo-literackim w wariancie skorelowanym, „Uczymy, jak uczyć. Kwartalnik Wspólnoty Polskiej”, 2017, nr 1–2, s. 19–22.
Google Scholar

Lipińska E., Seretny A. (w druku), Ankieta jako metoda zbierania danych ilościowych. Badania w ramach projektu „Polish your Polish” – refleksje post rem, Opole.
Google Scholar

Luk G., Bialystok E., 2013, Bilingualism is not a categorical variable: Interaction between language proficiency and usage, „Journal of Cognitive Psychology”, s. 1–17.
Google Scholar

de Mejía A.-M., 2002, Power, Prestige, and Bilingualism: International Perspectives on Elite Bilingual Education; on-line: searchworks.stanford.edu/view/4780297 [10.02.2015].
Google Scholar

Miodunka W., 2003, Bilingwizm polsko-portugalski w Brazylii: w stronę lingwistyki humanistycznej, Universitas, Kraków.
Google Scholar

Miodunka W., 2010, Polszczyzna jako język drugi. Definicja języka drugiego, w: J. S. Gruchała,
Google Scholar

H. Kurek (red.), Silvarerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej- -Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Kraków, s. 233–245.
Google Scholar

Miodunka i in. (red.), 2018, Nauczanie i promocja języka polskiego w świecie. Diagnoza i perspektywy, Katowice.
Google Scholar

Montrul S., 2013, How “Native” are Heritage Speakers?, „Heritage Language Journal”, nr 10, s. 153–177.
Google Scholar

Petitto L. A., 2009, New discoveries from the bilingual brain and mind across the life span: Implications for education, „Mind, Brain, and Education”, nr 3(4), s. 185–197.
Google Scholar

Polish your Polish – Badania i popularyzacja języka polskiego wśród Polonii amerykańskiej, 2016, Nowy Jork–Warszawa.
Google Scholar

Polinsky M., 1997, American Russian: language loss meets language acquisition, http://scholar.harvard.edu/files/mpolinsky/files/American_Russian__Language_Loss_Meets_Language_Acquisition.pdf?m=1360038984 [11.12.2016].
Google Scholar

Polinsky M., Kagan O., 2007, Heritage languages: in the ‘wild’ and in the classroom, „Language and Linguistics Compass”, nr 1(5), s. 368–395.
Google Scholar

Pułaczewska H., 2016, Środowiskowe korelaty znajomości języka polskiego wśród młodzieży polskiego pochodzenia w Ratyzbonie, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 4, s. 116–136.
Google Scholar

Rabiej A., 2007, Specyfika nauczania języków obcych dzieci na przykładzie języka polskiego jako obcego, niepublikowana rozprawa doktorska, Wydział Polonistyki UJ, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., 2011, Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., 2015, Słownictwo w dydaktyce języka. Świat słów na przykładzie języka polskiego, Kraków.
Google Scholar

Seretny A., Lipińska E., 2016, Polish as a Heritage Language – Somewhere in between, „Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny”, z. 2(160), s. 177–201.
Google Scholar

Sękowska E., 1994, Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno- słowotwórcze, Warszawa.
Google Scholar

Skutnabb-Kangas T., 1981, Bilingualism or not: The Education of Minorities, Multilingual Matters, London.
Google Scholar

Valdés G., 2000, The teaching of heritage languages: an introduction for Slavic-teaching professionals, w: O. Kagan, B. Rifkin (red.), Teaching and Learning Slavic Languages and Cultures, Bloomington, Indiana, s. 375–402.
Google Scholar

Valdés G., 2001, Heritage language students: Profiles and possibilities, w: J. K. Peyton, D. A. Ranard, S. McGinnis (red.), Heritage languages in America: Preserving a national resource, CAL, McHenry, IL, s. 37–77.
Google Scholar

Warchoł-Schlottmann M., 1994, Próba opisu kompetencji językowej w niemieckim i polskim u Polaków w Niemczech – studium socjolingwistyczne, niepublikowana rozprawa doktorska, Kraków.
Google Scholar

Wodniecka Z., 2011, Dwujęzyczność. Właściwości dwujęzycznego umysłu i specyfika psychologicznych badań nad dwujęzycznością, w: I. Kurcz, H. Okuniewska (red.), Język jako przedmiot badań psychologicznych, Warszawa, s. 253–284.
Google Scholar

Wodniecka Z., Haman E., 2013, Dwujęzyczność – wyzwanie, które warto podjąć, czyli co o dwujęzyczności mówi psychologia, http://www.euroemigranci.pl/dokumenty/pokonferencyjna/Wodniecka_Haman.pdf [15.12.2014].
Google Scholar

Wróblewska-Pawlak K., 2004, Język – tożsamość – imigracja. O strategiach adaptacyjnych Polaków zamieszkałych we Francji w latach osiemdziesiątych XX wieku, Warszawa.
Google Scholar

Żurek A., 2016, Badanie polszczyzny odziedziczonej (na przykładzie bilingwizmu polsko-niemieckiego), „LingVaria”, nr 1(21), s. 191–202.
Google Scholar