Subdyscypliny logopedii: przeszłość – teraźniejszość – przyszłość

Renata Marciniak-Firadza

doi:10.18778/2544-7238.11.07

Authors

Renata Marciniak-Firadza Uniwersytet Łódzki, Zakład Dialektologii Polskiej i Logopedii https://orcid.org/0000-0001-6301-8820

DOI:

https://doi.org/10.18778/2544-7238.11.07

Keywords:

speech-language pathology, subdisciplines, development of speech-language pathology

Abstract

Changing social conditions have a significant impact on the development of speech-language pathology. This article presents the history of the emergence of its subdisciplines, as well as contemporary specializations within the field. The development of speech-language pathology as a scientific discipline, the growing health and social needs resulting from increased awareness of communication and language disorders, and the ongoing specialisation of therapeutic services highlight the need to update and adapt the catalogue of speech-language specialisations to current realities. Therefore, the article also includes proposals from the academic community to expand the scope of speech-language specialisations by incorporating selected subdisciplines.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Adamiszyn Z., Walencik-Topiłko A., 2003, Logopedia artystyczna, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 2: Zaburzenia komunikacji językowej u dzieci i osób dorosłych, Opole: Uniwersytet Opolski, s. 807–824.
Google Scholar

Bernstein Ratner N.E., Tetnowski J.A., 2006, Stuttering treatment in the new millennium: changes in the traditional parameters of clinical focus, [w:] N.E. Bernstein Ratner, J.A. Tetnowski (red.), Current issues in stuttering treatment and practice, New York: Lawrence Erlbaum Associates, Inc., s. 1–16.
Google Scholar

Błeszyński J.J., Kaczorowska-Bray K., 2012, Wstęp, [w:] J.J. Błeszyński, K. Kaczorowska-Bray (red.), Diagnoza i terapia logopedyczna osób z niepełnosprawnością intelektualną. Teoretyczne determinanty problemu, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 9–10.
Google Scholar

Błeszyński J.J., Tarkowski Z., 2025, Logopedia społeczna, „Forum Pedagogiczne”, t. 15, nr 1: „Komunikacja, mowa, język – interdyscyplinarne dyskursy”, s. 25–34.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/fp.2025.1.3

Caesar L.G., Kohler P.D., 2007, The state of school-based bilingual assessment: Actual practice versus recommended guidelines, „Language. Speech and Hearing Services in Schools”, vol. 38(3), s. 190–200.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/0161-1461(2007/020)

Cieszyńska J., Korendo M., 2017, Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Kraków: Wydawnictwo Edukacyjne.
Google Scholar

Czaplewska E., 2018a, Rola logopedii we współczesnych społeczeństwach wielokulturowych, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 261–281.
Google Scholar

Czaplewska E., 2018b, Wstęp, [w:] E. Czaplewska (red.), Logopedia międzykulturowa, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 11–17.
Google Scholar

Czernikiewicz A., Woźniak T., 2012, Diagnoza psychogennych zaburzeń mowy, [w:] E. Czaplewska, S. Milewski (red.), Diagnoza logopedyczna. Podręcznik akademicki, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, s. 415–478.
Google Scholar

Dąbrowska D., Dziwińska A., 2005, Emisja głosu – wybrane zagadnienia, Wałbrzych: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa.
Google Scholar

Domagała A., Mirecka U. (red.), 2021, Logopedia przedszkolna i wczesnoszkolna, t. 1: Rozwój sprawności językowych. Podstawowe problemy logopedyczne, t. 2: Najczęstsze zaburzenia mowy u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Uwarunkowania – symptomy – typologie zjawisk, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Grabias S., 1991, Logopedia – jej przedmiot i stopień zaawansowania refleksji metanaukowej, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 26–49.
Google Scholar

Grabias S., 1997, Mowa i jej zaburzenia, „Audiofonologia”, t. X, s. 9–36.
Google Scholar

Grabias S., 2012, Teoria zaburzeń mowy. Perspektywy badań, typologie zaburzeń, procedury postępowania logopedycznego, [w:] S. Grabias, Z.M. Kurkowski (red.), Logopedia. Teoria zaburzeń mowy, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 15–71.
Google Scholar

Hamerlińska A., 2018, Onkologopedia w systemie kształcenia logopedów, „Logopaedica Lodziensia”, nr 2, s. 49–61.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.02.04

Hamerlińska A., 2020, Miejsce onkologopedii w nauce, [w:] A. Hamerlińska, B. Mikuła (red.), Onkologopedia. Podejście interdyscyplinarne, Częstochowa: Alfa Medica Press, s. 11–22.
Google Scholar

Hamerlińska-Latecka A., 2013, Onkologopedia – o potrzebie utworzenia nowej specjalności w logopedii, [w:] J.J. Błeszyński (red.), Medycyna w logopedii. Terapia – wspomaganie – wsparcie. Trzy drogi – jeden cel, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 57–66.
Google Scholar

Jastrzębowska G., 2003, Przedmiot, zakres zainteresowań i miejsce logopedii wśród innych nauk, [w:] T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), Logopedia. Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki, t. 1: Interdyscyplinarne podstawy logopedii, Opole: Uniwersytet Opolski, s. 315–329.
Google Scholar

Jastrzębowska-Jasińska A., 2018, Balbutologopedia – dziedzina obca logopedom?, [w:] K. Węsierska, K. Gaweł (red.), Zaburzenia płynności mowy, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 93–112.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1981, Program studiów logopedycznych, Lublin: Zakład Logopedii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1991a, Model opieki logopedycznej w Polsce, Gdańsk: Gdański Związek Logopedów.
Google Scholar

Kaczmarek L., 1991b, O polskiej logopedii, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 5–25.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., 2017, Gerontologopedia, czyli starość w perspektywie logopedycznej, „Konteksty Społeczne”, t. 5, nr 1(9), s. 140–141.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., Milewski S., 2016, Wstęp, [w:] K. Kaczorowska-Bray, S. Milewski (red.), Wczesna interwencja logopedyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 16–24.
Google Scholar

Kaczorowska-Bray K., Milewski S., Michalik M., 2020, Starość – jak ją widzi logopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Kamińska B., 2016, Od retoryki do logopedii artystycznej, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 53–67.
Google Scholar

Kamińska B., Milewski S., 2016, Wstęp, [w:] B. Kamińska, S. Milewski (red.), Logopedia artystyczna, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 16–24.
Google Scholar

Kataryńczuk-Mania L. (red.), 2020, Emisja głosu w przestrzeni edukacyjnej, artystycznej i terapeutycznej, Zielona Góra: Wydział Pedagogiki, Psychologii i Socjologii Uniwersytetu Zielonogórskiego.
Google Scholar

Komlogo, b.r., Encyklopedia logopedii, hasło: Oligofrenologopedia, https://www.komlogo.pl/encyklopedia/130-a/1104-oligofrenologopedia (dostęp: 2.06.2025).
Google Scholar

Krajewska M., 2018, Psychiatria w logopedii – problem zaburzeń somatoformicznych i nerwic mowy, „Neurolingwistyka Praktyczna”, nr 4, s. 32–42.
Google Scholar

Kupisiewicz M., 2013, Słownik pedagogiki specjalnej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Kurkowski Z.M., 1991, Specjalności logopedyczne, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 106–111.
Google Scholar

Kurkowski Z.M., 2010, Specjalizacje logopedyczne, „Biuletyn Logopedyczny”, nr 1, s. 75–78.
Google Scholar

Lichnowska A., 2022, Wpływ wad zgryzu na powstawanie wad wymowy u pacjentów leczonych ortognatycznie, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. M. Kozakiewicza, obroniona na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi.
Google Scholar

Lichnowska A., Kozakiewicz M., 2021, The Logopedic Evaluation of Adult Patients after Orthognathic Surgery, „Applied Sciences”, vol. 11(12).
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.3390/app11125732

Loebl W., 2006, Szkic rozwoju wspomagającej i alternatywnej komunikacji w Polsce, [w:] J. Błeszyński (red.), Alternatywne i wspomagające metody komunikacji, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, s. 21–31.
Google Scholar

Manning W.H., 2010, Clinical decision making in the diagnosis and treatment of fluency disorders, Clifton Park: Delmar.
Google Scholar

Manning W.H., DiLollo A., 2017, Clinical decision making in the diagnosis and treatment of fluency disorders, San Diego: Plural Publishing.
Google Scholar

Michalik M., 2015, Transdyscyplinarność logopedii – między metodologiczną koniecznością a teoretyczną utopią, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 32–46.
Google Scholar

Michałowska-Rozhin B., 1991, Kultura słowa jest przedmiotem logopedii, [w:] S. Grabias (red.), Przedmiot logopedii, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 99–102.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2014, Czy jest potrzebna gerontologopedia? Późna dorosłość z perspektywy logopedycznej, [w:] M. Michalik (red.), Nowa Logopedia, t. 5: Diagnoza i terapia logopedyczna osób dorosłych i starszych, Kraków: Collegium Columbinum, s. 13–26.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., 2015, Późna dorosłość jako przedmiot zainteresowania współczesnej logopedii – perspektywy badawcze, [w:] S. Milewski, K. Kaczorowska-Bray (red.), Metodologia badań logopedycznych z perspektywy teorii i praktyki, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis, s. 153–170.
Google Scholar

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., Kamińska B., 2016, Późna dorosłość z perspektywy logopedii, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. XXVIII, s. 165–182.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2016.28.09

Milewski S., Kaczorowska-Bray K., Kamińska B. (red.), 2020, Starość – język – komunikacja. Nowe obszary logopedii, Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Google Scholar

Muzyka-Furtak E. (red.), 2015, Surdologopedia. Teoria i praktyka, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2014, Gerontologopedia, „Forum Logopedyczne”, nr 22, s. 9–13.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2018, FTM – Fizjologiczna terapia miofunkcjonalna, [w:] A. Domagała, U. Mirecka (red.), Metody terapii logopedycznej, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 487–509.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2019, Orofacjologopedia, „Logopedia”, t. 48(1), s. 137–157.
Google Scholar

Pluta-Wojciechowska D., 2020, Logopaedics as an Interdisciplinary Science in the Eyes of Speech Therapists Preliminary Research Results, „Logopaedica Lodziensia”, nr 4, s. 141–155.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.04.10

Pluta-Wojciechowska D., 2022, Zaburzenia czynności prymarnych i artykulacji. Podstawy postępowania logopedycznego, Bytom: Wydawnictwo Ergo Sum.
Google Scholar

Podyplomowe Studia Balbutologopedii na Uniwersytecie Śląskim w Katowicach, b.r., https://www.jakanie-terapia.pl/aktualnosci/230-podyplomowe-studia-balbutologopedii-na-uniwersytecie-slaskim-w-katowicach (dostęp: 2.06.2025).
Google Scholar

Program specjalizacji w dziedzinie neurologopedii, 2023, Warszawa, https://www.cmkp.edu.pl/wp-content-uploads/2023/11/040-Neurologopedia-program-podstawowy-2023.pdf (dostęp: 3.06.2025).
Google Scholar

Program specjalizacji w dziedzinie surdologopedii, 2024, Warszawa, https://www.cmkp.edu.pl/wp-content-uploads/2024/03/033-Surdologopedia-program-podstawowy-2024-1.pdf (dostęp: 3.06.2025).
Google Scholar

Przebinda E., Michalik M., Grzelak E., 2023, Komunikacja wspomagająca i alternatywna (AAC) w praktyce logopedycznej i terapeutycznej, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Sommers R.K., Caruso A.J., 1995, Inservice training in speech-language pathology: are we meeting the needs for fluency training?, „American Journal of Speech-Language Pathology”, vol. 4, s. 22–28.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1044/1058-0360.0403.22

Stankowski A., Brzozowska J., 2003, Terapia logopedyczna w procesie rewalidacji dzieci upośledzonych umysłowo (oligofrenopedagogika, oligofrenologopedia), „Chowanna”, R. XLVI, t. 2, s. 54–82.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/CHOWANNA.2003.21.04

Surowaniec J., 1998, Logopedia a dyscypliny pograniczne, [w:] I. Nowakowska-Kempna (red.), Logopedia jako nauka interdyscyplinarna – teoretyczna i stosowana, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 27–34.
Google Scholar

Szurek M., 2023, O potrzebie kształcenia specjalistów rehabilitacji zaburzeń głosu, „Logopaedica Lodziensia”, nr 8, s. 147–159.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/2544-7238.08.11

Tarkowski Z., 2016, Nowe specjalizacje w logopedii, „Forum Logopedy”, nr 14, s. 59–61.
Google Scholar

Tłokiński W., Milewski S., Kaczorowska-Bray K. (red.), 2018, Gerontologopedia, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Walencik-Topiłko A., 2014, Emisja głosu. Kwalifikacje i zajęcia, „Forum Logopedy”, nr 2, s. 22–24.
Google Scholar

Wolańska E., 2015, Zaburzenia funkcji językowych w chorobach i zespołach otępiennych. Rola i cele logopedii wieku podeszłego, „Poradnik Językowy”, nr 5, s. 67–82.
Google Scholar

Wójcik-Topór P., Krajewska M., Michalik M. (red.), 2023, Diagnoza i terapia logopedyczna pacjentów w stanie ciężkim, Gdańsk: Wydawnictwo Harmonia Universalis.
Google Scholar

Zaleski T., 2012, Logoneurozy, [w:] A. Obrębowski (red.), Wprowadzenie do neurologopedii, Poznań: Termedia Wydawnictwo Medyczne, s. 277–282.
Google Scholar

Zaorska M., 2016, Tyflologopedia jako subdyscyplina szczegółowa logopedii oraz element współczesnej koncepcji strukturalnej, „Przegląd Badań Edukacyjnych”, nr 22(1), s. 149–162.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/PBE.2015.066