Metody grupowania hierarchicznego z warunkiem spójności terytorialnej

Abstrakt

Na konferencji „Ekonometria przestrzenna i regionalne analizy ekonomiczne”, która odbyła się w Łodzi w 2014 roku, zaproponowano wprowadzenie warunku spójności przestrzennej do metody Warda, stosowanej do grupowania jednostek administracyjnych. Na każdym etapie aglomeracji w zmodyfikowanej metodzie Warda uwzględniane są tylko te skupienia, które ze sobą sąsiadują. Niniejszy artykuł stanowi rozszerzenie tej koncepcji na inne metody grupowania hierarchicznego, w szczególności metodę prostych i zupełnych połączeń. Zwrócono uwagę na korzyści płynące z zastosowania metody grupowania z warunkiem spójności, akcentując jednak także pewne ograniczenia tych procedur. Wprowadzenie warunku ograniczającego podczas procedury grupowania hierarchicznego powoduje przede wszystkim zmniejszenie jednorodności wyodrębnianych skupień. Ograniczenia przestrzenne mogą też prowadzić do sytuacji, kiedy odległość między skupieniami łączonymi na późniejszym etapie jest mniejsza niż na etapie wcześniejszym (można tu mówić o graficznym „cofaniu się” dendrogramu). Od tej aberracji wolna jest metoda zupełnych połączeń, gdzie odległość między skupieniami jest wyznaczana jako maksimum odległości między ich elementami. Zmodyfikowany algorytm grupowania zaimplementowano jako rozszerzenie programu STATISTICA. Przykłady zastosowania metod grupowania hierarchicznego z warunkiem spójności dotyczą europejskiej przestrzeni regionalnej (w układzie NUTS–2) w latach poprzedzających i następujących po kryzysie finansowym 2008 roku. Celem analiz było wyodrębnienie spójnych przestrzennie obszarów, które charakteryzowałyby się podobną wrażliwością na zjawiska kryzysowe w obszarze rynku pracy.