The Saint Benedict Cross or the Saint Benedict Medal Based on a Find from Archaeological Research in Gniew (Pomerania Province)
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6034.35.11Keywords:
archaeology, modern era, Gniew, devotional items, cross, St. Benedict, Benedictine monks, St. Zacharias, the cross of Saint Zacharias, epidemicsAbstract
In 2015, during archaeological research conducted around the church in Gniew (Pomerania Province), a small fragment of a metal plate was found. After it was cleaned as part of restoration it turned out to be a cross. The excavation was located outside, near the chancel wall. Research conducted there confirmed the conclusions drawn in previous years, i.e. that the church grounds had been used as a graveyard. The fact that the graveyard had been used for a long time was proved by numerous burials, overlapping grave pits and ossuaries, meaning places where human remains were gathered after earlier burials in the graveyard and the church had been emptied.
Devotional items, including medals, crucifixes, scapulars, and prayer ropes, have been long connected with the Christian tradition. The fact that they are found during excavations in churches and graveyards may indicate that they were popular in Late Middle Ages and in the Modern Era.
Unfortunately, the cross has not been preserved whole. It is difficult to determine whether the missing loop and two fragments of the horizontal bar were damaged when it was used by its owner or as a result of corrosion taking place after it had been deposited in the ground.
The first written sources concerning the medal itself come from an information leaflet dated to 1664. It depicts Saint Benedict in a gesture of benediction and a medal with a characteristic cross and letters. One of the most important works on the Saint Benedict Medal is the work by Prosper Guèranger from 1862.
Saint Benedict medals and crucifixes are also known from many inventories of artefacts compiled during research conducted in graveyards, mostly from the Modern Era. Saint Benedict crosses in a form resembling a knight’s cross were found in, among others, Maniowy in Podhale, Gliwice, Lubiń near Kościan, Wrocław, and Częstochowa.
Despite the three and a half centuries that have passed since the first information about the medal appeared, and the six centuries since the first mention of its symbolism, it is still very popular among Christians. Most probably, information about the miracles happening thanks to it are no longer the main reason why it is worn but it can be a kind of an amulet protecting against evil. Despite rather scarce literature on Saint Benedict devotional items found at archaeological sites, one should expect that as research progresses, doubts about the manufacturing places or more detailed relationships between the appearance of crosses and medals will be dispelled.
Downloads
References
Białobłocki K. (1991/1992), Zespół medalików z wykopalisk archeologicznych w Lubiniu pod Kościanem, “Slavia Antiqua”, 33, p. 161–185.
Google Scholar
Borkovský I. (1975), Svatojiřská bazilika a klášter na Pražském hradě, Academia, Prague.
Google Scholar
Chrościcki J. (1974), Pompa Funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Google Scholar
Chudzińska B. (1998), Dewocjonalia z nowożytnego cmentarzyska we wsi Maniowy na Podhalu, Cracovia, Kraków.
Google Scholar
Chudzińska B. (2008), Archeolog o medalikach, “Alma Mater”, 99, p. 287–290.
Google Scholar
Dąbrowska M. (2012), Wyposażenie grobowe zmarłych od średniowiecza do XVIII wieku z cmentarza przy kościele pw. św. Katarzyny na warszawskim Służewie, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 60 (2), p. 331–354.
Google Scholar
Dudziński T., Grupa M., Grupa D., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. III, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Dudziński T., Grupa M., Nowosad W. (2017), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. IV, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Faßbinder S. (1993), Wallfahrtsmedaillen vom Zähringer Burgberg, [in:] Zeitspuren. Archäologisches aus Baden, Kehrer, Freiburg, p. 222–236.
Google Scholar
Furmanek M., Michnik M. (2004), Dewocjonalia z cmentarza przy kościele pw. Wszystkich Świętych w Gliwicach, “Rocznik Muzeum w Gliwicach”, 19, p. 399–420.
Google Scholar
Grupa M. (2005), Ubiór mieszczan i szlachty z XVI–XVIII wieku z kościoła p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Toruniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Grupa M., Warecka O. (2017), Wybrane różańce z badań w kościele parafialnym pw. św. Mikołaja w Gniewie, “Rydwan”, 13, p. 31–42.
Google Scholar
Grupa M., Grupa D., Kozłowski T., Krajewska M., Majorek M., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A., Dudziński T. (2014), Tajemnice szczuczyńskich krypt, vol. II, Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK. Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Grajewo–Toruń.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Krajewska M., Grupa D., Janowska M., Jarzęcki K., Kurzawa D., Mucha N., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Słomczewska M., Wojciechowska A., Majorek M. (2015a), Historia św. Oswalda w Płonkowie. History of St. Oswald Church in Płonkowo, vol. I, Płonkowo.
Google Scholar
Grupa M., Kozłowski T., Jankauskas R., Grupa D., Krajewska M., Krakowska S., Majorek M., Mosiejczyk J., Nowak M., Nowak S., Przymorska-Sztuczka M., Wojciechowska A. (2015b), Tajemnice krypty w kaplicy św. Anny, Gniew.
Google Scholar
Grupa M., Grupa D., Nowak M. (2018), Pojemnik na kulki zapachowe: moda, prestiż czy praktyczność?, [in:] M. Grupa, K. Jarzęcki, W. Nowosad (ed.), Historia kościoła św. Oswalda w Płonkowie, 2, Parafia Rzymskokatolicka p.w. Św. Maksymiliana Marii Kolbego i Św. Benedykta, Jana, Mateusza, Izaaka i Krystyna, Pierwszych Męczenników Polskich z siedzibą w Płonkowie, Płonkowo, p. 107–116.
Google Scholar
Grzegorz Wielki (2000), Dialogi, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków.
Google Scholar
Guèranger P. (1869), Essai sur l’origine, la signification et les privilèges de la Médaille ou Croix de saint Benoît, Poitiers (Polish edition: Gueranger P. (2018), Szkic o pochodzeniu i łaskach medalika albo krzyża św. Benedykta, trans. E. Buszewicz, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków).
Google Scholar
Hawryłeczko G. (2018), Wstęp. Głupstwo dla Pogan, [in:] P. Guéranger, Szkic o pochodzeniu, znaczeniu i łaskach medalika albo krzyża św. Benedykta, trans. E. Buszewiczowa, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków, p. 7–24.
Google Scholar
Hiżycki S. (2011), Medalik świętego Benedykta, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków.
Google Scholar
Karawaka, Zbiory Graficzne Biblioteki Jagiellońskiej, ref. no. I. 10. 997–189/1.
Google Scholar
Karpiński A. (2014), Kopacze – grabarze morowi w miastach Rzeczypospolitej XVI–XVIII wieku, “Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 62 (3), p. 367–378.
Google Scholar
Kołyszko M. (2007), Aport w zaświaty. Dewocjonalia z nekropolii rodziny Wesselów w Pułtusku, [in:] A. Henrykowska, R. Lolo (ed.), Pułtuskie osobliwości. Materiały wydane w roku obchodów 750-lecia nadania praw miejskich, Sarmatia Artistica Maciej Kamil Jabłoński, Warszawa, p. 65–111.
Google Scholar
Kołyszko M. (2008), Medalik Świętego Benedykta z Chojnic, “Baszta”, 10, p. 31–40.
Google Scholar
Kołyszko M. (2013), Dewocjonalia z końca XVI–XVIII wieku pochodzące z badań archeologicznych na terenie Polski (stan zachowania, identyfikacja, zagadnienia konserwatorskie), Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Kołyszko M. (2015), Wizerunki podwójnego krzyża w kulturze Polski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Kozłowski T., Grupa M. (2019), Cognitive Values of Ossuaries From the Cemetery and the Church of St. Nicholas in Gniew, “Fasciculi Archaeologiae Historicae”, 32, p. 33–51, https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.003
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/FAH32.2019.003
Kwiatkowski J. (2005), Szkaplerz, kaplerz, karawaka…, [in:] Non omnis moriar. Zwyczaje pogrzebowe z XVII i XVIII-wiecznym Toruniu, Muzeum Okręgowe, Toruń, p. 31–39.
Google Scholar
Liedtke A. (1932), Dwa dokumenty do historii związku metropolitalnego rysko-chełmińskiego, “Miesięcznik Diecezji Chełmińskiej”, 4, p. 257–259.
Google Scholar
Malcz W. (1831), O Cholerze Indyjskiej epidemicznej, Warszawa.
Google Scholar
Medalik krzyż św. Benedykta. Typ klasyczny, oryginalny, stary medalik w porównaniu z jego wyglądem późniejszym 2017, prep. J. Gwiazda, Fundacja pro Maria et Veritate, Warszawa.
Google Scholar
Michalik J. (2018), Medaliki z wizerunkiem świętego Ignacego Loyoli pochodzące z badań archeologicznych w kościele pw. św. Mikołaja w Gniewie, “Rydwan”, 13, p. 60–67.
Google Scholar
Młodkowska-Przepiórowska I. (2018), Zespół dewocjonaliów z wykopalisk na cmentarzu przy kościele pw. św. Barbary na starym mieście w Częstochowie, “Acta Universitatis Lodziensi. Folia Archaeologica”, 33, p. 207–224, https://doi.org/10.18778/0208-6034.33.11
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.33.11
Niedźwiadek R., Drążkowska A., Hupało W., Przymorska-Sztuczka M. (2015), Wyposażenie grobowe pochówków z krypty pod kaplicą św. Anny kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie, [in:] A. Drążkowska (ed.), Kultura funeralna elit Rzeczypospolitej od XVI do XVIII wieku na terenie Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń, p. 98–104.
Google Scholar
Pankiewicz A., Witkowski J. (2012), Dewocjonalia barokowe odkryte na cmentarzysku przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu, [in:] A. Pankiewicz (ed.), Nowożytny cmentarz przy kościele św. Piotra i Pawła na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu (lata 1621–1670), Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 17), p. 49–68.
Google Scholar
Pawikowski M. (2018), Krzyżyk karawakowy z kościoła pw. św. Mikołaja w Gniewie, “Rydwan”, 13, p. 68–78.
Google Scholar
Pękacka-Falkowska K. (2009), Profilaktyka przeciwdżumowa w nowożytnym Toruniu na przykładzie działań administracyjnych i leczenia, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Google Scholar
Pisarzak M. (1979), Dewocjonalia, [in:] Encyklopedia Katolicka, vol. III, Lublin, p. 1226.
Google Scholar
Polla B. (1986), Košice-Krásna. K stredovekým dejinám Krásnej nad Hornádom, Východoslovenske narodne muzeum v Bratislave, Bratislava.
Google Scholar
Rostkowska B. (1996), Dewocjonalia: medaliki i krzyżyki. Tkaniny ozdobne, [in:] S. Tabaczyński (ed.), Sandomierz, badania 1969–1973, Naukowa Oficyna Wydawnicza, Warszawa, p. 405–414.
Google Scholar
Seibert J. (2007), Leksykon sztuki chrześcijańskiej. Tematy, postacie, symbole, Wydawnictwo Jedność, Kielce.
Google Scholar
Stawarz N. (2014), Medalik świętego Benedykta znaleziony przy kościele świętego Jakuba w Toruniu, “Rocznik Toruński”, 41, p. 7–24.
Google Scholar
Sulkowska-Tuszyńska K. (2006), Klasztor Norbertanek w Strzelnie (XII–XVI wiek). Sacrum i profanum, Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Google Scholar
Szczaniecki P. (1976), Benedykt z Nursji, [in:] Encyklopedia Katolicka, vol. II, Lublin, p. 228–229.
Google Scholar
Szczaniecki P. (2016), Historia i symbolika medalika św. Benedykta, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków.
Google Scholar
Szczaniecki P. (2019), Święty Benedykt. Wiedza o nim i przejawy jego kultu w dawnej Polsce, Tyniec Wydawnictwo Benedyktynów, Kraków.
Google Scholar
Sznajderman M. (2020), Zaraza. Mitologia dżumy, cholery i AIDS, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
Google Scholar
Trawicka E. (2007), Zabytki metalowe ze stanowiska 5 w Gdańsku – Hala Targowa, “Archeologia Stargardu”, 3, p. 57–66.
Google Scholar
Treasures Under the City. Novelties From the Past. Revealing the Archaeological Heritage of Budapest 1867/2005–2015. Temporary Exhibition in the Budapest History Museum – Castle Museum, April 12 – September 17, 2017 (2017), P. Farbaky (ed.), Exhibition Guide and Catalogue, Budapest.
Google Scholar
Wachowski K. (2010), Cmentarz przy kościele klasztornym św. Macieja we Wrocławiu, [in:] K. Wachowski (ed.), Średniowieczne i nowożytne nekropole Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 12), p. 165–170.
Google Scholar
Wiewióra M. (1995), Medalik Świętego Benedykta odkryty podczas badań zespołu klasztornego w Trzemesznie. Studia z dziejów kultu religijnego, [in:] A. Pobóg-Lenatrowicz, M. Derwich (ed.), Klasztor w kulturze średniowiecznej Polski, Wydawnictwo Św. Krzyża, Opole, p. 433–442.
Google Scholar
Witkowski J. (1990), Inwentarz zabytków odkrytych w krypcie kościoła pocysterskiego w Lubiążu, [in:] Lubiąż. Klasztor Cystersów. Wyniki badań z lat 1988–89, Wrocław (wyd. powielane Wojewódzkiego Ośrodka Archeologiczno-Konserwatorskiego we Wrocławiu).
Google Scholar
Wojcieszak M. (2012), Nekropole średniowiecznego i nowożytnego Wrocławia, Uniwersytet Wrocławski. Instytut Archeologii, Wrocław (Wratislavia Antiqua, 15).
Google Scholar
Zajączkowski T. (2017), Z historii gdańskiej chirurgii (część 2). Epidemia cholery w Gdańsku i Europie w latach 1831–1832, “Gazeta AMG”, 1/2017, p. 27–30.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
