Uwagi na temat obrządku pogrzebowego na cmentarzysku kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. śląskie

Autor

  • Judyta Rodzińska-Nowak Uniwersytet Jagielloński, Instytut Archeologii image/svg+xml
  • Joanna Szkołut Uniwersytet Jagielloński, Instytut Archeologii image/svg+xml

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6034.25.11

Abstrakt

Das Brand gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Opatów, FSt.l, Gde. loco, Woiw. śląskie, liegt in einer Siedlungskammer dieser Kultur im Liswartagebiet. Es gehört mit ca. 1000 Objekte zu den größten bisher bekannten Nekropolen dieser Kultur. Der chronologische Rahmen seiner Belegung umfasst die gesamte Dauer der Besiedlung der Przeworsk-Kultur im Liswartagebiet, d.h. den Zeitraum von der Wende der frühen zur jüngeren römischen Kaiserzeit bis zur frühen Völkerwanderungszcit. Die auf dem behandelten Gräberfeld deutlich nachweisbare horizontale Stratigraphie wurde von Professor Kazimierz Godlowski bei seinen Studien zur Chronologie der jüngeren und spätrömischen Kaiserzeit im mitteleuropäischen Raum benutzt. Dieser Forscher sonderte 5 Belegungsphascn der Nekropole von Opatów aus (I-V).

Auf dem betreffenden Gräberfeld kommen, ebenso wie auf den anderen Fundstellen von sepulchralem Charakter, die aus dem Liswartagebiet bekannt sind, unterschiedliche Grabformen, u.a. Schichtgräber und Grabenobjekte des sogenannten Zabieniec-Typus, vor. Es wurden ferner auch eine vermutlich unter einem Grabhügel angelegte Bestattung sowie die Reste von Grabstätten, in denen mehrfach Leichen verbrannt wurden, d.h. sogenannte Ustrinen, entdeckt.

Gestützt auf die Ergebnisse der bislang durchgeführten Studien kann allgemein festgestellt werden, dass auf der Nekropole von Opatów die Bestattungen ohne Brandschutt vorherrschend sind, dieses sowohl bei Urnen- als auch bei Brandgrubengräbem. Die Grabenobjekte und Schichtgräber enthielten dagegen immer die Scheiterhaufenreste. Ein Vergleich des Grabritus auf dem Gräberfeld von Opatów mit demjenigen auf dem nur ein paar Kilometer entfernt gelegenen Bestattungsplatz von Mokra, FSt. 8, in den frühesten Belegungsphasen dieser Nekropolen, d.h. an der Wende der frühen zur jüngeren römischen Kaiserzeit, hat manchen bedeutenden Unterschied erbracht. Die spricht anscheinend dafür, dass die beiden Bestattungsplätze von Sippengruppen benutzt wurden, die verschiedene Traditionen im Bereich der Bestattungssitte pflegten.

Das Gräberfeld von Opatów lieferte Grabinventare, die durch einen sehr differenzierten Ausstattungsreichtum gekennzeichnet waren. Gräber, die nach den in der Literatur vorgeschlagenen Kriterien als reich ausgestattet anzusehen sind, lassen sich für alle Belegungsphasen nachweisen. Die meisten von ihnen gehören in die früheste Phase (I), was mit der im Verbreitungsbereich der Przeworsk-Kultur an der Wende von der frühen zur jüngeren römischen Kaiserzeit allgemeinen zu beobachtenden Tendenz in der Veränderung der Totenausstattung übereinstimmt.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Biborski M. 1998 Badania wykopaliskowe na cmentarzysku kultury przeworskiej z okresu wpływów rzymskich w Mokrej, województwo częstochowskie. Badania Archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1995 roku, s. 63-75.
Google Scholar

Biborski M. 2001 Badania ratownicze na cmentarzysku kultury przeworskiej tv Mokrej, województwo częstochowskie. Badania Archeologiczne na Górnym Śląsku i ziemiach pogranicznych w 1998 roku, s. 125-133.
Google Scholar

Błażejewski A. 1998 Obrządek pogrzebowy kultury przeworskiej na Śląsku. Wrocław.
Google Scholar

Błażejewski A. 1999 Kolejny sezon badań cmentarzyska kultury przeworskiej tv Niezgodzie, stan. 1, gm. Żmigród. Śląskie Sprawozdania Archeologiczne 41, s. 259-268.
Google Scholar

Czarnecka K. 1990 Struktura społeczna ludności kultury przeworskiej. Warszawa.
Google Scholar

Dąbrowska T. 1997 Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien. Monumenta Archaeologica Barbarica 3. Kraków.
Google Scholar

Dąbrowski J. 1973 Z problematyki stosunków społecznych ludności kultury łużyckiej. Archeologia Polski 18, s. 337-353.
Google Scholar

Gaitzsch W., Werner A. 1993 Rekonstruktion einer Brandbestattung vom Typ Bustum aufgrund archäologischer Befunde aus Siedlungen der Jülicher Lösshörde, [w:] Struck M. (Hg.), Römerzeitliche Gräber als Quellen zu Religion, Bevölkerungsstruktur und Sozialgeschichte. Mainz, s. 55-67.
Google Scholar

Garbacz K. 2000 Cmentarzysko ciałopalne kultury przeworskiej w Grzybowie, gm. Staszów, woj. świętokrzyskie. Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego 21, s. 5-170.
Google Scholar

Gedl M., Ginter B., Godłowski K. 1970 Pradzieje i wczesne średniowiecze dorzecza Liswarty. Cz. I. Śląski Instytut Naukowy Katowice.
Google Scholar

Gedl M., Ginter B., Godłowski K. 1971 Pradzieje i wczesne średniowiecze dorzecza Liswarty. Cz. II. Śląski Instytut Naukowy Katowice.
Google Scholar

Godłowski, K. 1959a Sprawozdanie z badań cmentarzyska i osady z okresu rzymskiego w Opatowie pow. Kłobuck. Sprawozdania Archeologiczne 5, s. 63-70.
Google Scholar

Godłowski, K. 1959b Materiały z cmentarzyska z późnego okresu rzymskiego w Opatowie pow. Kłobuck. Materiały Archeologiczne 1, s. 173-277.
Google Scholar

Godłowski, K. 1959c Badania tv Wąsoszu Górnym, pow. Kłobuck. Biuletyn Śląskiego Instytutu Naukowego 10, s. 24.
Google Scholar

Godłowski, K. 1962 Ein Gräberfeld aus der späten Kaiserzeit in Opatów, Kreis Kłobuck. Archaeologia Polona 4, s. 295-305.
Google Scholar

Godłowski, K. 1964 Sprawozdanie z badań na cmentarzysku z okresu późnorzymskiego tv Żabieńcu, pow. Częstochowa, tv 1962 roku. Sprawozdania Archeologiczne 16, s. 149-152.
Google Scholar

Godłowski, K. 1965a Badania wykopaliskowe na cmentarzysku z okresu rzymskiego w Walenczowie, pow. Kłobuck, stanowisko 10 w 1963 roku. Sprawozdania Archeologiczne 17, s. 169-170.
Google Scholar

Godłowski, K. 1965b Badania wykopaliskowe na cmentarzysku z okresu późnorzymskiego w Żabieńcu, pow. Częstochowa, w 1963 roku. Sprawozdania Archeologiczne 17, s. 165-168.
Google Scholar

Godłowski, K. 1966a Badania wykopaliskowe na cmentarzyskach z okresu wpływów rzymskich tv Walenczowie i Rybnie, pow. Kłobuck, w 1964 roku. Sprawozdania Archeologiczne 18, s. 150-151.
Google Scholar

Godłowski, K. 1966b Badania wykopaliskowe na cmentarzysku w Opatowie, pow. Kłobuck w 1964 roku. Sprawozdania Archeologiczne 18, s. 141-152.
Google Scholar

Godłowski, K. 1969a Kontynuacja badań wykopaliskowych w dorzeczu Liswarty (Rybno, Żabieniec, Opatów). Sprawozdania Archeologiczne 21, s. 135-152.
Google Scholar

Godłowski, K. 1969b Sprawozdanie z badań wykopaliskowych w dorzeczu Liswarty w latach 1965-1966. Sprawozdania Archeologiczne 20, s. 167-184.
Google Scholar

Godłowski, K. 1969c Kultura przeworska na Górnym Śląsku. Katowice-Kraków 1970 The Chronology of the Late Roman and Early Migration periods in Central Europe.
Google Scholar

Godłowski, K. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego, Prace Archeologiczne, z. 11.
Google Scholar

Godłowski, K. 1974 Konfrontacja i ocena wartości archeologicznych i antropologicznych wyznaczników płci w odniesieniu do grobów ciałopalnych z okresu późnolateńskiego i rzymskiego. [w:] Giżyńska H. (red.), Metody, wyniki i konsekwencje badań kości z grobów ciałopalnych. Poznań, s. 63-70.
Google Scholar

Godłowski, K. 1978a Inkrustowany, prowincjonalnorzymski trzewik pochwy miecza z Opatowa, woj. częstochowskie. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi 25, Ser. archeologiczna, s. 141-154.
Google Scholar

Godłowski, K. 1978b Opałów, woj. Częstochowa (Ein Gräberfeld der jüngeren Kaiserzeit). Recherches Archéologiques de 1977, s. 24-31.
Google Scholar

Godłowski, K. 1980 Przemiany zasiedlenia na Wyżynie Głubczyckiej i w dorzeczu Liswarty w okresie lateńskim, rzymskim i początkach wczesnego średniowiecza. Archeologia Polski 25, s. 131-162.
Google Scholar

Godłowski, K. 1981 Formy i wyposażenie grobów, [w:] Prahistoria ziem polskich 5. Wrocław, s. 106-120.
Google Scholar

Godłowski, K. 1985 Przemiany kulturowe i osadnicze tv południowej i środkowej Polsce w młodszym okresie przedrzymskim i w okresie rzymskim. Kraków.
Google Scholar

Godłowski, K. 1986 Opatów, Woiwodschaft Częstochowa (Gräberfeld der Lausitzer Kultur und der jüngeren Kaiserzeit). Recherches Archéologiques de 1984, s. 36-39.
Google Scholar

Grzelakowska E. 1991 Pochówki dziecięce z cmentarzyska kultury wielbarskiej w Odrach. Acta Universitatis Lodziensis, Folia archaeologica 12, s. 73-103.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.12.06

Henneberg M. 1977 Proportion of dying children in paleodemographical studies: estimation by guess or by methodical approach. Przegląd Antropologiczny 43, s. 105-114.
Google Scholar

Hodder I. 1995 Czytanie przeszłości: współczesne podejście do interpretacji w archeologii. Poznań.
Google Scholar

Jaskanis J. 1996 Cecele. Ein Gräberfeld der Wielbark-Kultur in Ostpolen. Monumenta Archaeologica Barbarica 2. Kraków.
Google Scholar

Liana T. 1968 Niektóre zwyczaje pogrzebowe ludności kultury przeworskiej. Wiadomości Archeologiczne 33, s. 381-385.
Google Scholar

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J. 2002 Pozostałości miejsc kremacji z cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. Śląskie. Varia Barbarica, Monumenta Archaeologica Barbarica, Series Gemina I. Warszawa-Lublin, s. 333-352.
Google Scholar

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J 2003 Obrządek pogrzebowy a pleć zmarłego. Uwagi na podstawie analizy materiałów archeologicznych z najstarszej fazy cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. śląskie, [w:] Dzieduszycki W., Wrzesiński J. (red.), Kobieta – śmierć – mężczyzna. Funeralia Lednickie, Spotkanie 5, Poznań, s. 263-271.
Google Scholar

Madyda-Legutko R., Rodzińska-Nowak J., Zagórska-Telega J 2004 Pochówki dzieci z cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. Śląskie – próba interpretacji, [w:] Dzieduszycki W., Wrzesiński J. (red.), Dusza maluczka, a strata ogromna..., Funeralia Lednickie, Spotkanie 6, Poznań, s. 199-215.
Google Scholar

Madyda-Legutko R.,Zagórska-Telega J. 2000 Einige Bemerkungen über die Spiekteine aus dem Gebiet der Przeworsk-Kultur am Beispiel des FundmateriaLi aus dem Gräberfeld von Opatów, Woiw. śląskie. Sbornik Národního Muzea v Praze 54, 1-4, s. 107-122.
Google Scholar

Madyda-Legutko R.,Zagórska-Telega J. 2003 Znaleziska monet rzymskich ze stanowisk kultury przeworskiej położonych w dorzeczu Liswarty. [w:] Bursche A., Ciołek R. (red.), Antyk i Barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Warszawa, s. 285-299.
Google Scholar

Malinowski A. 1992 Zdjęcie antropologiczne materiałów z cmentarzysk wielkopolskich kultury pomorskiej – V-III w. p.n.e. [w:] Holzer J. Z. (red.), Zaludnienie ziem polskich między XIII w. p.n.e. a IV w. n.e. – materiały źródłowe, próba oceny. Warszawa, s. 187-232.
Google Scholar

Mączyńska M. 1972 Badania zespołu osad z okresu rzymskiego w Opatowie, pow. Kłobuck. Sprawozdania Archeologiczne 24, s. 121-128.
Google Scholar

Mączyńska M. 1982 Opałów, Woiwodschaft Częstochowa, Fundstelle 6 ( Siedlung aus der römischen Kaiserzeit). Recherches Archéologiques de 1980, s. 30-34.
Google Scholar

Mruzek B., Szczepanek A., Zagórska-Telega J. 1999 Cmentarzyska kultury przeworskiej w Opatowie (stan. I ) i Mokrej (stan. 8 ), woj. częstochowskie – analiza antropologiczna i wybrane zagadnienia obrządku pogrzebowego. Zeszyły Muzeum Częstochowskiego, Archeologia 3, s. 125-141.
Google Scholar

Nosek S. 1939 Badania archeologiczne w Opatowie częstochowskim. Ziemia Częstochowska 3, z. 1, s. 7-33.
Google Scholar

Nosek S. 1946 Wyniki badań wykopaliskowych prowadzonych na cmentarzysku kultury łużyckiej – Opatowie, pow. częstochowski. Annales UMCS, vol. I, 4, s. 229-332.
Google Scholar

Parker Person M. 1999 The Archaeology of Death and Burial. Sutton Publishing.
Google Scholar

Piontek J.1985 Biologia populacji pradziejowych. Poznań.
Google Scholar

Przychodni A. 1996 Znaleziska terra sigillata z terenu Małopolski. Maszynopis pracy magisterskiej w archiwum Instytutu Archeologii UJ w Krakowie.
Google Scholar

Reyman T. 1939 Sprawozdania z dotychczasowych badań na cmentarzysku z okresu rzymskiego w Opatowie pow. Częstochowa. Sprawozdania PAU, 44, s. 23-118.
Google Scholar

Reyman T. 1945 Dwa groby z okresu rzymskiego w Opatowie pow. Częstochowa. Światowit 18, s. 165-177.
Google Scholar

Rodzińska-Nowak J. 2003 Plastyczne wyobrażenia koguta z terenu kultury przeworskiej i ich domniemana symbolika. [w:] Bursche A., Ciołek R. (red.), Antyk i Barbarzyńcy. Księga dedykowana Profesorowi Jerzemu Kolendo w siedemdziesiątą rocznicę urodzin. Warszawa, s. 335-342.
Google Scholar

Struck M. 1993 Busta in Britannien und ihre Verbindungen zum Kontinent. Allgemeine Überlegungen zur Herleitung der Bestattungssitte, [w:] Struck M. (Hg.), Römerzeitliche Gräber als Quellen zu Religion, Bevölkerungsstruktur und Sozialgeschichte. Mainz, s. 69-80.
Google Scholar

Strzałko J., Piontek J., Malinowski A. 1974 Możliwości identyfikacji szczątków ludzkich w grobach ciałopalnych tv świetle wyników badań eksperymentalnych, [w:] Giżyńska H. (red.), Metody, wyniki i konsekwencje badań kości z grobów ciałopalnych. Poznań, s. 31-42.
Google Scholar

Szczepanek A., Wieczorek M. 1999 Cmentarzysko z epoki brązu w Opatowie, stanowisko 1, woj. częstochowskie. Zarys badań prowadzonych w latach 1938-1998. Zeszyty Muzeum Częstochowskiego, Archeologia 3, s. 43-53.
Google Scholar

Węgrzynowicz T. 1982 Szczątki zwierzęce jako wyraz wierzeń w czasach ciałopalenia zwłok. Warszawa.
Google Scholar

Witteyer M. 1993 Die Ustrinen und Busta von Mainz-Waisenau. [w:] Struck M. (Hg.), Römerzeitliche Gräber ais Quellen zu Religion, Bevölkerungsstruktur und Sozialgeschichte. Mainz, s. 69-80.
Google Scholar

Wolska W., Nicolaescu-Plopsor D. 1976 Uwagi o współzależnościach biologiczno-kulturowych iv badaniach populacji pradziejowych. Wiadomości Archeologiczne 41, z. 4, s. 399-412.
Google Scholar

Zagórska-Telega J. 2000 Bogaty pochówek kobiecy na cmentarzysku kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. Śląskie, [w:] Madyda-Legutko R., Bochnak T. (red.), Superiores Barbari. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Kazimierza Godłowskiego. Kraków, s. 313-326.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2007-01-01

Jak cytować

Rodzińska-Nowak, J., & Szkołut, J. (2007). Uwagi na temat obrządku pogrzebowego na cmentarzysku kultury przeworskiej w Opatowie, stan. 1, woj. śląskie. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica, (25), 267–283. https://doi.org/10.18778/0208-6034.25.11