Wzór zachowania matki – transgresja i transmisja pokoleniowa wzorów w doświadczeniach biograficznych byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych

Agnieszka Jaros

doi:10.18778/2450-4491.19.05

Auteurs

Agnieszka Jaros Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-6044-2503

DOI :

https://doi.org/10.18778/2450-4491.19.05

Mots-clés :

badania biograficzne, wzorzec zachowania matki, transmisja pokoleniowa, transgresja, demoralizacja, nieletni

Résumé

Artykuł poświęcony jest wzorom zachowania matki i procesom, jakim te wzory podlegają w kolejnych pokoleniach, z perspektywy byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych, które pozytywnie przeszły proces resocjalizacji. Podstawą teoretyczną analiz uczyniono teorię przemocy symbolicznej Pierre’a Bourdieu i Jeana-Claude’a Passerona oraz koncepcję człowieka transgresyjnego Józefa Kozieleckiego. Główny problem badawczy ujęto w postaci pytania: Jaki wzór zachowania matki ukształtował się u byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych w rodzinie pochodzenia i jakim procesom podlegał w kolejnym pokoleniu w perspektywie ich indywidualnych doświadczeń biograficznych? W badaniu wykorzystano metodę biograficzną, natomiast techniką pozyskiwania danych uczyniono autobiograficzny wywiad narracyjny. W oparciu o analizę uzyskanego materiału wyłoniono wzory zachowania matki, dla których dobro dziecka było ważne lub nie i przeanalizowano procesy, jakim te wzory podlegały w rodzinie nuklearnej. Podstawowy wniosek wysunięty z przeprowadzonego badania stanowi to, że wzory zachowania, w których dobro dziecka jest ważne, jako nabyte w rodzinie pochodzenia, wyuczone i zinterioryzowane, są reprodukowane w rodzinach nuklearnych (wzory te podlegają również dyspersji). Jednak wzór zachowania matki „niezainteresowanej” dobrem dziecka, jako odbiegający od standardów społecznych, norm i wyobrażeń ogółu populacji, zostaje odrzucony i w wyniku transgresji uruchamia zachowania przeciwstawne do tych wynikających ze wzoru pierwotnego.

Biographie de l'auteur

Agnieszka Jaros, Uniwersytet Łódzki

Agnieszka Jaros – dr nauk społecznych, pedagog, psycholog, psychoterapeuta. Adiunkt naukowo-dydaktyczny w Katedrze Pedagogiki Społecznej i Resocjalizacji Wydziału Nauk o Wychowaniu Uniwersytetu Łódzkiego. Autorka i współautorka wielu publikacji naukowych poświęconych problematyce zachowań trudnych u dzieci, młodzieży i osób dorosłych. Ostatnie lata pracy poświęciła problematyce naznaczania społecznego podejmując się badań nad doświadczeniami byłych wychowanek placówek resocjalizacyjnych.

Références

Badinter E. (2013) Konflikt: kobieta i matka, tłum. J. Jedliński, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Bakiera L., Harwas-Napierała B. (2016) Wzory osobowe w rozwoju człowieka, Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
View in Google Scholar

Bereza B. (2016) Psychologiczne uwarunkowania prawidłowych relacji w rodzinie, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 4(28), s. 173–182.
View in Google Scholar

Bernasiewicz M., Noszczyk-Bernasiewicz M. (2017) „Nieobecny ojciec” – casus rodzin nieletnich przestępców, „Studia Edukacyjne”, nr 44, s. 161–175, https://doi.org/10.14746/se.2017.44.10
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.14746/se.2017.44.10

Bourdieu P., Passeron J. C. (2011) Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania, tłum. ¬E. Neyman, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Cieślikowska-Ryczko A. (2021) Badania biograficzne rodzin więźniów. Refleksja metodologiczna, „Kwartalnik Pedagogiczny”, nr 2(260), s. 135–162, https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-2.7
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/2657-6007.kp.2021-2.7

Cieślikowska-Ryczko A. (2022) Rodzice więźniów. Studium doświadczeń, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
View in Google Scholar

Dobrowolska B. (2018) Transmisja i reprodukcja wartości kulturowych w szkole na przykładzie wybranych mniejszości narodowych i etnicznych a kontekst społeczny. Elementy założeń teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina, „Studia Międzykulturowe”, nr 1(8), s. 89–104, https://doi.org/10.15804/em.2018.01.06
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/em.2018.01.06

Domurat A. (2017) Józef Kozielecki, „Decyzje”, nr 27, s. 121–128, https://doi.org/10.7206/DEC.1733-0092.90
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.7206/DEC.1733-0092.90

Flick U. (2010) Projektowanie badania jakościowego, tłum. P. Tomanek, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Gerrig R. J., Zimbardo P. G. (2006) Psychologia i życie, tłum. E. Czerniawska, M. Guzowska-Dąbrowska, A. Jaworska-Surma, J. Radzicki, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Jezierska-Wiejak E. (2013) Rodzina jako międzypokoleniowa płaszczyzna transmisji wartości, „Wychowanie w Rodzinie”, nr 2(8), s. 285–299, https://doi.org/10.61905/wwr/171139
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.61905/wwr/171139

Joyner B., Beaver K. M., (2021) Maternal Depression and Child and Adolescent Problem Behaviors: A Propensity Score Matching Approach, „Psychiatric Quarterly”, nr. 92, s.655–674, https://doi.org/10.1007/s11126-020-09842-2
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s11126-020-09842-2

Kozielecki J. (1987) Koncepcja transgresyjna człowieka: analiza psychologiczna, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
View in Google Scholar

Kozielecki J. (2000) Koncepcje psychologiczne człowieka, wyd. 10, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie „Żak”.
View in Google Scholar

Kozielecki J. (2004) Społeczeństwo transgresyjne. Szansa i ryzyko, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
View in Google Scholar

Kozielecki J. (2007) Psychotransgresjonizm: nowy kierunek psychologii, wyd. 2, Warszawa, Wydawnictwo Akademickie Żak.
View in Google Scholar

Krzesińska-Żach B. (2007) Pedagogika rodziny : przewodnik do ćwiczeń, Białystok, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
View in Google Scholar

Maciąg-Budkowska M., Rzepa T. (2017) Jaka jest „idealna matka”? Rozumienie roli matki przez współczesne kobiety, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio J – Paedagogia-Psychologia”, nr 30(3), s. 93–107, https://doi.org/10.17951/j.2017.30.3.93
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/j.2017.30.3.93

Majewska A. (2017) Rodzinna transmisja międzypokoleniowa w świetle teorii transgresji, „Kwartalnik Naukowy Fides et Ratio”, nr 2(30), s. 145–153.
View in Google Scholar

Matysiak-Błaszczyk A., Błasiak A., Ratajczak Ł., Ściupider-Młodkowska M. B., Zychowicz M., Gątarek I., Jankowiak B. A. (2020) Relacje dziecka z rodzicami w: Pedagogika dziecka. Podręcznik akademicki, H. M. Krauze-Sikorska, M. Klichowski (red.), Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, s. 287–318.
View in Google Scholar

Ouyang Q., Cheung R. Y. M. (2023) Mother–Child Versus Father–Child Conflict and Emerging Adults’ Depressive Symptoms: The Role of Trust in Parents and Maladaptive Emotion Regulation, „Journal of Adult Development”, nr 30, s. 205–215, https://doi.org/10.1007/s10804-022-09425-4
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10804-022-09425-4

Rubacha K. (2008) Metodologia badań nad edukacją, Kraków, Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
View in Google Scholar

Ruiz-Ortiz R., Braza P., Carreras R., Muñoz J. M. (2017) Differential Effects of Mother’s and Father’s Parenting on Prosocial and Antisocial Behavior: Child Sex Moderating, „Journal of Child and Family Studies”, nr 26(8), s. 2182–2190, https://doi.org/10.1007/s10826-017-0726-4
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10826-017-0726-4

Schütze F. (2012) Analiza biograficzna ugruntowana empirycznie w autobiograficznym wywiadzie narracyjnym. Jak analizować autobiograficzne wywiady narracyjne, tłum. K. Waniek, w: Metoda biograficzna w socjologii. Antologia tekstów, K. Kaźmierska (red.), Kraków, Wydawnictwo „Nomos”, s. 141–278.
View in Google Scholar

Sikorska M. (2009) Matka „chora” zamiast „złej” – o nowych wzorach macierzyństwa w: Być rodzicem we współczesnej Polsce. Nowe wzory w konfrontacji z rzeczywistością, M. Sikorska (red.), Warszawa, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, s. 13–33, https://doi.org/10.31338/uw.9788323514763.pp.13-33
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323514763.pp.13-33

Sobczak S., Zacharuk T. (2021) Predykcyjna rola postaw rodzicielskich w nieprzystosowaniu społecznym, „Resocjalizacja Polska”, nr 22, s. 525–545, https://doi.org/10.22432/rp.415
View in Google Scholar DOI: https://doi.org/10.22432/rp.415

Suchocka A. (2011) Przemoc symboliczna jako element ukrytego programu kształcenia polskiej szkoły, „Zeszyty Naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, nr 4(187), s. 293–302.
View in Google Scholar

Urbaniak-Zając D., Kos E. (2013) Badania jakościowe w pedagogice, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
View in Google Scholar

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r., Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. z 2023 r. poz. 2809).
View in Google Scholar

Wysocka E., Ostafińska-Molik B. (2015) Zaburzenia przystosowania młodzieży a style wychowania w rodzinie, „Pedagogika Społeczna”, nr 4(58), s. 55–79.
View in Google Scholar