Piosenki dziecięce o szkole i przedszkolu jako narzędzia konstruowania „dzieci organizacji”
DOI:
https://doi.org/10.18778/2450-4491.17.06Słowa kluczowe:
piosenka dziecięca, językowy obraz świata, instytucje edukacyjneAbstrakt
W artykule zaprezentowano wyniki badań nad obrazem edukacji instytucjonalnej obecnym we współczesnych polskich piosenkach dziecięcych. Utwory te zostały poddane analizie jakościowej w celu ujawnienia elementów konstytuujących zawarty w nich wizerunek przedszkola i szkoły podstawowej. Badania ujawniły tendencję do ukazywania tych placówek edukacyjnych jako miejsc ukierunkowanych na kształtowanie tzw. „dzieci organizacji” – w pełni podporządkowanych instytucji (Moss Kanter 1972). W badanych piosenkach wyraźnie obecny jest dyskurs dziecka – „istoty przedludzkiej” (Męczkowska-Christiansen 2010), które wymaga ścisłej kontroli i nieustannej interwencji ze strony kompetentnych dorosłych. Wśród narzędzi dyscyplinujących wychowanków autorzy piosenek wymieniają m.in.: przedszkolną rutynę, sztywne zasady panujące w instytucjach, proces oceniania, a zwłaszcza stopnie szkolne, i inne atrybuty władzy nauczycielskiej (np. dziennik zajęć lekcyjnych, dzwonek). Analiza i interpretacja piosenek doprowadziły autorkę do wniosku, iż nie tylko odzwierciedlają one rozpowszechniony w Polsce tradycyjny model edukacyjny, ale także utrwalają go w językowym obrazie świata.
Bibliografia
Bartmiński J. (1999) Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata w: Językowy obraz świata, J. Bartmiński (red.), Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, s. 103-120.
Google Scholar
Dudzikowa M. (2005) Scholapticon, czyli monitoring w szkole, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, nr 8, s. 50–56.
Google Scholar
Flinders D. J., Noddings N., Thornton S. J. (1986) The Null Curriculum: Its Theoretical Basis and Practical Implications, „Curriculum Inquiry”, t. 16, nr 1, s. 33–42, https://doi.org/10.1080/03626784.1986.11075989
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/03626784.1986.11075989
Gawlicz K. (2008) Konstruowanie nieudacznika. Praktyki normalizacji i wykluczania w przedszkolu, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej”, nr 1(10), s. 37–54.
Google Scholar
Gawlicz K. (2016) Demokracja jako praktyka codziennego życia w przedszkolu. Z doświadczeń nauczycielek, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 4(35), s. 28–38, https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.7628
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0009.7628
Gopnik A., Meltzoff A. N., Kuhl P. K. (2004) Naukowiec w kołysce: Czego o umyśle uczą nas małe dzieci?, Warszawa, Wydawnictwo Media Rodzina.
Google Scholar
Jegier A. (2016) Czas wolny małych dzieci w świecie realnym i wirtualnym, Warszawa, Difin.
Google Scholar
Kataryńczuk-Mania L. (2014) Miejsce i znaczenie zabaw muzyczno-ruchowych w edukacji przedszkolnej w: Pedagogika przedszkolna. Oblicza i poszukiwania, M. Magda-Adamowicz, A. Olczak (red.), Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek, s. 206–217.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2007) Między wiedzą a władzą. Dziecięce uczenie się w dyskursach pedagogicznych, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 1–2, s. 92–106.
Google Scholar
Klus-Stańska D. (2019) Pedagogika wczesnej edukacji w: Pedagogika. Podręcznik akademicki, Z. Kwieciński, B. Śliwerski (red.), Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 267–286.
Google Scholar
Klus-Stańska D., Nowicka M. (2005) Sensy i bezsensy edukacji wczesnoszkolnej, Warszawa, Wydawnictwo Harmonia.
Google Scholar
Lipiec J. (2017) O istocie piosenki. Esej ontologiczny, „Piosenka. Rocznik Kulturalny”, nr 5, s. 10–21.
Google Scholar
Męczkowska-Christiansen A. (2010) Dyskursy dzieciństwa a polityka. Pomiędzy wykluczeniem a obywatelskim uczestnictwem, „Problemy Wczesnej Edukacji”, nr 2(12), s. 25–38.
Google Scholar
Miles M., Huberman A. M. (2000) Analiza danych jakościowych, Białystok, Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana.
Google Scholar
Moss Kanter R. (1972) The Organization Child: Experience Management in a Nursery School, „Sociology of Education”, t. 45, nr 2, s. 186–212, https://doi.org/10.2307/2112007
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/2112007
Nowicka M. (2010) Socjalizacja na lekcjach w klasach początkowych, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Opie I., Opie P. (1959) The Lore and Language of Schoolchildren, Oxford, Oxford University Press.
Google Scholar
Pawlak B. (2009) Praca grupowa w edukacji wczesnoszkolnej. Problemy – badania – rozwiązania praktyczne, Kraków, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego.
Google Scholar
Podstawa programowa wychowania przedszkolnego dla przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz innych form wychowania przedszkolnego, Dz.U. z 2017 r., poz. 356.
Google Scholar
Stańczyk P. (2010) Milcząca zgoda, kultura ciszy i polityka głosu, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, nr 3(51), s. 25–38.
Google Scholar
Pilecka M. (2020) Nauczycielskie koncepcje dziecięcej pracy grupowej w klasach początkowych, Toruń, Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar
Przychodzińska M. (1989) Wychowanie muzyczne – idee, treści, kierunki rozwoju, Warszawa, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne.
Google Scholar
Rapley T. (2013) Analiza konwersacji, dyskursu i dokumentów, Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Stefaniak B. (2011) Spór nad kołyską, „Teksty Drugie”, nr 4, s. 171–184.
Google Scholar
Stern J. P. (1980) Manipulacja za pośrednictwem cliché w: Język i społeczeństwo, M. Głowiński (red.), Warszawa, Wydawnictwo Czytelnik, s. 282–298.
Google Scholar
Suświłło M. (2001) Psychopedagogiczne uwarunkowania wczesnej edukacji muzycznej, Olsztyn, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego.
Google Scholar
Szyling G. (2017) Nauczycielskie praktyki oceniania poza standardami, Kraków, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
Google Scholar
Śpiewamy nową wersję „Jestem sobie przedszkolaczek”, https://akademiamajkijezowskiej.com/aktualnosci/jestem-sobie-przedszkolaczek-nowa-wersja-hymnu/ (dostęp: 29.10.2021 r.).
Google Scholar
