Tekstowy obraz Polaków na Zoalziu w twórczości Adama Wawrosza

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.09

Słowa kluczowe:

Śląsk Cieszyński, wspólnota, tekstowy obraz świata, kultura ludowa, Adam Wawrosz, Zaolzie

Abstrakt

Autor, opierając się na metodologii tekstowego obrazu świata, podejmuje próbę ukazania, w jaki sposób Adam Wawrosz — ludowy pisarz i poeta — przedstawia losy Polaków żyjących na Zaolziu oraz kulturową i tożsamościową specyfikę Śląska Cieszyńskiego. Praca koncentruje się na trzech głównych aspektach: tożsamości mieszkańców, roli gwary cieszyńskiej oraz znaczeniu folkloru w budowaniu więzi społecznych. Wawrosz, bazując na własnych doświadczeniach, przedstawia mieszkańców regionu jako ludzi zmuszonych do zmagania się z procesami germanizacji, czechizacji i polonizacji. Jego twórczość ujawnia napięcia tożsamościowe oraz ich wpływ na życie jednostek i wspólnot. Autor pokazuje gwarę cieszyńską jako kluczowy element tożsamości lokalnej, podkreślając jej trwałość i znaczenie dla utrzymania kultury regionu. Wawrosz wyraża troskę o przyszłość gwary w obliczu procesów standaryzacyjnych i unifikacyjnych. Folklor, obejmujący pieśni, tańce i tradycje, jest przedstawiany jako podstawa kultury Śląska Cieszyńskiego. Wawrosz zwraca uwagę na jego zanikanie, apelując o aktywne działania na rzecz jego ochrony. Jego dzieła przypominają o uniwersalnym znaczeniu tradycji i wspólnoty w obliczu historycznych i kulturowych zmian.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Wawrosz A., 1954, Niezapominajki, Trzyniec: Sekcja Literacko-Artystyczna PZKO.
Google Scholar

Wawrosz A., 1959, Na śćmiywku, Czeski Cieszyn: Sekcja Literacko-Artystyczna PZKO.
Google Scholar

Wawrosz A., 1969, Z naszej nolepy, Ostrawa: Profil.
Google Scholar

Wawrosz A., 1977, Z Adamowej dzichty, Ostrawa: Profil.
Google Scholar

Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Bogoczová I., 2018, Polszczyzna za Olzą, Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Boski P., 2009, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Cząstka B., 1984, Gwary Zaolzia, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Gaze M., 2011, Językowy obraz rodziny w etnokulturze Śląska Cieszyńskiego na przykładzie twórczości A. Wawrosza, w: M. Biernacka, M. Wojenka-Karasek (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź: Piktor, s. 242–247.
Google Scholar

Greń Z., 2000, Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar

Greń Z., 2003, Współczesna sytuacja gwar Śląska Cieszyńskiego, w: E. Wrocławska, J. Zieniukowa (red.), Języki mniejszości i języki regionalne, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN (SOW), Towarzystwo Naukowe Warszawskie, s. 389–410.
Google Scholar

Greń Z., 2004, Tradycja i współczesność w językowym i kulturowym obrazie świata na Śląsku Cieszyńskim, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar

Janik W., 1999, Spór o Śląsk Cieszyński, „Pisma Humanistyczne”, nr 1, s. 105–114.
Google Scholar

Jerczyński D., 2011, Józef Kożdoń (1873–1949) przywódca Śląskiej Partii Ludowej, a kwestia narodowości śląskiej na Śląsku Cieszyńskim i Opawskim w XIX i XX w., Zabrze: Narodowa Oficyna Śląska.
Google Scholar

Kadłubiec K.D., 1977, Od Galacza się zaczęło…, w: A. Wawrosz, Z Adamowej dzichty, Ostrawa: Profil, s. 5–33.
Google Scholar

Kadłubiec K.D., 1994, Cieszyńsko-zaolziańska polszczyzna, Katowice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Katowicach.
Google Scholar

Kajfosz J., 2003, Językowy obraz świata w etnokulturze Śląska Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn: PROprint.
Google Scholar

Kajtoch W., 2008, Językowe obrazy świata i człowieka w prasie młodzieżowej i alternatywnej, t. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Kiklewicz A., 2007, Zrozumieć język. Szkice z filozofii języka, semantyki, lingwistyki komunikacyjnej, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.
Google Scholar

Labocha J., 1997, Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Maleczyński K. (red.), 1960, Historia Śląska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Nikitorowicz J., 2020, Edukacja międzykulturowa w perspektywie paradygmatu współistnienia kultur, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Panic I. (red.), 2015, Śląsk Cieszyński w latach 1918–1945, Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Google Scholar

Raclavská J., 1998, Język polski na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku (Polský jazyk na Těšínsku v 19. století), Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Raclavská J., 2001, Historia języka polskiego na Śląsku Cieszyńskim do roku 1848, Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Raclavská J., 2019, Dom w polskojęzycznej literaturze Zaolzia w ujęciu aksjologicznym, w: I. Benenowska, E. Laskowska, B. Morzyńska-Wrzosek (red.), Aksjologiczne aspekty komunikacji, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, s. 237–247.
Google Scholar

Radłowska-Obrusnik M., Toboła O. (red.), 1997, Leksykon PZKO, Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO.
Google Scholar

Raszka R., 2005, Zaolzie w historii, mowie i kulturze, Brno: Masarykova Univerzity.
Google Scholar

Skałka J., 2022, Diobły, cierty i czechmóny. Obraz diabła w gwarze Śląska Cieszyńskiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 70, s. 131–145. https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/8

Skałka J., 2024, Śmierć i pogrzeb w kulturze ludowej Śląska Cieszyńskiego na przykładzie wsi Pruchna, w: S. Krumbeck, A. Weigl, T. Lis, D. Mrowiński, L. Hansen, N. Nübler (red.), Beiträge zur XVI. Internationalen Slavistischen Konferenz, Junge Slavistik im Dialog, Kiel: Kiel University Publishing, s. 215–226. https://doi.org/10.38072/2750-9605/p21
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.38072/2750-9605/p21

Szczurek-Boruta A., 2011, Edukacyjne konteksty kształtowania poczucia tożsamości kulturowej młodzieży — studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 17, s. 141–165.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2011.17.02.10

Tokarski R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, w: J. Bartmiński (red.),
Google Scholar

Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 343–370.
Google Scholar

Tokarski R., 2023, Tekstowe obrazy świata — nie tylko dla medioznawców, w: A. Barańska-Szmitko A., Filipczak-Białkowska A. (red.), Teorie i praktyki komunikacji 2, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 145–161. https://doi.org/10.18778/8331-181-4.11
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8331-181-4.11

Zaharadnik S., Ryczkowski M., 1992, Korzenie Zaolzia, Warszawa–Praga–Trzyniec: Polska Agencja Informacyjna.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

28-11-2025

Jak cytować

Gaze, M. (2025). Tekstowy obraz Polaków na Zoalziu w twórczości Adama Wawrosza. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, (59), 127–149. https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.09