The Textual Representation of Poles in Zaolzie in the Works of Adam Wawrosz

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.09

Keywords:

Cieszyn Silesia, community, Textual worldview, folk culture, Adam Wawrosz, Zaolzie

Abstract

Drawing on the methodology of the textual worldview, the author seeks to examine how Adam Wawrosz — a folk writer and poet — portrays the lives of Poles living in Zaolzie as well as the cultural and identity-specific character of the Cieszyn Silesia region. The study focuses on three main aspects: the identity of the inhabitants, the role of the Cieszyn dialect, and the significance of folklore in building social bonds. Drawing on his own experiences, Wawrosz depicts the inhabitants of the region as people forced to grapple with the processes of Germanization, Czechization, and Polonization. His work reveals identity tensions and their impact on the lives of individuals and communities. The author highlights the Cieszyn dialect as a key element of local identity, emphasizing its resilience and importance in preserving the region’s culture. Wawrosz expresses concern about the future of the dialect in the face of standardization and unification processes. Folklore, encompassing songs, dances, and traditions, is presented as the foundation of Cieszyn Silesia’s culture. Wawrosz draws attention to its gradual disappearance, urging active efforts to protect it. His works serve as a reminder of the universal significance of tradition and community in the face of historical and cultural changes.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Wawrosz A., 1954, Niezapominajki, Trzyniec: Sekcja Literacko-Artystyczna PZKO.
Google Scholar

Wawrosz A., 1959, Na śćmiywku, Czeski Cieszyn: Sekcja Literacko-Artystyczna PZKO.
Google Scholar

Wawrosz A., 1969, Z naszej nolepy, Ostrawa: Profil.
Google Scholar

Wawrosz A., 1977, Z Adamowej dzichty, Ostrawa: Profil.
Google Scholar

Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Bogoczová I., 2018, Polszczyzna za Olzą, Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Boski P., 2009, Kulturowe ramy zachowań społecznych. Podręcznik psychologii międzykulturowej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Cząstka B., 1984, Gwary Zaolzia, Katowice: Uniwersytet Śląski.
Google Scholar

Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Gaze M., 2011, Językowy obraz rodziny w etnokulturze Śląska Cieszyńskiego na przykładzie twórczości A. Wawrosza, w: M. Biernacka, M. Wojenka-Karasek (red.), Bogactwo językowe i kulturowe Europy w oczach Polaków i cudzoziemców, Łódź: Piktor, s. 242–247.
Google Scholar

Greń Z., 2000, Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar

Greń Z., 2003, Współczesna sytuacja gwar Śląska Cieszyńskiego, w: E. Wrocławska, J. Zieniukowa (red.), Języki mniejszości i języki regionalne, Warszawa: Instytut Slawistyki PAN (SOW), Towarzystwo Naukowe Warszawskie, s. 389–410.
Google Scholar

Greń Z., 2004, Tradycja i współczesność w językowym i kulturowym obrazie świata na Śląsku Cieszyńskim, Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Google Scholar

Janik W., 1999, Spór o Śląsk Cieszyński, „Pisma Humanistyczne”, nr 1, s. 105–114.
Google Scholar

Jerczyński D., 2011, Józef Kożdoń (1873–1949) przywódca Śląskiej Partii Ludowej, a kwestia narodowości śląskiej na Śląsku Cieszyńskim i Opawskim w XIX i XX w., Zabrze: Narodowa Oficyna Śląska.
Google Scholar

Kadłubiec K.D., 1977, Od Galacza się zaczęło…, w: A. Wawrosz, Z Adamowej dzichty, Ostrawa: Profil, s. 5–33.
Google Scholar

Kadłubiec K.D., 1994, Cieszyńsko-zaolziańska polszczyzna, Katowice: Wojewódzka Biblioteka Publiczna w Katowicach.
Google Scholar

Kajfosz J., 2003, Językowy obraz świata w etnokulturze Śląska Cieszyńskiego, Czeski Cieszyn: PROprint.
Google Scholar

Kajtoch W., 2008, Językowe obrazy świata i człowieka w prasie młodzieżowej i alternatywnej, t. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar

Kiklewicz A., 2007, Zrozumieć język. Szkice z filozofii języka, semantyki, lingwistyki komunikacyjnej, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem.
Google Scholar

Labocha J., 1997, Polsko-czeskie pogranicze na Śląsku Cieszyńskim. Zagadnienia językowe, Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar

Maleczyński K. (red.), 1960, Historia Śląska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Nikitorowicz J., 2020, Edukacja międzykulturowa w perspektywie paradygmatu współistnienia kultur, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Google Scholar

Panic I. (red.), 2015, Śląsk Cieszyński w latach 1918–1945, Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie.
Google Scholar

Raclavská J., 1998, Język polski na Śląsku Cieszyńskim w XIX wieku (Polský jazyk na Těšínsku v 19. století), Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Raclavská J., 2001, Historia języka polskiego na Śląsku Cieszyńskim do roku 1848, Ostrawa: Ostravská univerzita.
Google Scholar

Raclavská J., 2019, Dom w polskojęzycznej literaturze Zaolzia w ujęciu aksjologicznym, w: I. Benenowska, E. Laskowska, B. Morzyńska-Wrzosek (red.), Aksjologiczne aspekty komunikacji, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy, s. 237–247.
Google Scholar

Radłowska-Obrusnik M., Toboła O. (red.), 1997, Leksykon PZKO, Czeski Cieszyn: Zarząd Główny PZKO.
Google Scholar

Raszka R., 2005, Zaolzie w historii, mowie i kulturze, Brno: Masarykova Univerzity.
Google Scholar

Skałka J., 2022, Diobły, cierty i czechmóny. Obraz diabła w gwarze Śląska Cieszyńskiego, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego”, t. 70, s. 131–145. https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/8
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26485/RKJ/2022/70/8

Skałka J., 2024, Śmierć i pogrzeb w kulturze ludowej Śląska Cieszyńskiego na przykładzie wsi Pruchna, w: S. Krumbeck, A. Weigl, T. Lis, D. Mrowiński, L. Hansen, N. Nübler (red.), Beiträge zur XVI. Internationalen Slavistischen Konferenz, Junge Slavistik im Dialog, Kiel: Kiel University Publishing, s. 215–226. https://doi.org/10.38072/2750-9605/p21
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.38072/2750-9605/p21

Szczurek-Boruta A., 2011, Edukacyjne konteksty kształtowania poczucia tożsamości kulturowej młodzieży — studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego, „Pogranicze. Studia Społeczne”, t. 17, s. 141–165.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/pss.2011.17.02.10

Tokarski R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, w: J. Bartmiński (red.),
Google Scholar

Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław: Wiedza o Kulturze, s. 343–370.
Google Scholar

Tokarski R., 2023, Tekstowe obrazy świata — nie tylko dla medioznawców, w: A. Barańska-Szmitko A., Filipczak-Białkowska A. (red.), Teorie i praktyki komunikacji 2, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 145–161. https://doi.org/10.18778/8331-181-4.11
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/8331-181-4.11

Zaharadnik S., Ryczkowski M., 1992, Korzenie Zaolzia, Warszawa–Praga–Trzyniec: Polska Agencja Informacyjna.
Google Scholar

Published

28-11-2025

How to Cite

Gaze, M. (2025). The Textual Representation of Poles in Zaolzie in the Works of Adam Wawrosz. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, (59), 127–149. https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.09