Prospectuses and other editorial statements in the 18th-century Polish press: on building a communicative community

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.03

Keywords:

polish press, prospectus, communicative community, 18th-century

Abstract

A prospectus was a fairly popular form in the 18th and 19th centuries for announcing new publications, including new press titles. The article’s material base consists of prospectuses and other editorial statements introducing a newspaper. The research focuses on texts from the 18th-century, the early stage of the development of the Polish periodical press. This period was also marked by the press’s significant influence on shaping Enlightenment values. The aim of the study is to analyze the content of prospectuses to identify factors that contributed to attracting readers, ultimately leading to the creation of a communicative community. The analyses revealed that one key factor fostering the formation of a reading community was the editorial declaration of the newspaper’s goals, which aligned with the values embraced by the audience (these included educational and moral objectives). There were numerous references to Enlightenment values such as science, truth, and freedom. The prospectuses promised to deliver current, reliable, and accurate information. Efforts were also made to attract readers through the newspaper’s appearance, such as good-quality paper and printing.

Downloads

Download data is not yet available.

References

M — „Monitor”, 1765, https://www.bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/publication/69740?language=pl (dostęp: 24.04.2024).
Google Scholar

MP — „Merkuriusz Polski”, 1960, A. Przyboś (oprac.), Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

PGK — Prospectus Wiadomości Politycznych Kraiowych i Zagranicznych pod Tytułem Gazeta Krajowa, 1793, https://rcin.org.pl/ibl/dlibra/publication/78372/edition/58816 (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PGNiO — Prospectus Wiadomości Politycznych y Uczonych, Kraiowych y Zagranicznych, pod tytułem Gazeta Narodowa y Obca, 1793, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/149082/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PKW — Nowe pismo peryodyczne pod tytułem: Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne zacznie wychodzić dnia 3. Maia Roku 1792. w Drukarni Piotra Zawadzkiego na Piekarskiej Ulicy Nro 129; Dodatek do Prospektu Korrespondenta Warszawskiego, Dnia 1 Maia R. 1792 we wtorek o godz. 10 zrana, 1792, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/362095/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

PPW — Prospekt Przewodnika Warszawskiego na prenumeratę wychodzić maiącego co tydzień w poniedziałek od 8. września 1788. w Warszawie, 1788, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/4994/edition/4787/content (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

SWW — Suplement do „Wiadomości Warszawskich”, 1770, nr 1, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/284216/display/Default (dostęp: 11.03.2024).
Google Scholar

Aleksandrowska E., 1976, Wstęp. „Monitor” 1765–1785. Rekonesans dziejów redakcji i ideologii, w: „Monitor” 1765–1785, E. Aleksandrowska (wybór, oprac., wstęp), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. III–CXLVI.
Google Scholar

Bizior R., 2022, Prawda w gazetach rękopiśmiennych z 2. połowy XVIII w. (na wybranym materiale). Rekonesans badawczy, w: M. Kaczor, P. Kładoczny (red.), Prace Aksjologiczne. Język — literatura — kultura — media, t. 3: Dobro — Prawda — Piękno, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 309–331. https://doi.org/10.34768/pa2022r18
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.34768/pa2022r18

Borawski S., 2005, Podstawy idei poznawczej studiów nad dziejami używania języka. Esej o diachronii, w: S. Borawski (red.), Rozprawy o historii języka polskiego, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 13–61.
Google Scholar

Dziki S., 2009, Dzieje prasy polskiej do 1989 r., w: E. Chudziński (red.), Słownik wiedzy o mediach, Warszawa–Bielsko-Biała: Wydawnictwo Szkolne PWN, s. 69–94.
Google Scholar

Goriaczko A., 1953, Gazeta Narodowa i Obca, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Google Scholar

Jarosz B., 2023, Język zawodowy polskich dziennikarzy prasowych (XIX–XXI w.), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Klimowicz M., 1977, Oświecenie, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Kolasa W.M., 2012, Kierunki badań nad prasą polską najstarszej doby (1501–1729), „Studia Medioznawcze”, t. 3 (50), s. 65–80.
Google Scholar

Kopaliński W., 1994, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych z almanachem, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Google Scholar

Łojek J., 1963, Ze studiów nad czytelnictwem prasy w Polsce w końcu XVIII wieku (1780–1793), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego”, t. 2, s. 5–31.
Google Scholar

Łojek J., 1976, Prasa polska w latach 1661–1831, w: J. Łojek (red.), Prasa polska w latach 1661–1864, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 11–109.
Google Scholar

Ostaszewska D., 2011, „Merkuriusz Polski” — początek kształtowania się komunikacji masowej, w: S. Borawski, M. Hawrysz (red.), Zielonogórskie seminaria językoznawcze 2010, Zielona Góra: Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, s. 85–96.
Google Scholar

Platt J., 2004, Wstęp, w: „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” (1770–1777), J. Platt (wstęp, oprac.), Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, s. V–CXXVI.
Google Scholar

Suska D., 2020, Kategoria prasowości i jej wykładniki w osiemnastowiecznych gazetkach rękopiśmiennych Jędrzeja Kitowicza, „Poradnik Językowy”, nr 1, s. 69–78.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33896/PorJ.2020.1.5

Suska D., 2021, Wykładniki „paktu faktograficznego” w strukturze osiemnastowiecznych gazet rękopiśmiennych Teodora Ostrowskiego: incipity źródłowe, w: E. Horyń, E. Młynarczyk, P. Żmigrodzki (red.), Język polski — między tradycją a współczesnością. Księga jubileuszowa z okazji stulecia Towarzystwa Miłośników Języka Polskiego, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Pedagogicznego, s. 585–594.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.24917/9788380846258.47

Published

28-11-2025

How to Cite

Pietrzak, M. (2025). Prospectuses and other editorial statements in the 18th-century Polish press: on building a communicative community. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica, (59), 27–40. https://doi.org/10.18778/0208-6077.59.03