Alexis de Tocqueville vis à vis des courants de la pensée sociale française du XIXе siécle

Abstrakt

Na wstępie autor twierdzi, że w wyniku Wielkiej Rewolucji nastąpił podział francuskiej myśli politycznej XIX w. na dwa przeciwstawne sobie nurty: konserwatyzm i doktryny socjalistyczne. Przeciwstawienie takie utrudnia usytuowanie myśli Alexies de Tocquevllle na siatce ówczesnych sporów teoretycznych. Celem tej pracy jest ukazanie, w jaki sposób de Tocqueville, żywiąc niechęć do francuskiej ideologii socjalistycznej, nie mieści się również na przeciwległym biegunie stanowisk politycznych, tj. nie jest myślicielem konserwatywnym. Konfrontacja jego liberalnego i pluralistycznego modelu społeczeństwa z koncepcjami socjalistycznymi z jednej, a myślą konserwatywną z drugiej strony, pozwala wykazać, jak te dwa zazwyczaj sobie przeciwstawne światopoglądy zbliżają się do siebie w sposobie rozumienia funkcji państwa. Obie ideologie żywią wspólną wiarę w siłę instytucji centralnych, a ich ideałem jest państwo o rozszerzonych kompetencjach. Socjaliści domagali się rządu represjonującego życie społeczne, aby szybciej i skutecznej wprowadzić słuszne zasady sprawiedliwości. Podobnie i zdaniem konserwatystów porządek społeczny cechować się musi hierarchią i realizacją zasady zwierzchnictwa. Tocqueville natomiast uważa, że społeczeństwo nie opiera się na porządku zesłanym przez Boga, ani też na schemacie wywiedzionym z praw natury czy kosmosu. Nie uznaje zatem hierarchicznej struktury społecznej, ani tezy o nadrzędności interesu politycznego względem celów prywatnych. Przeprowadzone w artykule porównania pozwalają konflikty ideologiczne lat 1815 - 1848 widzieć również jako spory toczone pomiędzy zasadą centralizacji a społecznym pluralizmem, wolnością a absolutyzmem politycznym.