Między rozumem a instynktem twórczym. Leona Chwistka poglądy na krytykę sztuki
DOI:
https://doi.org/10.18778/0208-6107.39.03Słowa kluczowe:
Leon Chwistek, krytyka artystyczna, pojęcie dzieła sztuki, kryteria wartościowania, postawa twórczaAbstrakt
Leon Chwistek był jednym z najważniejszych myślicieli w Polsce okresu międzywojennego. Będąc filozofem, logikiem, artystą i teoretykiem sztuki, niejednokrotnie komentował historyczne i współczesne sobie zjawiska życia artystycznego, a także formułował wyraziste poglądy na temat krytyki sztuki. Celem niniejszego artykułu jest syntetyczne omówienie tych poglądów i nakreślenie kontekstu, w jakim się one kształtowały. Tym samym w artykule autor odwołuje się nie tylko do osiągnięć teoretyczno-artystycznych Chwistka, ale również do jego filozofii i dokonań naukowych. W tym celu autor prezentuje kluczowe zagadnienia krytyki sztuki Chwistka w układzie problemowym, przeprowadzając analizę treści wybranych wypowiedzi i nakreślając ich konteksty kulturowe. Omówione zostają kolejno następujące aspekty: miejsce krytyki artystycznej w ogólnie pojętym życiu kulturalnym Polski międzywojennej, doświadczenie jako podstawa sądu krytycznego, metodologia pracy krytyka sztuki, kryteria wartościowania dzieł sztuki i postaw twórczych.
Bibliografia
Bednarz, G. (2017). Analiza krytyczna podstaw teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Estetyka i Krytyka, 1, s. 25–38.
Google Scholar
Bednarz, G. (2018). Leona Chwistka teoria wielości rzeczywistości w sztuce. Studia Humanistyczne AGH, 1, s. 21–36.
Google Scholar
Bożek, H. (2014). Teoria wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Rys krytyczny. Argument, 2, s. 405–424.
Google Scholar
Chrobak, K. (2004). Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka. Kraków: Inter Esse.
Google Scholar
Chwistek, L. (1909). Sur les variations periodiques du contenu des images vues dans un contour conné. Bulletin International de l’Académie des Sciences de Cracovie. Classe des Sciences Mathématiques et Naturelles, 3, s. 394–413.
Google Scholar
Chwistek, L. (1937). Sukces sztuki wyobrażeniowej. Czas, 27.03., s. 9.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960). Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960a). Formizm (1919). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 94–99.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960b). Formizm (1920). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 100–104.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960c). Kult geniuszów. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 203–221.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960d). Myśli o odrodzeniu kultury duchowej. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 161–167.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960e). Niewola duchowa. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 154–160.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960f). Obrońca myśli wyzwolonej. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 191–197.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960g). Poezje formistyczne Czyżewskiego. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 105–106.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960h). Teatr przyszłości. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 171–182.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960i). Tragedia naturalizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 127–146.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960j). Troska o wielkość sztuk. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 147–153.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960k). Twórcza siła formizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 113–124.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960l). Tytus Czyżewski a kryzys formizmu. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 107–112.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960m). Wielość rzeczywistości w sztuce (1924). W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 51–73.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960n). Wrogowie formizmu i ich psychologia. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 89–93.
Google Scholar
Chwistek, L. (1960o). Zagadnienia współczesnej architektury. W: Chwistek L., Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, red. K. Estreicher. Warszawa: Czytelnik, s. 77–88.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961). Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961a). Tragedia werbalnej metafizyki. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 118–142.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961b). Wielość rzeczywistości. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 30–105.
Google Scholar
Chwistek, L. (1961c). Zagadnienia kultury duchowej w Polsce. W: Chwistek L., Pisma filozoficzne i logiczne. T. I, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 149–277.
Google Scholar
Chwistek, L. (1963). Pisma filozoficzne i logiczne. T. II, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Chwistek, L. (1963a). Granice nauki. Zarys logiki i metodologii nauk ścisłych. W: Chwistek L. Pisma filozoficzne i logiczne. T. II, red. K. Pasenkiewicz. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, s. 1–232.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004). Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004a). Dyskusja Leon Chwistek – Władysław Strzemiński (1935). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 249–260.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004b). Moja walka o nową formę w sztuce (1935). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych, s. 239–247.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004c). Przeżycia artystyczne. W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 321–240;
Google Scholar
Chwistek, L. (2004d). Rozmowa z Leonem Chwistkiem (1926). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 123–125.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004e). Sens i rzeczywistość. W: Chrobak K., Niejedna rzeczywistość. Racjonalizm krytyczny Leona Chwistka. Kraków: Inter Esse, s. 317–476.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004f). Wielość rzeczywistości w sztuce (1918). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 3–20.
Google Scholar
Chwistek, L. (2004g). Zagadnienie wiedzy w malarstwie (1936). W: Chwistek L. Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. 311–320.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018). Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018a). Formiści. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 186–188.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018b). Innego rodzaju arystokratyzm. Komentarz do dyskusji z Władysławem Strzemińskim. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 222–223.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018c). Sztuka dziecka. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 200–202.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018d). O zasadniczych problemach sztuki z punktu widzenia psychologii doświadczalnej. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 203–208.
Google Scholar
Chwistek, L. (2018e). Pojęcie strefy. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 189–191.
Google Scholar
Estreicher, K. (1971), Leon Chwistek. Biografia artysty. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar
Femiak T. (2005). O poglądach Leona Chwistka ze szczególnym uwzględnieniem teorii wielości rzeczywistości (w 120-tą rocznicę urodzin i 60-tą rocznicę śmierci Leona Chwistka). Doctrina. Studia społeczno-polityczne, 2, s. 353–376.
Google Scholar
Jadacki, J. J. (1983). O poglądach Leona Chwistka na język. Studia Semiotyczne, XIII, s. 23–33.
Google Scholar
Jadacki, J. J. (1998). Pluralistyczna wizja Leona Chwistka. W: Jadacki J. J., Orientacje i doktryny filozoficzne. Z dziejów myśli polskiej. Warszawa: Wydział Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego, s. 211–259.
Google Scholar
Kostyrko, T. (1968). Interpretacja koncepcji „wielości rzeczywistości” Leona Chwistka. Studia Metodologiczne, 4, s. 89–105.
Google Scholar
Kostyrko, T. (1995). Leona Chwistka filozofia sztuki. Warszawa: Instytut Kultury.
Google Scholar
Kostyrko, T. (2004). Leon Chwistek jako filozof sztuki i uczestnik życia artystycznego. W: Chwistek L., Wybór pism estetycznych, red. T. Kostyrko. Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, s. IX–LXIV.
Google Scholar
Mudyń, K. (2003). O wielości rzeczywistości w koncepcji Leona Chwistka. Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, 1, s. 101–112.
Google Scholar
Murawski, R. (2013). Filozofia matematyki. Zarys dziejów. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Google Scholar
Pasenkiewicz, K. (1961). Pierwsze systemy semantyki Leona Chwistka. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Rozprawy i Studia. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Google Scholar
Pasenkiewicz, K. (1962). Analiza i krytyka teorii wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Studia Filozoficzne, 1. s. 65–93.
Google Scholar
Piotrowski, P. (1986). Autonomia, symbol, utopia. Awangarda i teorie transcendencji formy. Artium Quaestiones, 3, s. 109–129.
Google Scholar
Słomski, W. (2008). Leona Chwistka teoria wielości rzeczywistości. Lumen Poloniae, 2, s. 57–80.
Google Scholar
Surma, P. (2013). Teoria wielości rzeczywistości Leona Chwistka. Rocznik Historii Filozofii Polskiej, 6, s. 81–126.
Google Scholar
Szczepańska-Pabiszczak, B. (1999). Leona Chwistka relatywizm ontologiczny. Studia Metodologiczne, 29, s. 177–196.
Google Scholar
Woleński, J. (2018). Leon Chwistek. Filozofia, logika i sztuka. W: Chwistek L., Nowe kierunki w sztuce, red. K. Chrobak. Kraków: Muzeum Sztuki Współczesnej w Krakowie MOCAK, s. 9–26.
Google Scholar
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
