„Niedaleka Ukraina…” Choronimy związane z Ukrainą w polskiej frazeologii

Agnieszka Piela

doi:10.18778/0208-6077.57.06

Authors

Agnieszka Piela Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-2115-7456

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6077.57.06

Keywords:

the early and modern Polish language, phraseology, onomastics, choronym, Polish-Ukrainian linguistic contact

Abstract

The article discusses lexical combinations (phrasemes, proverbs) which contain a choronymic component associated with Ukraine, e.g.: niedaleka Ukraina, Na Ukrainie niejeden ginie, jak na Pobereżu, Na Podolu pszenica bez kąkolu. The purpose of the discussion is to present a survey of forgotten and current phraseological units which function in the modern Polish language and which carry information about long-standing Polish- Ukrainian linguistic contact. The material that is presented in the text constitutes evidence that onomastic phraseology is a valuable source of knowledge about the history and the culture of our people.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Ananjewa N., 2006, Proprialny składnik frazeologizmów jako fenomen lingwokulturowy, in: M. Czermińska, K. Meller, P. Fliciński (eds), Literatura, kultura i język polski w kontekstach i kontaktach światowych, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 741–746.
Google Scholar

Bystroń J., 1933, Przysłowia polskie, Krakow: Polska Akademia Umiejętności.
Google Scholar

Dzięgiel E., 2003, Polszczyzna na Ukrainie. Sytuacja językowa w wybranych wsiach chłopskich i szlacheckich, Warsaw: Wydawnictwo Naukowe Semper.
Google Scholar

Encyklopedia PWN, https://encyklopedia.pwn.pl/ (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Eryka Lassoty i Wilhelma Beauplana opisy Ukrainy, translated by Z. Stasiewska, S. Meller, editing, introduction and commentary by Z. Wójcik, Warsaw 1972, https://diasporiana.org.ua/wp-content/uploads/books/22912/file.pdf (access: 22.05.2022).
Google Scholar

Gajda S., 2004, Narodowokulturowy składnik znaczenia nazw własnych w aspekcie edukacyjnym, in: R. Mrózek (ed.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Publishing house of the Silesian University, pp. 21–28.
Google Scholar

Gierowski J.A., 1989, Historia Polski 1505–1764, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Jaracz M., 2003a, Stereotyp onimiczny w przysłowiach polskich, in: M. Białoskórska, A. Belchnerowska (eds), Synchroniczne i diachroniczne aspekty badań polszczyzny, vol. 2, Szczecin, pp. 113–123.
Google Scholar

Jaracz M., 2003b, O nazewnictwie geograficznym we frazeologii (na podstawie Nowej księgi przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich pod red. Juliana Krzyżanowskiego). Rekonesans badawczy, in: M. Biolik (ed.), Metodologia badań onomastycznych, Olsztyn: Ośrodek Badań Naukowych im. Wojciecha Kętrzyńskiego, pp. 447–456.
Google Scholar

Jędrzejko E., 2002, Obrazki z dziejów Polski – czyli jeszcze o historyczno-kulturowym aspekcie frazeologii i paremiologii, in: A.M. Lewicki (ed.), Problemy frazeologii europejskiej V, Lublin: Norbertinum, pp. 61–78.
Google Scholar

Kleszczowa K., 2010, Rola słowotwórstwa w przejmowaniu i stabilizacji pożyczek (na przykładzie polskich ukrainizmów), in: Н.Ф. Клименко, Є.А. Карпіловської (peд.), Відображення історії та культури народу в слово-творенні, Kиїв: Bидaвничий Дим Дмитpa бypaгo [N.F. Klymenko, Ye.A. Karpilovskoi (ped.), Vidobrazhennia istorii ta kultury narodu v slovo-tvorenni, Kyiv: Bydavnychyi Dym Dmytpa bypaho], pp. 110–119.
Google Scholar

Kłosińska K., 2016, Skąd się biorą frazeologizmy? Źródła frazeologizmów i mechanizmy frazeotwórcze, in: G. Dziamska-Lenart, J. Liberek (eds), Perspektywy współczesnej frazeologii polskiej. Geneza dawnych i nowych frazeologizmów polskich, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, pp. 19–53.
Google Scholar

Konopczyński W., 1936, Dzieje Polski nowożytnej (1506–1648), vol. 1, Warsaw–Krakow–Lodz–Poznań–Vilnius–Zakopane: skład główny u Gebethnera i Wolffa, http://bibliotekacyfrowa.eu/dlibra/doccontent?id=53272 (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Kurzowa Z., 2007, Ze studiów nad polszczyzną kresową. Wybór prac, Krakow: Universitas.
Google Scholar

Malinowski M., 2015, Ruski miesiąc, https://obcyjezykpolski.pl/ruski-miesiac/ (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Michnik H., Mosler L., 1961, Historia Polski do roku 1795, Warsaw: Państwowe Zakłady Wydawnictw Szkolnych.
Google Scholar

Mrózek R., 1994, Frazemy z etnonimami i choronimami w świetle kulturowej teorii języka, ”Opera Slavica” 4, pp. 35–40.
Google Scholar

Nowakowska A., 2010, Frazeologia a onomastyka, czyli frazeologia nazwoznawcza i onomastyka frazeologiczna, in: R. Łobodzińska (ed.), Nazwy własne a społeczeństwo, vol. 1, Łask: Oficyna Wydawnicza Leksem, pp. 97–106.
Google Scholar

Nowakowska A., Tomczak L., 2006, Jak daleko z Kołomyi do Grójca? Nazwy miejscowe w polskiej frazeologii, in: Z. Abramowicz, E. Bogdanowicz (eds), Onimizacja i apelatywizacja, Białystok: Publishing house of the University of Białystok, pp. 553–561.
Google Scholar

Pluskota T., 2019, Słownik nazw miejscowych i ich wariantów od XVI do XVIII wieku. Województwo bełskie, ruskie, wołyńskie, podolskie i bracławskie, Bydgoszcz: Publishing House of the Casimir the Great University.
Google Scholar

Przezdziecki A., 1841, Podole, Wołyń, Ukraina. Obrazy miejsc i czasów, vol. 2, Vilnius, published by Teofil Glücksberg, https://books.google.pl/books?id=G11DAQAAMAAJ&pg=PA6&lpg=PA6&dq=bracia+raciborowscy+na+podolu&source=bl&ots=6w2aQUKlib&sig=ACfU3U3AVzMGiO6BM7KD6y_EcUfVEd7fFA&hl=pl&sa=X&ved=2ahUKEwjg-77-0PP3AhXho4sKHWiIAVMQ6AF6BAgTEAM#v=onepage&q=bracia%20raciborowscy%20na%20podolu&f=false (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Rieger J., 2001, Język polski na Wschodzie, in: J. Bartmiński (ed.), Współczesny język polski, Lublin: Maria Curie-Skłodowska University, pp. 575–590.
Google Scholar

Rieger J., Siatkowski J., 2001, Kontakty polszczyzny z językami słowiańskimi, in: J. Bartmiński (ed.), Współczesny język polski, Lublin: Maria Curie-Skłodowska University, pp. 541–553.
Google Scholar

Rysiński S., 1618, Proverbiorvm Polonicorvm A Solomone Rysinio Collectorvm Centvriae Decem Et Octo, Lubcz: Kmita, Piotr Blastus, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/26159/edition/23658 (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Serczyk W.A., 2008a, Na dalekiej Ukrainie. Dzieje Kozaczyzny do 1648 roku, Krakow: Wydawnictwo Avalon.
Google Scholar

Serczyk W.A., 2008b, Wołyń – obrazy z przeszłości, ”Niepodległość i Pamięć” 27, pp. 7–30.
Google Scholar

Skorupka S., 1969, Podstawy klasyfikacji jednostek frazeologicznych, ”Prace Filologiczne” 19, pp. 219–226.
Google Scholar

Skorupka S., 1985, Przysłowia a wyrażenia i zwroty przysłowiowe, ”Prace Filologiczne” 32, pp. 359–364.
Google Scholar

Szczerbowska-Kopacz J., 2011, Klasyfikacja, znaczenie oraz pochodzenie nazw geograficznych w Polsce, ”Językoznawstwo. Współczesne badania, problemy i analizy językoznawcze” 1, pp. 177–184.
Google Scholar

Szerszunowicz J., Vidović Bolt I., 2014, Kulturowe znaczenie komponentu frazeologizmu a jego międzyjęzykowa ekwiwalencja, ”Białostockie Archiwum Językowe” 14, pp. 195–216.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15290/baj.2014.14.12

Szymon Starowolski: Polska albo opisanie położenia Królestwa Polskiego, translation from Latin, editing and commentaries by Antoni Piskadło, Gdańsk 2000: Wydawnictwo Literackie (original title: Simonis Starovolsci Polonia sive status Regni Poloniae descriptio, Cologne 1632), http://biblioteka.kijowski.pl/starowolski%20szymon/polskaalboopisa.pdf (access: 25.05.2022).
Google Scholar

Treder J., 1988, Nazwy własne we frazeologii zachodniosłowiańskiej, ”Gdańskie Studia Językoznawcze” 4, pp. 131–159.
Google Scholar

Walczak B., 2004, Dzieje języka a nazwy własne, in: R. Mrózek (ed.), Nazwy własne w języku, kulturze i komunikacji społecznej, Katowice: Publishing house of the Silesian University, pp. 29–45.
Google Scholar

Weryha-Darowski A., 1874, Przysłowia polskie odnoszące się do nazwisk szlacheckich i miejscowości, Poznań: published by Księgarnia J.K. Żupańskiego, https://polona.pl (access: 10.04.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1830, Przysłowia narodowe. Z wyjaśnieniem źródła początku, oraz sposobu ich użycia. Okazuiące charakter, zwyczaie, i obyczaie, przesądy, starożytności, i wspomnienia oyczyste, vol. 2, Warszawa: published by Hugues et Kermen, https://polona.pl (access: 23.05.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1837, Klechdy. Starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi, vol. 1, Warsaw: Piotr Barycki Printing House, https://books.google.pl/books?redir_esc=y&hl=pl&id=UMcaAAAAYAAJ&q=ukrainy#v=snippet&q=ukrainy&f=false (access: 27.05.2022).
Google Scholar

Wójcicki K.W., 1842, Zmarłe przysłowia, Warsaw, https://polona.pl (access: 20.05.2022).
Google Scholar

Wyrozumski J., 1989, Historia Polski do roku 1505, Warsaw: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Google Scholar

Wysoczański W., 2006, Nazwy własne w porównaniach. Studium konfrontatywne frazeologii i paremii wybranych języków (I), ”Rozprawy Komisji Językowej WTN” 32, pp. 67–95.
Google Scholar

Zaręba L., 1996, Frazeologia toponomastyczna związana z kulturą i tradycją narodową (polsko-francuskie i francusko-polskie studium porównawcze), ”Poradnik Językowy” 2, pp. 40–49.
Google Scholar