Dwie dekady nadużyć na rynku w Polsce. Manipulacje instrumentami finansowymi oraz ujawnianie i wykorzystywanie informacji poufnych w latach 2002–2022

Czesław Bartłomiej Martysz; Joanna Skrodzka

doi:10.18778/2391-6478.S2.2023.08

Autor

Czesław Bartłomiej Martysz Szkoła Główna Handlowa w Warszawie https://orcid.org/0000-0003-2461-0121
Joanna Skrodzka Szkoła Główna Handlowa w Warszawie

DOI:

https://doi.org/10.18778/2391-6478.S2.2023.08

Słowa kluczowe:

nadużycia na rynku, manipulacje instrumentami finansowymi, informacje poufne, insider trading, rynek kapitałowy

Abstrakt

Cel artykułu. Celem artykułu jest przedstawienie kluczowych wniosków z analizy orzecznictwa, w tym definicji oraz najczęstszych modus operandi sprawców oraz charakterystycznych cech przestępstw manipulacji, wykorzystywania oraz ujawniania informacji poufnych. Przestępstwa te (klasyfikowane zgodnie z Rozporządzeniem MAR jako nadużycia na rynku) są szczególnie szkodliwe dla polskiego rynku kapitałowego, ponieważ naruszają zaufanie inwestorów do rynku i niszczą jego efektywność.

Metodyka. Autorzy, bazując na literaturze, raportach organu nadzoru nad polskim rynkiem kapitałowym (KPWiG / KNF) oraz wyrokach sądowych, stworzyli pierwsze w polskiej literaturze kompleksowe opracowanie orzecznictwa dla nadużyć na rynku.

Wyniki badania. Czas trwania procesu prokuratorsko-sądowego dla wykorzystywania lub ujawniania informacji poufnych trwał 6,5, a w przypadku manipulacji, aż 7,8 razy dłużej od przeciętnego procesu karnego. W przypadku wykorzystywania i ujawniania informacji poufnych skuteczność orzekania była zdecydowanie niższa (7% zawiadomień do prokuratury zakończyło się wyrokami skazującymi), niż w przypadku manipulacji (46%). Statystyki te wynikają głównie ze skomplikowanej materii nadużyć na rynku. Typowym modus operandi manipulacji był sztuczny jednoosobowy handel „sam ze sobą” lub ściśle powiązana ze sobą aktywność kilku osób (wash trade). Sprawcami nadużyć były przeważnie osoby o dużej wiedzy o funkcjonowaniu giełdy, które w toku postępowania próbowały zasłaniać się niewiedzą czy spekulacją, jednak często uczestnicy rynku nie byli świadomi bezprawności podejmowanych działań.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Augustin, P., Brenner, B. and Subrahmanyam, M.G. (2015). Informed Options Trading prior to M&A Announcements: Insider Trading?, NY University – L.N. Stern School of Business working papers, https://doi.org/10.2139/ssrn.2441606
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.2139/ssrn.2441606

Błachnio-Parzych, A. (2011). Kryminalizacja manipulacji instrumentami finansowymi. Warszawa: Wolters Kluwer business.
Google Scholar

Błachnio-Parzych, A. (2023). Komentarz do art. 183, s. 1705–1751. W: M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda, red., Prawo rynku kaptitałowego. Tom I, Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.
Google Scholar

Ciechoński, T. (2018). Prawomocny wyrok: Karkosik z żoną manipulowani. Gazeta Wyborcza, 13.09.2018.
Google Scholar

Dusza, M. (2011). Najgroźniejsze przestępstwa giełdowe. Implikacje i sposoby przeciwdziałania. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Zarządzania Uniwersytetu Warszawskiego.
Google Scholar

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2003/6/WE z dnia 28 stycznia 2003 r. w sprawie wykorzystywania poufnych informacji i manipulacji na rynku (nadużyć na rynku), Market Abuse Directive, Dz. Urz. UE L 96 z 12.04.2003.
Google Scholar

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/57/UE z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie sankcji karnych za nadużycia na rynku (dyrektywa w sprawie nadużyć na rynku) [Dz.U. UE L 173/179]
Google Scholar

Dyrektywa Wykonawcza Komisji (UE) 2015/2392 z dnia 17 grudnia 2015 r. w sprawie rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w odniesieniu do zgłaszania właściwym organom rzeczywistych lub potencjalnych naruszeń tego rozporządzenia, L 332/126.
Google Scholar

Gemra, K. i Kwestarz P. (2021). Wpływ transakcji insiderów na ceny akcji na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie w latach 2010–2020. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Sectio H – Oeconomia, vol. 55(4), s. 7–21, https://doi.org/10.17951/h.2021.55.4.7-21
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/h.2021.55.4.7-21

Karlik, P. (2020). Kontrowersje wokół karalnej manipulacji instrumentem finansowym. Monitor Prawniczy, nr 5, s. 255–259, https://doi.org/10.32027/MOP.20.5.3
Google Scholar

Korn, K. (2012a). Pojęcie Manipulacji Instrumentem finansowym – część I. Transformacje Prawa Prywatnego, nr 3, s. 29–48, https://doi.org/10.26106/25e1-rd17
Google Scholar

Korn, K. (2012b). Pojęcie Manipulacji Instrumentem finansowym – część II. Transformacje Prawa Prywatnego, nr 4, s. 31–66, https://doi.org.10.26106/1crx-k579
Google Scholar

Królikowski, M. (2016). Informacje poufne, wykorzystywanie informacji poufnych, bezprawne ujawnienie informacji poufnych i manipulacje na rynku. W: M. Wierzbowski, red., Rozporządzenie UE nr 594/2014 w sprawie nadużyć na rynku. Prawo rynku kapitałowego. Komentarz. Warszawa: C.H.Beck.
Google Scholar

Kwieciński, J. (2019). Przestępstwo manipulacji na rynku kapitałowym w świetle ustawy o obrocie instrumentami finansowymi i prawa wspólnotowego. Studia i Prace Kolegium Zarządzania i Finansów, SGH, nr 174, s. 9–31, https://doi.org/10.33119/SIP.2019.174.1
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33119/SIP.2019.174.1

Martysz C.B., 2015, Manipulacje instrumentami finansowymi i insider trading. Analiza prawno-ekonomiczna, Wolters Kluwer, Warszawa.
Google Scholar

Martysz, C.B. (2022). Free Float in the Polish Capital Market and Its Importance for Investors. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio H – Oeconomia, vol. 56(4), s. 83–106, https://doi.org/10.17951/h.2022.56.4.83-106
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.17951/h.2022.56.4.83-106

Martysz, C.B. (2023). 2,5 mln złotych w 100 sekund, czyli manipulacje giełdowe w pigułce. Obserwator Finansowy, https://www.obserwatorfinansowy.pl/tematyka/rynki-finansowe/bankowosc/25-mln-zlotych-w-100-sekund-czyli-manipulacje-gieldowe-w-pigulce/
Google Scholar

Martysz, C.B. i Rzeszutek, M. (2016). Problem informacji cenotwórczych w kontekście nowych unijnych obowiązków informacyjnych spółek publicznych. W: A. Karmańska, J. Ostaszewski, red., Przełamywanie dysonansów poznawczych jako czynnik stymulowania rozwoju nauk o finansach, Warszawa: SGH, s. 87–104.
Google Scholar

Pawelec, S. (2021). Przestępstwo manipulacji instrumentem finansowym (manipulacji na rynku) w perspektywie reguł prawa karnego międzyczasowego. Studia Prawnoustrojowe, nr 52, https://doi.org/10.31648/sp.6643
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31648/sp.6643

Płókarz, R., Czapiewski, M., Strysik, J., Włodarczyk, G. i Zacharzewski K. (2021). Przestępczość finansowa. Tom 2. Rynki finansowe. Warszawa: Difin.
Google Scholar

Rozporządzenie Delegowane Komisji (UE) 2016/522 z dnia 17 grudnia 2015 r. uzupełniające rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 w kwestiach dotyczących wyłączenia niektórych organów publicznych i banków centralnych państw trzecich, okoliczności wskazujących na manipulację na rynku, progów powodujących powstanie obowiązku podania informacji do wiadomości publicznej, właściwych organów do celów powiadomień o opóźnieniach, zgody na obrót w okresach zamkniętych oraz rodzajów transakcji wykonywanych przez osoby pełniące obowiązki zarządcze podlegających obowiązkowi powiadomienia, Dz.U. UE L 88 z 5.4.2016.
Google Scholar

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014 z 16 kwietnia 2014 r. w sprawie nadużyć na rynku, skrót „MAR”, Dz.U. UE L 173/1.
Google Scholar

Rozporządzenie wykonawcze Komisji (UE) 2016/1055 z 29 czerwca 2016 r. ustanawiające wykonawcze standardy techniczne w odniesieniu do technicznych warunków właściwego podawania do wiadomości publicznej informacji poufnych i opóźniania podawania do wiadomości publicznej informacji poufnych zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 596/2014, Dz.U. UE L.2016.173.47.
Google Scholar

Spyra, M. (2020). Ocena zgodności z Konstytucją przepisów ustawy o obrocie instrumentami finansowymi. Zeszyty Prawnicze BAS, nr 2(66), s. 217–254, https://doi.org/10.31268/ZPBAS.2020.46
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31268/ZPBAS.2020.46

Ustawa z dnia 21 sierpnia 1997 r. Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi, Dz.U. 2002, nr 49, poz. 447.
Google Scholar

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, Dz.U. 2023, poz. 646, skrót „UOIF”.
Google Scholar

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, Dz.U. 2022, poz. 2554.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.33226/0137-5490.2022.2.2

Ustawa z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej, Dz.U. 2019, poz. 1429.
Google Scholar

Więckowska, M. i Borowski K. (2020). Manipulacja i wykorzystanie przewagi informacyjnej na rynku finansowym. Warszawa: SGH.
Google Scholar

Włodarczyk, G. (2016). Trade surveillance (pod MAR) dla osób zawodowo zajmujących się pośredniczeniem w zawieraniu transakcji lub wykonywaniu zleceń – część pierwsza – wprowadzenie. Compliance i Zarządzanie, wyd. 1, jesień, https://compliancemifid.wordpress.com/artykuly-mar/ [dostęp 10.02.2024].
Google Scholar

[www1] https://www.unodc.org/documents/treaties/UNCAC/E-Learning/English/inside_information/index.2004.htm [dostęp 30.09.2023].
Google Scholar

[www2] https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/download,2853,55.html/ [dostęp 30.09.2023]
Google Scholar

[www3] https://www.gov.pl/web/prokuratura-krajowa/sprawozdania-i-statystyki [dostęp 30.09.2023]
Google Scholar

[www4] https://www.esma.europa.eu/sites/default/files/2024-02/ESMA74-1103241886-912_Warnings_on_Social_Media_and_Investment_Recommendations.pdf [dostęp 09.02.2024].
Google Scholar