Idee antropogeograficzne w pracach Marii Dobrowolskiej (1895–1984)

Marcin Wójcik

doi:10.18778/1508-1117.26.01

Authors

Marcin Wójcik Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Regionalnej i Społecznej

DOI:

https://doi.org/10.18778/1508-1117.26.01

Keywords:

Anthropogeography, concepts, methodology, Maria Dobrowolska

Abstract

Polish anthropogeography, especially of the interwar period, still remains one of the key periods of reference in studies of geographical variation in research patterns and approaches. These issues are especially interesting in the case of geographers, whose scientific careers were shaped by various events that changed the history of the country and the nation. The main objective of this paper is to identify the guiding concepts of the author, that on one hand formed certain unchanging theoretical and methodological stances in the Second Republic, while on the other served as a modernisation of such assumptions based on political and ideological conditions. Many works referring to the idea of social evolution (e.g. the evolution of the agricultural landscape) had not been completed or published before 1939, while post-war assumptions and conclusions were heavily influenced by the interpretations of variable social and economic structures based on Marxist ideology. This created a methodologically eclectic interpretation of transformations. The work of Maria Dobrowolska discussing the transformation of cultural landscape and the variability in settlement over the ages also adhered to this. Anthropogeography, whose ambitious goal was to strive for a holistic explanation, corresponded well with the concepts of social evolution that used the analogies of organic wholes. Geography’s emphasis on the relationship between the humans and the natural environment reinforced in geographers formed in the inter-war period the feeling that organicism was an adequate method of inquiry into social development in the context of environmental variability and spatial mobility, which was definitely visible in M. Dobrowolska’s works on the evolution of cultural landscape and settlement network, especially following World War II.

References

Babicz J., 1965, Tendencje integracyjne i dezintegracyjne w geografii XIX i XX wieku, „Przegląd Zagranicznej Literatury Geograficznej”, 3.
Google Scholar

Chojnicki Z., 1985, Orientacje filozoficzno-metodologiczne geografii – ich koncepcje i modele, „Przegląd Geograficzny”, 57 (3), s. 255–281.
Google Scholar

Dobrowolska M. (Mrazkówna), 1922, Z antropogeografii ziemi krakowskiej, „Przegląd Geograficzny”, 2, s. 105–127.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1931, Osadnictwo Puszczy Sandomierskiej między Wisłą a Sanem, Krakowskie Odczyty Geograficzne PTG, Kraków, s. 1–26.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1948, Dynamika krajobrazu kulturowego, „Przegląd Geograficzny”, 21 (3–4), s. 151–204.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1958, Badania nad geografią osiedli południowej Małopolski, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 8, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 93–124.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1959, Przemiany struktury społeczno-gospodarczej wsi Małopolskiej, „Przegląd Geograficzny”, 31 (1), s. 3–32.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1962, Dynamika kształtowania się regionów w Polsce południowej po drugiej wojnie światowej, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 10, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 89–101.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1970, Dynamika struktur osadniczych i ich układów przestrzennych, „Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica”, 3, s. 5–34.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1976, Ośrodki sieci osadniczej i więzi społeczno-gospodarczej wsi w ich funkcjonalnych i przestrzennych przemianach, „Przegląd Geograficzny”, 48 (4), s. 613–625.
Google Scholar

Dobrowolska M., 1985, Procesy osadnicze w dorzeczu Wisłoki i Białej Dunajcowej, Prace Monograficzne, 69, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków.
Google Scholar

Dobrowolska M., Prochownik A., 1971, Urbanizacja wsi a przemiany układów osadniczych, „Folia Geographica, Series Geographica-Oeconomica”, 4, s. 5–52.
Google Scholar

Dobrowolski K., 1952, Badania historyczno-terenowe. Zagadnienia rekonstrukcji procesów historycznych na podstawie materiałów terenowych, Sprawozdanie z posiedzeń i czynności PAU, 6, s. 424–429.
Google Scholar

Jackowski A., Liszewski S., Richling (red.), 2008, Historia geografii polskiej, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Google Scholar

Jackowski A., Taborska, 2014, Rozwój myśli geograficznej w Polsce, Uniwersytet Jagielloński, Kraków.
Google Scholar

Jędrzejczyk D., 1997, Antropogeografia polska XIX i XX w., Uniwersytet Warszawski, Warszawa.
Google Scholar

Krzywicki L., 1937, Społeczeństwo pierwotne i jego wzrost, Kasa im. Mianowskiego, Warszawa.
Google Scholar

Kukliński A., 1983, Mechanizmy rozwoju geografii polskiej w latach 1945–1982, „Przegląd Geograficzny”, 40 (3–4), s. 521–546.
Google Scholar

Maik W., 1988, Refleksje dotyczące stanu i rozwoju geografii osadnictwa w Polsce, „Seria Geografia”, 42, Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, s. 135–152.
Google Scholar

Nowakowski S., 1934–1935, Geografia jako nauka i dzieje odkryć geograficznych, Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Google Scholar

Pakuła L., Rajman J., 1975, Profesor Maria Dobrowolska – w 80. rocznicę urodzin, „Czasopismo Geograficzne”, 46 (4), s. 407–419.
Google Scholar

Pawłowski S., 1938, O znaczeniu geografii i jej stanowisku w rzędzie nauk, [w:] Geografia jako nauka i przedmiot nauczania, Wydawnictwo Książnica-Atlas, Lwów–Warszawa.
Google Scholar

Prochownik A., 1962, Rozdrabnianie gospodarstw a emigracja ze wsi. Studium wsi Piotrowice Wielkie w powiecie proszowickim, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie”, 10, s. 159–176.
Google Scholar

Prochownik A., 1968a, Z badań nad przeobrażeniami struktur osadniczo-agrarnych w południowej Polsce, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny”, 30, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, s. 109–116.
Google Scholar

Prochownik A., 1968b, Przemiany w strukturze osadniczo-agrarnej w zapleczu Tarnobrzeskiego Ośrodka Siarkowego, „Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych”, 29, s. 71–89.
Google Scholar

Rembowska K., 2002, Kultura w tradycji i we współczesnych nurtach badań geograficznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.
Google Scholar

Rembowska K., 2006, Człowiek w geograficznych obrazach świata. Próba rekonstrukcji, [w:] Maik W., Rembowska K., Suliborski A. (red.), Człowiek w badaniach geograficznych. Podstawowe idee i koncepcje w geografii, t. 2, Wydawnictwo Uczelniane WSG, Bydgoszcz, s. 27–46.
Google Scholar

Rykiel Z., 1988, The Functioning and the Development of Polish Human Geography, „Progress in Human Geography”, 12, s. 391–408.
Google Scholar

Rykiel Z., 1994, Główne kierunki i metody badań w polskiej geografii osadnictwa, [w:] Liszewski S. (red.), Geografia osadnictwa i ludności w niepodległej Polsce. Lata 1918–1993, t. 2: Kierunki badań naukowych, PTG, Komisja Geografii Osadnictwa i Ludności, Łódź, s. 251–264.
Google Scholar

Szacki J., 1983, Historia myśli socjologicznej, PWN, Warszawa.
Google Scholar

Sztompka P., 2005, Socjologia zmian społecznych, Wydawnictwo Znak, Kraków.
Google Scholar

Wójcik M., Suliborski A., 2014, Geografia społeczna w Polsce – geneza, koncepcje i zróżnicowanie problemowe ze szczególnym uwzględnieniem studiów geograficzno-miejskich w ośrodku łódzkim, [w:] Suliborski A., Wójcik M. (red.), Dysproporcje społeczne i gospodarcze w przestrzeni Łodzi. Czynniki, mechanizmy, skutki, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, s. 17–48.
Google Scholar

Zaborski B., Wrzosek A., 1937–1939, Antropogeografia, Wydawnictwo Trzaska, Evert i Michalski, Warszawa.
Google Scholar