Targeting w wojnie rosyjsko-ukraińskiej: połączenie aspektów prawnych i technicznych

Abstrakt

Artykuł 82 Protokołu dodatkowego I do Konwencji genewskich wymaga, aby w razie potrzeby byli dostępni kompetentni doradcy prawni, którzy mogliby doradzać dowódcom wojskowym odpowiedniego szczebla w sprawie stosowania międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych (MPHKZ). Jednym z najważniejszych obszarów stosowania MPHKZ, który wymaga doradztwa prawnego, są ataki na przeciwnika, które muszą być prowadzone zgodnie z zasadami konieczności wojskowej, humanitaryzmu, rozróżnienia i proporcjonalności, a także podlegają wymogowi podjęcia wszelkich możliwych środków ostrożności w celu uniknięcia lub przynajmniej zminimalizowania niezamierzonych szkód dla ludności cywilnej (strat pobocznych). Jednym ze sposobów zapewnienia zgodności ataków z wymogami MPHKZ jest przyjęcie odpowiednich procedur targetingu i narzędzi ułatwiających uniknięcie lub minimalizowanie szkód ubocznych, takich jak Metodologia oceny strat pobocznych (Collateral Damage Estimation Methodology – CDEM). Relacje medialne na temat wojny rosyjsko-ukraińskiej znacząco przyczyniły się do błędnego postrzegania norm MPHKZ mających zastosowanie do targetingu. W czasie wojny na Ukrainie kilkakrotnie padały deklaracje polityczne, że doszło do zbrodni wojennej w formie umyślnego ataku na obiekt cywilny, jednak legalność konkretnego uderzenia rzadko można ocenić na podstawie jego rezultatów lub tzw, oceny skutków uderzenia (Battle Damage Assessment – BDA) post factum. Tak zwana zasada Rendulica podkreśla, że konieczność wojskowa, proporcjonalność i środki ostrożności są oceniane a priori na podstawie informacji dostępnych w momencie podejmowania decyzji (okoliczności danej chwili), a nie na podstawie informacji pojawiających się po podjęciu decyzji. Rola doradców prawnych w procesie targetingu wymaga od nich posiadania co najmniej podstawowej wiedzy na temat procesu targetingu i CDEM, ogólnej wiedzy wojskowej w zakresie taktyki, technik i procedur (TTP), a także skutków użycia poszczególnych systemów uzbrojenia w danych okolicznościach. Powinno to być poparte dogłębną znajomością MPHKZ, w szczególności praktycznych aspektów jego stosowania w operacjach wojskowych. Powinno nastąpić skrzyżowanie wiedzy prawnej i technicznej.