Morphological transformation of a small town based on the example of Nowy Staw
DOI:
https://doi.org/10.18778/2300-0562.06.04Keywords:
city morphology, cultural heritage, small town, Nowy Staw, Żuławy WiślaneAbstract
The article attempts to define spatial transformations of the small town of Nowy Staw in the Żuławy Wiślane. The morphological and functional development periods were distinguished, and the most important determinants of its physiognomy and morphology were presented. Nowy Staw has a medieval origin and has played an important economic role in the Vistula delta for centuries. The role was above all commercial, serving the local agricultural base. These functions were reflected in the infrastructure, physiognomy and spatial planning. The specific character of the town may be seen in such elements as the preserved spatial layout, Gothic parish church and evangelical congregation, 19th- and 20th-century residential buildings, historical industrial buildings and farmhouses. This mosaic of historical layers, visible in the form of a contemporary cultural landscape, has not been fully destroyed during the Second World War, nor the postwar period of municipal investments. It is a valuable heritage of the past, as well as the cultural potential and distinguishing factor of the town. The transformation of the functions, physiognomy and space observed in Nowy Staw over the last dozen or so years largely reflect the characteristic functional features of small towns in transformation-period Poland. All this, combined with interesting political history, makes Nowy Staw an outstanding study subject for settlement and historical geography.
References
Affek A., 2012, Kalibracja map historycznych z zastosowaniem GIS, „Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego PTG”, 16, s. 48–62.
Google Scholar
Betlejewska C., 2004, Rozmierzenie miast lokowanych przez Zakon Krzyżacki w XIV wieku, [w:] Czaja R., Nawrolska G., Rębkowski M., Tandecki J. (red.), Archeologia ethistoria urbana, Elbląg, s. 117–124.
Google Scholar
Chmielewska M., 2012, Morfologiczne przekształcenia przestrzeni miejskiej Katowic, maszynopis pracy doktorskiej, Uniwersytet Śląski, Katowice.
Google Scholar
Czernik Z., 2011, Odbudowa miast historycznej Warmii po II wojnie światowej, Olsztyn.
Google Scholar
Dirschauer K., 1999, Nowy Staw w dawnym spojrzeniu. Oblicze i historia Nowego Stawu, Malbork.
Google Scholar
Dobrowolska M., 1948, Dynamika krajobrazu kulturalnego, „Przegląd Geograficzny”, 21 (3–4), s. 151–205.
Google Scholar
Dormann E., 1861, Geschichte des Kreises Marienburg, Marienburg.
Google Scholar
Dziewoński K., 1971, Baza ekonomiczna i struktura funkcjonalna miast. Studium rozwoju pojęć metod i ich zastosowań, „Prace Geograficzne”, 87, Wrocław.
Google Scholar
Golachowski S., Pudełko J., 1963, O analizie metrologiczno-geometrycznej planów osiedli średniowiecznych, „Kwartalnik Architektury Urbanistyki”, 8, s. 287–298.
Google Scholar
Jagodziński M.F., 2004, Czy Elbląg był kontynuacją Truso? Jeszcze jeden głos w dyskusji, [w:] Czaja R., Nawrolska G., Rębkowski M., Tandecki J. (red.), Archeologia ethistoria urbana, Elbląg, s. 95–106.
Google Scholar
Jażdżewska I., 2012, Zastosowanie Systemów Informacji Geograficznej (GIS) w geografii urbanistycznej, [w:] Liszewski S. (red.), Geografia urbanistyczna, Warszawa,s. 379–390.
Google Scholar
Jedliński W., Klofczyński R., 2010, Dzieje Nowego Stawu, Nowy Staw.
Google Scholar
Jerczyński M., Chaves L.F., Siemek Z., 1973, Studia nad strukturą funkcjonalną miast, Prace Geograficzne IG PAN, 97, Wrocław.
Google Scholar
Kondracki J., 2011, Geografia regionalna Polski, Warszawa.
Google Scholar
Koter M., 1974, Fizjonomia, morfologia i morfogeneza miasta. Przegląd rozwoju oraz próba uściślenia pojęć, „Zeszyty Naukowe UŁ, Nauki Matematyczno-Przyrodnicze”,seria II, 55, s. 3–16.
Google Scholar
Koter M., 1976, Komentarz naukowy do cyklu prac na temat: Morfogeneza wielkiego miasta na przykładzie Łodzi (resume rozprawy habilitacyjnej), Łódź.
Google Scholar
Koter M., 1979, Struktura morfogenetyczna wielkiego miasta na przykładzie Łodzi, „Acta Universitatis Lodzienis”, seria II, 21, s. 25–52.
Google Scholar
Kulesza M., 2001, Morfogeneza miast na obszarze Polski Środkowej w okresie przedrozbiorowym. Dawne województwo łęczycki i sieradzkie, Łódź.
Google Scholar
Kulesza M., 2011, Zagadnienia morfogenezy i rozplanowania miast średniowiecznych w Polsce, Łódź.
Google Scholar
Lettau H., 1929, Neuteich Heimatbuch, Neuteich.
Google Scholar
Lipińska B., 2011, Ochrona krajobrazu zabytkowego Żuław Wiślanych, Nowy Dwór Gdański–Gdańsk.
Google Scholar
Liżewska I. (red.), 2015, Zabytek zadbany. Co to znaczy?, Warszawa: http://www.nid.pl/pl/Dla_wlascicieli_i_zarzadcow/Aktualnosci/2015/2015.05.28_li%C5%BCewska/ZABYTEK%20ZADBANY_low%20res.pdf)
Google Scholar
Lubocka-Hoffmann M., 2004, Miasta historyczne zachodniej i północnej Polski. Zniszczenia i programy odbudowy, Elbląg–Bydgoszcz.
Google Scholar
Masztalski R.P., 2005, Przeobrażenia struktury przestrzennej małych miast Dolnego Śląska po 1945 roku, Wrocław.
Google Scholar
Miszewska B., 1971, Analiza morfologiczna Opola, „Studia Społeczno-Ekonomiczne”, 2, s. 180–217.
Google Scholar
Miszewska B., 1979, Elementy struktury morfologicznej Wrocławia, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, 438, s. 29–41.
Google Scholar
Myga-Piątek U., 2001, Spór o pojęcie krajobrazu w geografii i dziedzinach pokrewnych, „Przegląd Geograficzny”, 73 (1–2), s. 163–176.
Google Scholar
Myga-Piątek U., 2010, Przemiany krajobrazów kulturowych w świetle idei zrównoważonego rozwoju, „Problemy Ekorozwoju – Problems of Sustainable Development”, 5 (1),s. 95–108.
Google Scholar
Piasek D., 2008, Zamek krzyżacki w Laskach – próba rekonstrukcji, [w:] Gola G., Opitz M. (red.), Rocznik Żuławski, Nowy Dwór Gdański. s. 76–79.
Google Scholar
Plit J., Nita J. (red.), 2012, Źródła kartograficzne w badaniach krajobrazu kulturowego, Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego, t. 16, Sosnowiec.
Google Scholar
Pudełko J., 1960, Zagadnienie wielkości i proporcji rynków w badaniach nad rozplanowaniem miast średniowiecznych, „Zeszyty Naukowe Politechniki Wrocławskiej”,36, s. 25–45.
Google Scholar
Pudełko J., 1964, Próba pomiarowej metody badania planów niektórych miast średniowiecznych w oparciu o zagadnienie działki, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki”,9, s. 3–27.
Google Scholar
Richling A. (red.), 2006, Geografia fizyczna Polski, Warszawa.
Google Scholar
Rozenkranz E., 1961, Lokacja Nowego Stawu, „Rocznik Gdański”, 19–20, s. 320–332.
Google Scholar
Rozenkranz E., 1962, Początki i ustrój miast Pomorza Gdańskiego do schyłku XIV stulecia, Gdańsk.
Google Scholar
Rozenkranz E., Podoski K., Sobociński A., 1969, Nowy Staw, Gdańsk.
Google Scholar
Schmid B., 1919, Bau- und Kunstdenkmäler der Provinz Westpreussen, III – Pomesanien, 14: Kreis Marienburg, Danzig.
Google Scholar
Słodczyk J., 2003, Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Opole.
Google Scholar
Starski M., 2010, Dzieje rynku w Pucku, „Światowit”, 8, s. 149–176.
Google Scholar
Suliborski A., 2001, Funkcje i struktura funkcjonalna miast. Studia empiryczno-teoretyczne. Komentarz do zbioru monotematycznych publikacji stanowiących rozprawę habilitacyjną, Łódź.
Google Scholar
Suliborski A., 2010, Funkcjonalizm w polskiej geografii miast. Studia nad genezą i pojęciem funkcji, Łódź.
Google Scholar
Szmytkie R., 2009, Zróżnicowanie funkcjonalne małych miast województwa dolnośląskiego, [w:] Marszał T. (red.), Struktura funkcjonalna małych miast, Łódź, s. 7–24.
Google Scholar
Woś A., 1996, Zarys klimatu Polski, Poznań.
Google Scholar
Wysocki J. (red.), 2009, Dziedzictwo kulturowe Warmii – Mazur – Powiśla. Stan zachowania, potencjały i problemy, Olsztyn.
Google Scholar
Bertram H., Schwarz W., 1935, Die Eindeichung, Treckenlegung und Besiedlung das Weichsel delta seit dem Jahre 1300 in ihrer geopolitischen Bedeutung, Ottomar Steinbach, 1:200 000, Danzig 1935: http://rcin.org.pl/igipz/dlibra/docmetadata?id=28712&from=publication
Google Scholar
Die jüdischen Mitbürger von Neuteich, Heimatbund der Neuteicher, Neuteich-Brief 12/2002.
Google Scholar
Jaskulska M., 2016, Raport z konsultacji społecznych projektu uchwały Rady Miejskiej w Nowym Stawie w sprawie wyznaczenia obszarów zdegradowanych oraz obszaru rewitalizacji w mieście Nowy Staw, Gdańsk.
Google Scholar
Lewandowska E., 1972, Studium historyczno-urbanistyczne Nowego Stawu, maszynopis PDN-H, PP Pracowni Konserwacji Zabytków Oddział w Gdańsku, obecnie w zbiorach archiwum PWKZ w Elblągu, Gdańsk.
Google Scholar
Lokalny Program Rewitalizacji Nowego Stawu do roku 2020. Raport z delimitacji obszarów problemowych, 2015, AMT Partner. Doradca Samorządu i Biznesu, Nowy Staw.
Google Scholar
Mapa ewidencji gruntów. Miasto Nowy Staw. Obręb 1, skala 1:2000, Kopia pierworysu, Identyfikator ewidencyjny materiału zasobu: 76/9/15/68, Powiatowy Oddział Dokumentacji Geodezyjnej i Kartograficznej w Malborku.
Google Scholar
Materiały ikonograficzne Jacka Agejczyka, Nowy Staw.
Google Scholar
Nowy Staw, plan miasta, Wydawnictwo Host Int., druga połowa lat 90. XX wieku.
Google Scholar
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 334/2009 Rady Miejskiej Nowy Staw z dnia 31 sierpnia 2009 r., Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta i Gminy Nowy Staw.
Google Scholar
Załącznik nr 1 do Uchwały Nr 376/LIII/2014 Rady Miejskiej w Nowym Stawie z dnia 18 marca 2014 r., Strategia Rozwoju Miasta i Gminy Nowy Staw 2033.
Google Scholar
http://cwz.pomorskie.pl
Google Scholar
http://malbork.naszemiasto.pl/artykul/nowostawskie-inwestycje,1183693,galop,t,id,tm.html
Google Scholar
http://malbork.naszemiasto.pl/tag/wiatraki-nowy-staw.html
Google Scholar
http://nowystaw.pl/
Google Scholar
http://nowystaw.pl/cms/7657/zespol_sluzb_ratowniczych
Google Scholar
http://nowystaw.pl/wiadomosci/1/wiadomosc/96995/zmodernizowany_stadion_miejski_oddany_do_uzytku
Google Scholar
http://www.nid.pl/pl/Dla_wlascicieli_i_zarzadcow/Aktualnosci/2015/2015.05.28_li%C5%BCewska/ZABYTEK%20ZADBANY_low%20res.pdf
Google Scholar
www.geoportal.gov.pl
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.