Torty z piasku, parafinowe kremy i owoce z plastiku – czyli futuryzm w dyskursie polskiej prasy kobiecej z lat 1970–1979

Autor

DOI:

https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.1.08

Słowa kluczowe:

futuryzm, wysoki modernizm, dyskurs, porada żywieniowa

Abstrakt

Celem artykułu jest zaprezentowanie futuryzmu jako ideologii kryjącej się w dyskursie porad żywieniowych publikowanych na łamach polskiej prasy kobiecej w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Futuryzm jest jedną z cech ideologii tzw. wysokiego modernizmu, a jego najbardziej charakterystyczne przejawy to: umiłowanie przyszłości wraz ze snuciem utopijnych wizji o jej kształcie, chęć podboju technologicznego świata natury, a także historycyzm – wiara w liniowy rozwój ludzkości, który zmierza do „nowoczesności”. Badanie empiryczne polegało na odnalezieniu cech futuryzmu w tekstach porad żywieniowych z dwóch najpopularniejszych polskich czasopism lat siedemdziesiątych: „Przyjaciółki” oraz „Kobiety i Życia”. Wybraną metodą była zorientowana socjologicznie analiza dyskursu. Analiza zgromadzonego materiału pozwala twierdzić, że futuryzm był istotnym czynnikiem ideologicznym kształtującym porady żywieniowe publikowane na łamach prasy w PRL w tym okresie. Obserwacja ta rzuca nowe światło na kulturę kulinarną PRL i otwiera nowe możliwości interpretacyjne.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Anna Węgiel - IFiS PAN

Magister, ukończyła studia doktoranckie w Szkole Nauk Społecznych IFiS PAN. Obecnie oczekuje na obronę rozprawy doktorskiej zatytułowanej Wysoce modernistyczna dieta: scjentyzm, futuryzm i inne ideologie w dyskursie porady żywieniowej w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej 1970–1979. Jej zainteresowania badawcze obejmują szeroko pojętą kulturę żywienia, filozofię modernizmu, a także historyczne książki kucharskie.

Bibliografia

Berger Stanisław (1977), Kuchnia Polska, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne.
Google Scholar

Błyskawiczne zupy, „Przyjaciółka”, nr 2(1347), 13.01.1974.
Google Scholar

BoBo-Vita potaniały, „Przyjaciółka”, nr 48(1236), 28.11.1971.
Google Scholar

Czosnek bez zapachu, „Przyjaciółka”, nr 15(1255), 9.04.1972.
Google Scholar

DDT na nowo, „Przyjaciółka”, nr 28(1216), 11.07.1971.
Google Scholar

Dlaczego nie pijemy soków?, „Kobieta i Życie”, nr 7(1045), 14.02.1971.
Google Scholar

Gospodarować łatwiej, lepiej, nowocześniej, „Kobieta i Życie”, nr 30(1173), 29.07.1973.
Google Scholar

Gumowska Irena, Dla każdego coś dobrego, „Przyjaciółka”, nr 12(1305), 25.03.1973.
Google Scholar

Gumowska Irena, Odżywianie dla zdrowia, „Przyjaciółka”, nr 27(1476), 4.07.1976.
Google Scholar

Gumowska Irena, Pić pić!, „Przyjaciółka”, nr 24(1264), 11.06.1972.
Google Scholar

Gumowska Irena, Przepisy: Zielono mi…, „Przyjaciółka”, nr 20(1313), 20.05.1973.
Google Scholar

Jak schudnąć na słodko?, „Kobieta i Życie”, nr 29(1119), 16.07.1972.
Google Scholar

Jaworski Wacław, Szynka... z nafty, „Przyjaciółka”, nr 15(1360), 14.04.1974.
Google Scholar

Jędrych Elżbieta, Wczoraj na targach – jutro na półkach, „Przyjaciółka”, nr 45(1338), 11.11.1973.
Google Scholar

Kariera kurczaka, „Przyjaciółka”, nr 35(1328), 2.09.1973.
Google Scholar

Kłossowska Jadwiga, Łyżka dziennie, „Kobieta i Życie”, nr 8(1203), 24.02.1974.
Google Scholar

Kłossowska Jadwiga, Mankiewicz Maria, Coś szybkiego dla małego, „Kobieta i Życie”, nr 36(1179), 9.09.1973.
Google Scholar

Korsak Andrzej, Dlaczego należy myć owoce?, „Przyjaciółka”, nr 31(1167), 2.08.1970.
Google Scholar

Mankiewicz Maria, Chleba nam nie brak, „Kobieta i Życie”, nr 26(1273), 29.06.1975.
Google Scholar

Mankiewicz Maria, Wielkie żarcie, „Kobieta i Życie”, nr 15(1210), 14.04.1974.
Google Scholar

Mini książka kucharska RYBY: „Błyskawiczne” makrele, „Przyjaciółka”, nr 16(1256), 16.04.1972.
Google Scholar

Mrożone witaminy, „Kobieta i Życie”, nr 7(1097), 13.02.1972.
Google Scholar

Nasza codzienność w 2000 roku, „Przyjaciółka”, nr 29(1426), 20.07.1975.
Google Scholar

Nietucząca nowość, „Przyjaciółka”, nr 25(1422), 22.06.1975.
Google Scholar

Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 34(1170), 23.08.1970.
Google Scholar

Nowinki, „Przyjaciółka”, nr 28(1268), 9.07.1972.
Google Scholar

Nowinki: sztuczne jajka, „Przyjaciółka”, nr 28(1321), 15.07.1973.
Google Scholar

Nowoczesne zupy, „Przyjaciółka”, nr 13(1253), 26.03.1972.
Google Scholar

Nowy produkt, „Przyjaciółka”, nr 41(1281), 8.10.1972.
Google Scholar

Pietroń Janina, Jabłka jak chleb, „Przyjaciółka”, nr 46(1391), 17.11.1974.
Google Scholar

Pijmy soki, „Przyjaciółka”, nr 21(1157), 24.05.1970.
Google Scholar

Przepisy: smakołyki z papryki, „Przyjaciółka”, nr 36(1276), 3.09.1972.
Google Scholar

Rady i porady, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyka, „Kobieta i Życie”, nr 34(1124), 20.08.1972.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 25(1220), 23.06.1974.
Google Scholar

Rady i porady: Dietetyk, „Kobieta i Życie”, nr 15(1314), 11.04.1976.
Google Scholar

Rady i porady: lekarz, „Kobieta i Życie”, nr 29(1276), 22.07.1975.
Google Scholar

Smaczne jaja, „Przyjaciółka”, nr 44(1232), 31.10.1971.
Google Scholar

Szotowa Wanda, Zdaniem lekarza: Karmić piersią, „Przyjaciółka”, nr 26(1319), 1.07.1973.
Google Scholar

Tak jak świeże, „Kobieta i Życie”, nr 4(1147), 28.01.1973.
Google Scholar

Vita – to długie życie, „Przyjaciółka”, nr 34(1379), 25.08.1974.
Google Scholar

Wierzbicka Elżbieta, Nowości z przemysłowej kuchni, „Kobieta i Życie”, nr 31(1174), 5.08.1973.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Do sklepu naszych marzeń, „Kobieta i Życie”, nr 47(1294), 23.11.1975.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Gdyby nam się chciało chcieć, „Kobieta i Życie”, nr 43(1342), 24.10.1976.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Mleko bez kożuszka, „Kobieta i Życie”, nr 21(1320), 23.05.1976.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Popiół i chleb, „Kobieta i Życie”, nr 12(1415), 19.03.1978.
Google Scholar

Wróblewska Agnieszka, Tam gdzie pieprz pachnie, „Kobieta i Życie”, nr 37(1232), 15.09.1974.
Google Scholar

Wygoda Henryka, Świat walczy o żywność, „Przyjaciółka”, nr 19(1468), 9.05.1976.
Google Scholar

Zalewska Felicja, Koncentraty w lecie, „Przyjaciółka”, nr 27(1424), 6.07.1975.
Google Scholar

Ziemniaki uszlachetnione, „Kobieta i Życie”, nr 14(1261), 6.04.1975.
Google Scholar

Bauman Zygmunt (1991), Living Without an Alternative, „The Political Quarterly”, vol. 62(1), s. 35–44, https://doi.org/10.1111/j.1467-923X.1991.tb00842.x
Google Scholar

Belasco Warren (2010), Future notes: The meal-in-a-pill, „Food and Foodways: Explorations in the History and Culture of Human Nourishment”, vol. 8(4), s. 253–271, https://doi.org/10.1080/07409710.2000.9962093
Google Scholar

Brzostek Błażej (2010), PRL na widelcu, Warszawa: Baobab.
Google Scholar

Cesaretti Enrico (2009), Recipes for the Future: Traces of Past Utopias in the Futurist Cookbook, „The European Legacy”, vol. 14(7), s. 841–856.
Google Scholar

Cubash Alwin (2019), Space Food: Food in Mobile Technological Environments of Late High-Modernity, [w:] Jean‐Pierre Williot,
Google Scholar

Isabelle Bianquis (red.), Nomadic Food – Anthropological and Historical Studies around the World, Lanham: Rowman & Littlefield, s. 77–92.
Google Scholar

Czekalski Tadeusz (2011), Przedsiębiorstwa żywienia zbiorowego w realiach PRL: model żywienia zbiorowego w warunkach przyspieszonej modernizacji i jego realizacja, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Politologica”, vol. 5, s. 78–90.
Google Scholar

Dijk Teun A. van (1997), Discourse as Structure and Process, vol. 1: Discourse Studies: A Multidisciplinary Introduction, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar

Dijk Teun A. van (2000), Ideology: A multidisciplinary approach, London–Thousand Oaks–New Delhi: Sage.
Google Scholar

Geist Edward (2012), Cooking Bolshevik: Anastas Mikoian and the Making of the “Book about Delicious and Healthy Food”, „The Russian Review”, vol. 71(2), s. 295–313, https://doi.org/10.1111/j.1467-9434.2012.00654.x
Google Scholar

Giddens Anthony (2008), The Consequences of Modernity, Cambridge: Polity Press.
Google Scholar

Herbert Ulrich (2007), Europe in High Modernity. Reflections on a Theory of the 20th Century, „Journal of Modern European History”, vol. 5(1), s. 5–21, https://doi.org/10.17104/1611-8944_2007_1_5
Google Scholar

Horolets Anna (red.) (2008), Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Google Scholar

Kochanowski Jerzy (2010), Tylnymi drzwiami. Czarny rynek w Polsce 1944–1989, Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Google Scholar

Kot Wiesław (2000), Polskie dekady: lata 70. Od propagandy sukcesu do narodzin „Solidarności”, Poznań: Podsiedlik-Raniowski i Spółka.
Google Scholar

Kurczewski Jacek (red.) (2004), Umowa o kartki, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Marcuse Herbert (2007), One-Dimensional Man: Studies in the Ideology of Advanced Industrial Society, London: Routledge.
Google Scholar

Mazurek Małgorzata (2010), Społeczeństwo kolejki: o doświadczeniach niedoboru 1945–1989, Warszawa: Wydawnictwo Trio.
Google Scholar

Milewska Monika (2021), Ślepa kuchnia. Jedzenie i ideologia w PRL, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar

Sasińska-Klas Teresa (2014), Analiza dyskursywna i jej zastosowanie w naukach społecznych, [w:] Piotr Borowiec, Robert Kłosowicz, Paweł Ścigaj (red.), Odmiany współczesnej nauki o polityce, t. 1, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 423–435.
Google Scholar

Scott James C. (1998), Seeing Like a State: How Certain Schemes to Improve the Human Condition Have Failed, New Haven–London: Yale University Press.
Google Scholar

Shkodrova Albena (2018), From duty to pleasure in the cookbooks of communist Bulgaria: attitudes to food in the culinary literature for domestic cooking released by the state-run publishers between 1949 and 1989, „Food, Culture & Society” vol. 21(4), s. 468–487, https://doi.org/10.1080/15528014.2018.1480647
Google Scholar

Sokół Zofia 1998, Prasa kobieca w Polsce w latach 1945–1995, Rzeszów: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej.
Google Scholar

Stańczak-Wiślicz Katarzyna (2020), Eating healthy, eating modern. The “urbanization” of food tastes in communist Poland (1945–1989), „Ethnologia Polona”, vol. 41, s, 141–162, https://doi.org/10.23858/ethp.2020.41.2303
Google Scholar

Zawistowski Andrzej (2017), Bilety do sklepu: handel reglamentowany w PRL, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar

Zysiak Agata (2017), Socjalizm jako modernizacja – powojenna historia Polski w perspektywie rewizjonistycznej, „Przegląd Humanistyczny”, nr 2, s. 135–145.
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2024-02-28 — zaktualizowane 2024-03-14

Wersje

Jak cytować

Węgiel, A. (2024). Torty z piasku, parafinowe kremy i owoce z plastiku – czyli futuryzm w dyskursie polskiej prasy kobiecej z lat 1970–1979. Przegląd Socjologii Jakościowej, 20(1), 160–185. https://doi.org/10.18778/1733-8069.20.1.08 (Original work published 28 luty 2024)

Numer

Dział

Numer regularny