Istnieje nowsza wersja tego artykułu opublikowanego 2022-12-30. Przeczytaj wersję najnowszą.

Sceny strachu, czyli lazzi di paura w komedii dell’arte

Autor

Jolanta Dygul Uniwersytet Warszawski https://orcid.org/0000-0002-9373-9327

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9065.17.2.15

Słowa kluczowe:

comic, fear, actor, scenario

Abstrakt

Lazzo is a short scene of a comic nature that can be compared to a modern-day gag. Italian actors had various categories of such scenes in their repertoires (mimic-gestual, acrobatic, verbal or mixed). Such a ready-made stage sequence was suitable for editing into various plots. The purpose of this paper is to analyze scenes of fear in selected scenarios dell’arte. To illustrate the variety of fear scenes improvised by Italian actors, four scenarios were chosen to adapt a single literary text, Calderón de la Barca’s La dama duende, a very popular work in the 17th and 18th centuries (La Dame Diablesse, manuscript from the Bibliothèque Nationale in Paris; La dama Demonio, manuscript from the collection of the Vatican Library; La dama creduta spirito folletto from the Neapolitan collection; La dama demonio e la serva diavolo from the collection of arguments of the court of August III).

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Jolanta Dygul - Uniwersytet Warszawski

Jolanta Dygul, literaturoznawczyni, teatrolożka, adiunkt w Katedrze Italianistyki Uniwersytetu Warszawskiego, autorka licznych artykułów na temat recepcji literatury oraz kultury włoskiej w Polsce, a także prac z zakresu literatury oraz historii teatru i dramatu włoskiego. Opublikowała m.in. monografię Metateatralność w dramaturgii Carla Goldoniego (Warszawa 2012), a także polską edycję krytyczną Teatru komediowego Carla Goldoniego (Gdańsk 2011), Mandragory Niccolò Machiavellego (Warszawa 2017) oraz Historii Calandra Bernarda Doviziego da Bibbiena (Truskaw 2018). Jej zainteresowania badawcze obejmują przede wszystkim dawną literaturą włoską od XVI do końca XVIII wieku.

Bibliografia

Boschini, Marco, La carte del navegar pitoresco: dialogo tra un senator venetian deletante e un profesor de pitura, soto nome d’Ecelenza, e de Compare, comparti in otto venti, Venezia, per li Baba, 1660, s. 14, URL: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/boschini1660, dostęp 20.11.2021
Google Scholar

Capozza, Nicoletta, Tutti i lazzi della Commedia dell’Arte. Un catalogo ragionato del patrimonio dei Comici, Roma, Dino Audino editore, 2006
Google Scholar

Carandini, Silvia, „Forme e funzioni del lazzo nella drammaturgia dei comici dell’Arte”, SigMa. Rivista di letterature comparate, teatro e arti dello spettacolo, 2019, vol. 3, s. 585-615
Google Scholar

Colajanni, Giuliana, Les escenarios franco-italiens du ms. 9329 de la B. N., Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 1970
Google Scholar

Cortelazzo, Manlio, Zolli, Paolo, Dizionario Etimologico della Lingua Italiana, a cura di M. Cortelazzo, Bologna, Zanichelli, 1999
Google Scholar

Cuppone, Roberto, „«In questo», il teatro. Gli scenari della Commedia dell’Arte”, Venezia Arti, 2000, vol. 14, s. 35-40.
Google Scholar

Cybulska-Bohuszewicz, Ewa, „Znać iżeście i bestyj podlejszy. Zoomorficzne inkarnacje Szatana w Żywotach świętych Piotra Skargi”, Terminus, 2019, t. 21, z. 2 (51), s. 245-268, https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.018.11192
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/20843844TE.19.018.11192

D’Antuono, Nancy, „La comedia española en la Italia del siglo XVII: la commedia dell’arte”, in La comedia española en el teatro europeo del siglo XVII, London, Tamesis, 1996, s. 141-149
Google Scholar

Del Valle Ojeda Calvo, Maria, Stefanelo Botarga e Zan Ganassa. Scenari e zibaldoni di comici italiani nella Spagna del Cinquecento, Roma, Bulzoni, 2007
Google Scholar

Delumeau, Jean, Strach w kulturze Zachodu XIV-XVIII w., tł. Adam Szymanowski, PAX, Warszawa 1986
Google Scholar

I canovacci della Commedia dell’Arte, a cura di Anna Maria Testaverde, Torino, Einaudi, 2007
Google Scholar

Klimowicz, Mieczysław, Roszkowska, Wanda, La commedia dell’arte alla corte di Augusto III di Sassonia (1748-1756), Venezia, Istituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti, 1988
Google Scholar

Marchante Moralejo, Carmen, „Calderón en Italia: traducciones, adaptaciones, falsas atribuciones y „scenari”, in Tradurre, riscrivere, mettere in scena, a cura di M. G. Profeti et all., Firenze, Alinea Editrice, 1996, s. 30-35
Google Scholar

Osiński, Zbigniew Mirosław, Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI-XVII wieku, DiG, Warszawa 2009
Google Scholar

Riccoboni, Luigi, Histoire du theatre italien, depuis la decadence de la comedie latine, Paris, André Caillau, 1730
Google Scholar

Spaziani, Marcello, II Théátre Italien di Gherardi, Roma, Edizioni dell’Ateneo, 1966
Google Scholar

Surma-Gawłowska, Monika, Komedia dell’arte, Uniwersitas, Kraków 2015
Google Scholar

Tessari, Roberto, Commedia dell’Arte: La maschera e l’ombra, Milano, Mursia Editore, 1981
Google Scholar

The Commedia dell’Arte in Naples. A Bilingual Edition of the 176 Casamarciano Scenarios. La Commedia dell’Arte a Napoli. Edizione bilingue dei 176 Scenari Casamarciano, vol. I, a cura di Francesco Cotticelli, Anne Goodrich Heck, Thomas F. Heck, London, Scarecrow Press, Lanham, Md., 2001
Google Scholar

Tragiense, Lauriso, [Francesco Saverio Quadrio], De i vizi, e de i difetti del moderno teatro e del modo di correggergli, Roma, appresso Nicolo e Marco Pagliarini, 1739
Google Scholar

Valeri, Antonio, Gli scenari inediti di Basilio Locatelli. Contributo alla storia del teatro, Roma, Tipografia Folchetto, 1894
Google Scholar

Pobrania

Opublikowane

2022-12-30

Wersje

2023-08-10 - (2)
2022-12-30 - (1)

Jak cytować

Dygul, J. (2022). Sceny strachu, czyli lazzi di paura w komedii dell’arte. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Romanica, 17(2), 171–181. https://doi.org/10.18778/1505-9065.17.2.15