Starost of Lublin Zbigniew Firlej (1611–1649) and His Last Will of 31 December 1648. A Page of the History of Firlej Family, Lewart Coat of Arms, from the mid-16th to the mid-17th Century

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1644-857X.24.01.10

Keywords:

Zbigniew Firlej, Firlej family of Dąbrowica, Polish nobility, history of the Polish-Lithuanian Commonwealth in the 17th century, genealogy, testament, source edition

Abstract

The paper focuses primarily on Zbigniew of Dąbrowica Firlej, Lewart coat of arms (1611–1649), son of the Sandomierz voivode Mikołaj (d. 1636) and the daughter of Lublin voivode Regina Oleśnicka, Dębno coat of arms. It also briefly presents the people who made up the family circle of the eponymous character, i.e. both of his grandfathers, Mikołaj Firlej (d. 1600) and Mikołaj Oleśnicki (d. 1629), his parents and their siblings, as well as the siblings of Zbigniew himself. The article discusses their family situation, property status and public activity. Much attention is paid, in particular, to the grandfather and father of the Lublin starost. Zbigniew Firlej was undoubtedly one of the last representatives of the Firlej family to play an important role on the political scene of the Polish- -Lithuanian Commonwealth. He was an educated man who spent several years studying abroad. In 1633, he became the starost of Lublin. After he had returned to Poland in 1636, he was very active politically. He participated in the sessions of the Lublin regional assembly (sejmik), served as a deputy to the Sejm many times, and was also a deputy to the Crown Tribunal. In 1638, he married Princess Anna Wiśniowiecka, Korybut coat of arms. Along with her hand, he received a huge dowry. He also became related to the leading families of the Crown magnates. In 1648, after the outbreak of Bohdan Khmelnytsky’s uprising, he headed a cavalry regiment raised at the expense of the nobility of the Lublin voivodeship. He was an envoy to the convocation. He took part in the battle of Piławce, which was lost by the Crown Army. After arriving in Warsaw, he took part in the election and cast his vote for Jan Kazimierz. The author thoroughly traces both Zbigniew Firlej’s achievements in the public sphere as well as his financial situation and activities in private life. The article contains many new findings. Several misleading or inaccurate findings concerning the closest family of the Lublin starost were also corrected. It is also worth noting that after the death of his first wife, Zbigniew Firlej remarried Katarzyna Opalińska of Bnin, the daughter of the Grand Marshal of the Crown Łukasz, who was only 10 years old at the time of the wedding. From his first marriage he left an only son Mikołaj (d. 1678). On 31 December 1648, Zbigniew Firlej, who was terminally ill at that time, made in Warsaw a very interesting will attached as an annex to this work. He died before 27 January 1649.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Zbigniew Anusik, University of Lodz

Prof. dr hab. Zbigniew Anusik – kierownik Katedry Historii Nowożytnej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego.

Zainteresowania naukowe: historia Polski i powszechna XVI–XVIII w., historia Szwecji XVI–XVIII w., stosunki polsko-szwedzkie w XVII–XVIII w., historia dyplomacji europejskiej w XVIII w., dzieje Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799), elity dawnej Rzeczypospolitej, struktura własności ziemskiej w Rzeczypospolitej XVII w., genealogia polskich rodzin szlacheckich w XVI–XVIII w.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Zamoyskich, sygn. 422
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna [MK] 77, 95, 101, 114, 120, 123, 133, 139, 140, 142, 143, 156, 157, 158, 159, 160, 161, 178, 180, 184, 185, 186, 189
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Lustracje, dz. XVIII, 50
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK], Castrensia Cracoviensia Inscriptiones [CCI], nr 259
Google Scholar

Archiwum Narodowe w Krakowie [ANK], Castrensia Cracovienisa Relationes, nr 686
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Lublinie [APL], Lubelskie grodzkie, Relacje [LGR], nr 77
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa krakowskiego, t. I (1572–1620), wyd. S. Kutrzeba, Kraków 1932.
Google Scholar

Akta sejmikowe województwa lubelskiego (1633–1668), oprac. H. Gmiterek, Lublin–Radom 2021.
Google Scholar

Guldon Z., Stępkowski L., Trawicka Z., Rejestr poborowy powiatu pilzneńskiego z 1629 roku, „Kieleckie Studia Historyczne” 1977, t. II, s. 209–283.
Google Scholar

Jakuba Michałowskiego, wojskiego lubelskiego, a później kasztelana bieckiego księga pamiętnicza, wyd. A. Z. Helcel, Kraków 1864.
Google Scholar

Księgi nacyi polskiej w Padwie, wyd. S. Windakiewicz, Kraków 1888.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IV, Lipsk 1839.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk 1841.
Google Scholar

Niesiecki K., Herbarz polski, wyd. J. N. Bobrowicz, t. IX, Lipsk 1842.
Google Scholar

Polacy na studyach w Ingolsztacie, wyd. P. Czaplewski, Poznań 1914.
Google Scholar

Rejestr poborowy województwa krakowskiego z roku 1629, oprac. W. Domin, J. Kolasa, E. Trzyna, S. Żyga, red. S. Inglot, Wrocław 1956.
Google Scholar

Rejestr poborowy województwa lubelskiego (powiat lubelski i urzędowski z r. 1626, ziemia łukowska z r. 1620), oprac. J. Kolasa, K. Schuster, red. S. Inglot, Wrocław 1957.
Google Scholar

Relacje wojenne z pierwszych lat walk polsko-kozackich powstania Bohdana Chmielnickiego okresu „Ogniem i mieczem” (1648–1651), oprac. M. Nagielski, Warszawa 1999.
Google Scholar

Sobieski J., Diariusz sejmu koronacyjnego w Krakowie w 1633 roku, oprac. W. Kaczorowski, przy współudziale J. Dorobisza i Z. Szczerbika, Opole 2008.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. III, Petersburg 1859.
Google Scholar

Volumina legum, wyd. J. Ohryzko, t. IV, Petersburg 1859.
Google Scholar

Anusik Z., Dwa ostatnie pokolenia Tęczyńskich herbu Topór. Kilka korekt i uzupełnień dotyczących genealogii rodu, „Przegląd Historyczny” 2020, t. CXI, z. 4, s. 725–743. https://doi.org/10.36693/202004p.725-743
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36693/202004p.725-743

Anusik Z., Kasztelan krakowski Jerzy ks. Zbaraski (1574–1631). Szkic do portretu antyregalisty, „Przegląd Nauk Historycznych” 2010, R. IX, nr 1, s. 55–138.
Google Scholar

Anusik Z., Kasztelanowa lubelska Krystyna z Uhruska Sienieńska i jej testament z 2 czerwca 1639 r. Nieznana karta z dziejów i genealogii rodziny Uhrowieckich herbu Suchekomnaty w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2021, R. XX, nr 2, s. 169–208. https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.02.07
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.20.02.07

Anusik Z., Latyfundia książąt Zbaraskich w XVI i XVII wieku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 1, s. 17–77.
Google Scholar

Anusik Z., Latyfundium Tęczyńskich w XVII wieku. Dobra i właściciele, „Kwartalnik Historyczny” 2021, R. CXXVIII, z. 3, s. 697–741. https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.3.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/KH.2021.128.3.01

Anusik Z., O książętach Wiśniowieckich i czasach, w których żyli. Suplement do monografii rodu, „Przegląd Nauk Historycznych” 2009, R. VIII, nr 2, s. 149–245.
Google Scholar

Anusik Z., O książętach Wiśniowieckich raz jeszcze. W związku z wystąpieniem Ilony Czamańskiej, „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 1, s. 185–234. https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.01.09
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.01.09

Anusik Z., Podział dawnego latyfundium kasztelana krakowskiego Spytka Wawrzyńca Jordana (1518–1568) w 1597 roku. Studium z dziejów młodszej gałęzi rodziny Jordanów herbu Trąby, „Przegląd Nauk Historycznych” 2022, R. XXI, nr 2, s. 9–70. https://doi.org/10.18778/1644-857X.21.02.01
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.21.02.01

Anusik Z., Rodzina i majątek Stefana (zm. 1629) i Marcjanny z Daniłowiczów (zm. 1646) Koniecpolskich. Studium z dziejów przecławskiej linii rodu Koniecpolskich herbu Pobóg, „Przegląd Nauk Historycznych” 2023, R. XXII, nr 1, s. 49–78. https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.01.03
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.01.03

Anusik Z., Struktura własności ziemskiej w powiecie pilzneńskim w roku 1629, „Przegląd Nauk Historycznych” 2011, R. X, nr 2, s. 69–108.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.11.02.02

Anusik Z., Własność ziemska w powiecie sandomierskim w roku 1629, „Przegląd Nauk Historycznych” 2012, R. XI, nr 2, s. 25–80. https://doi.org/10.18778/1644-857X.11.02.02
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.11.02.02

Bodniak S., Firlej Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 1–6.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. V, Warszawa 1902.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XI, Warszawa 1907.
Google Scholar

Boniecki A., Herbarz polski, t. XIV, Warszawa 1911.
Google Scholar

Borkowska M., Zakonnice pominięte w tablicach genealogicznych Dworzaczka, „Nasza Przeszłość” 2002, R. XCVII, s. 259–302. https://doi.org/10.52204/np.2002.98.259-302
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.52204/np.2002.98.259-302

Broniarczyk M., Wykształcenie senatorów świeckich w Koronie za Władysława IV, „Kwartalnik Historyczny” 2012, R. CXIX, z. 2, s. 251–303.
Google Scholar

Brzustowicz G. J., Genealogia Tuczyńskich de Wedel: część 1 (XVI – pocz. XVII w.), „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny” 2006, nr 12, s. 33–54.
Google Scholar

Chachaj M., Wykształcenie Firlejów w XVI i XVII wieku, [w:] I Janowieckie Spotkania Historyczne „Firlejowie”, red. A. Szymanek, Janowiec 1999, s. 23–48.
Google Scholar

Chłapowski K., Przynależność własnościowa osiedli, Aneks I (Dobra królewskie w końcu XVI w.) i Aneks IV (Większa własność szlachecka w 1595 r.), [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo krakowskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2 (Komentarz, indeksy), red. H. Rutkowski, Warszawa 2008, s. 83–113.
Google Scholar

Chłapowski K., Starostowie w Małopolsce 1565–1668, [w:] Społeczeństwo staropolskie, t. IV, red. A. Izydorczyk, A. Wyczański, Warszawa 1986, s. 105–178.
Google Scholar

Chorążyczewski W., Sokołowski Jan z Warzymowa, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XL, Warszawa–Kraków 2000–2001, s. 135–136.
Google Scholar

Chronologia sejmów Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1793), red. L. A. Wierzbicki, D. Kupisz, Warszawa 2021.
Google Scholar

Czamańska I., Wiśniowieccy. Monografia rodu, Poznań 2007.
Google Scholar

Czapliński W., Firlej Zbigniew, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 17.
Google Scholar

Czapliński W., Opaliński Łukasz, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 90–93.
Google Scholar

Dunin-Wąsowiczowa A., Mapa własności ziemskiej, [w:] Atlas historyczny Polski. Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2 (Komentarz, indeksy), red. W. Pałucki, Warszawa 1993, s. 99–111.
Google Scholar

Dworzaczek W., Genealogia, t. II (Tablice), Warszawa 1959.
Google Scholar

Dworzaczek W., Gostomski Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1959–1960, s. 366–367.
Google Scholar

Elektorów poczet, którzy niegdyś głosowali na elektów, Jana Kazimierza r. 1648, Jana III r. 1674, Augusta II r. 1697 i Stanisława Augusta r. 1764, Najjaśniejszych królów polskich, wielkich książąt litewskich, wyd. O. Zaprzaniec z Siemuszowy Pietruski, Lwów 1845.
Google Scholar

Filipczak-Kocur A., Jerzy książę Zbaraski (1574–1631). Szkic biograficzny – korespondencja, Warszawa–Bellierive-sur-Allier 2020.
Google Scholar

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.
Google Scholar

Kersten A., Hieronim Radziejowski. Studium władzy i opozycji, Warszawa 1988.
Google Scholar

Kłaczewski W., Rozdrażewski (Rozrażewski) Jakub Hieronim, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989–1991, s. 368–370.
Google Scholar

Korytko A., Na których opiera się Rzeczpospolita. Senatorowie koronni za Władysława IV Wazy, Olsztyn 2015.
Google Scholar

Kupisz D., Wojska powiatowe samorządów Małopolski i Rusi Czerwonej w latach 1572–1717, Lublin 2008.
Google Scholar

Kurtyka J., Latyfundium tęczyńskie. Dobra i właściciele (XIV–XVII wiek), Kra-
Google Scholar

ków 1999.
Google Scholar

Lepszy K., Firlej Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 15.
Google Scholar

Lepszy K., Firlej Mikołaj h. Lewart, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 12–15.
Google Scholar

Lepszy K., Firlejowa Agnieszka, [w:] Polski słownik biograficzny, t. VII, Kraków 1948–1958, s. 17–18.
Google Scholar

Libiszowska Z., Koniecpolski Aleksander, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIII, Wrocław–Warszawa–Kraków 1967–1968, s. 512–513.
Google Scholar

Lipski A., Potocki Stefan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XVIII, Wrocław 1984–1985, s. 173–176.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarło Piotr Aleksander (Aleksander Piotr), [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 311–314.
Google Scholar

Lubczyński M., Tarnowski Michał Stanisław, [w:] Polski słownik biograficzny, t. LII, Warszawa–Kraków 2017–2019, s. 493–496.
Google Scholar

Nagielski M., Sapieha Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXXV, Warszawa–Kraków 1994, s. 68–70.
Google Scholar

Pielas J., Oleśniccy herbu Dębno w XVI–XVII wieku. Studium z dziejów zamożnej szlachty doby nowożytnej, Kielce 2007.
Google Scholar

Posłowie ziemscy koronni, oprac. W. Uruszczak, I. Kaniewska, M. Ferenc, J. Byliński, red. I. Kaniewska, Warszawa 2013.
Google Scholar

Seredyka J., Parlamentarzyści drugiej połowy panowania Zygmunta III, Opole 1989.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, wyd. B. Chle-
Google Scholar

bowski, F. Sulimierski, W. Walewski, t. VII, Warszawa 1886.
Google Scholar

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. IX, red. B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1888.
Google Scholar

Urban W., Ossoliński Krzysztof, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław 1979, s. 421–423.
Google Scholar

Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, S. Ciara, Ł. Kądziela, T. Nowakowski, E. Opaliński, G. Rutkowska, T. Zielińska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Google Scholar

Urzędnicy kujawscy i dobrzyńscy XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, W. Stanek przy współudziale Z. Górskiego i R. Kabacińskiego, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy Prus Królewskich XV–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Mikulski, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa krakowskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. S. Cynarski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1990.
Google Scholar

Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1991.
Google Scholar

Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1993.
Google Scholar

Wimmer J., Wojsko polskie w drugiej połowie XVII wieku, Warszawa 1965.
Google Scholar

Witusik A. A., Oleśnicki Mikołaj, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Wrocław 1978, s. 771–773.
Google Scholar

Published

2025-07-23

How to Cite

Anusik, Z. (2025). Starost of Lublin Zbigniew Firlej (1611–1649) and His Last Will of 31 December 1648. A Page of the History of Firlej Family, Lewart Coat of Arms, from the mid-16th to the mid-17th Century. Przegląd Nauk Historycznych Review of Historical Sciences, 24(1), 263–303. https://doi.org/10.18778/1644-857X.24.01.10

Issue

Section

DROBNE PRACE I MATERIAŁY / MINOR WORKS AND MATERIALS