“Trusting Me with the Interests of the Late Lord and Lady Benefactors Has Been Proven…”. The Collaboration of Court Officials with Katarzyna Kossakowska née Potocka (1722–1803), the Wife of the Castellan of Kamień
DOI:
https://doi.org/10.18778/1644-857X.22.01.04Keywords:
correspondence, Potocki family, women’s court, economic activity of women, court officials, ordinanceAbstract
In old Poland, when one of the spouses died, the surviving parent took over not only the care of the orphaned children, but also of their property, making every effort to prevent it from squandering. As the consequence of the almost simultaneous death in February 1768 of the married couple Marianna neé Kątska, and Eustachy Potocki, the care of their children had to be assigned to the relatives or trusted associates of the late Lithuanian artillery general. Eventually, the responsibility for the upbringing of the young Potockis fell upon Katarzyna Kossakowska née Potocka (d. 1803), their aunt and Eustachy’s younger sister. Kos sakowska was married to the castellan of Kamień. She carried out this duty between 1768–1772 and throughout this period she was also a legal leaseholder of the Potockis’ property. This meant that the guardianship of the Potockis’ children was directly connected to Kossakowska’s taking over the management of the property and preventing it from dissipating. This discourse is based on letters addressed to Katarzyna Kossakowska written by property administrators, stewards, and plenipotentiaries who had been subjects of the late parents. After their death, all of their staff, together with the leased property, ended up under Kossakowska’s management. Almost immediately, the staff began striving for her acceptance and trust to keep their positions, regularly reporting to the new benefactress on the economic condition of the lands and estates. The content of the studied correspondence allows us to witness the relations between the subjects and their benefactress and determine the economic and social background of the functioning of the Potockis’ estates under Kossakowska’s watchful eye.
Downloads
References
Archiwum Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Potockich z Radzynia [APR] sygn. 459, 464, 465, 466, 582
Google Scholar
Archiwum Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Zbiór Anny Ksawerowej Branickiej [ZAzPKB] sygn. 76a
Google Scholar
Listy Katarzyny z Potockich Kossakowskiej, kasztelanowej kamieńskiej z oryginałów przechowanych w archiwach familijnych wydał Kazimierz Waliszewski, Nakładem Księgarni Jana Konstantego Żupańskiego, Poznań 1883.
Google Scholar
Anusik Z., Podział latyfundium Eustachego i Marianny z Kątskich Potockich w 1771 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2018, R. XVII, nr 1, s. 5–24.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/1644-857X.17.01.01
Augustyniak U., Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585–1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001.
Google Scholar
Augustyniak U., Inwentarze mienia radziwiłłowskiego z XVI–XVII wieku jako źródło do historii mentalności i życia codziennego – możliwości badań, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, R. LI, nr 2, s. 231–248.
Google Scholar
Augustyniak U., Stary sługa jako przedmiot badań nad klientelizmem magnackim na Litwie w XVII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2010, R. LVIII, nr 1, s. 71–85.
Google Scholar
Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M., Historia ustroju i prawa polskiego, Warszawa 1994.
Google Scholar
Bartczakowa A., Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, Warszawa 1970.
Google Scholar
Burszta J., Handel magnacki i kupiecki między Sieniawą nad Sanem a Gdańskiem od końca XVII w. do połowy XVIII w., „Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1954, R. XIV, s. 174–238.
Google Scholar
Burszta J., Materiały do techniki spławu rzecznego na Sanie i średniej Wiśle z XVII i XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1955, R. III, nr 3, s. 752–782.
Google Scholar
Czernecki J., Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska. Historie i anegdoty z 10. zaginionymi akwarelami W. Kasprzyckiego. Z pamiętników i innych źródeł zebrał i zestawił Jan Czernecki, Kraków 2019.
Google Scholar
Dubas-Urwanowicz E., Podstawy prawne opieki nad dziećmi w państwie polsko-litewskim w XVI–XVII wieku, [w:] W kręgu rodziny epok dawnych. Dzieciństwo, red. B. Popiołek, A. Chłosta-Sikorska, M. Gadocha, Warszawa 2014, s. 67–78.
Google Scholar
Dumanowski J., Inwentarze wielmożnych i urodzonych. Konsumpcja szlachty wielkopolskiej w XVIII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2003, R. LI, nr 2, s. 261–276.
Google Scholar
Giereszowski S., Wisła w dziejach Polski, Gdańsk 1982.
Google Scholar
Godek S., Elementy prawa rzymskiego w III Statucie litewskim (1588), Warsza wa 2004.
Google Scholar
Gombin K., Inicjatywy artystyczne Eustachego Potockiego, Lublin 2009.
Google Scholar
Grosfeld B., Potocki Eustachy (1719–1768), [w:] Polski słownik biograficzny, t. XXVII, Wrocław 1983, s. 804–807.
Google Scholar
Guldon Z., Związki handlowe dóbr magnackich na prawobrzeżnej Ukrainie z Gdańskiem w XVIII w., Toruń 1966.
Google Scholar
Historia państwa i prawa Polski, t. II (Od połowy XV wieku do r. 1795), red. J. Bardach, Warszawa 1966.
Google Scholar
Homecki A., Produkcja i handel zbożem w dobrach Lubomirskich w drugiej połowie XVII w. i w pierwszej połowie XVIII w., Wrocław 1970.
Google Scholar
Ignatowicz J., Opieka, [w:] System prawa rodzinnego i opiekuńczego, cz. 1, red. J.S. Piątkowski, Wrocław 1985, s. 1093.
Google Scholar
Janeczek Z., Ignacy Potocki, Marszałek Wielki Litewski (1750–1809), Katowice 1992.
Google Scholar
Janeczek Z., Korespondencja Marianny z Kątskich Potockiej z komendantem twierdz ukrainnych generałem Joachimem Potockim, z lat 1756–1769, [w:] Ród Potockich w odmęcie historii (XVII–XX w.), wyd. 2 popr. i uzup., red. Z. Janeczek, Katowice 2010, s. 403–452.
Google Scholar
Kicińska U., Codzienne sprawy w kręgu dworu Marii z Kątskich Potockiej (zm. 1768): zarys problemu na podstawie korespondencji kierowanej do starościny lwowskiej w latach 1765–1766, „Saeculum Christianum. Pismo Historyczne” 2022, t. XXIX, nr 2, s. 162–177.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2022.29.2.13
Kołacz-Chmiel M., „Mulier honesta et laboriosa”. Kobieta w rodzinie chłopskiej późnośredniowiecznej Małopolski, Lublin 2018.
Google Scholar
Konopczyński W., Konfederacja barska, t. I–II, Warszawa 1991.
Google Scholar
Konopczyński W., Konfederacja barska. Przebieg, tajemnice i jawne skutki, t. I–II, Poznań 2017.
Google Scholar
Kowalik J., Maria z Kątskich Potocka (ok. 1720–1768): przyczynek do życia kulturalnego w Radzyniu w II połowie XVIII wieku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny” 2001, R. I, s. 35–46.
Google Scholar
Kowalska E., Terminologia opieki nad małoletnimi, „Acta Universitatis Lodziensis. Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1977, ser. I, z. 19, s. 43–53.
Google Scholar
Kowecka E., W salonie i w kuchni. Opowieść o kulturze materialnej pałaców i dwo rów polskich w XIX wieku, Warszawa 1984.
Google Scholar
Kozioł M., Konfederacja barska w Małopolsce. Ostatnie szlacheckie wystąpienie czy pierwsze narodowe powstanie?, [w:] Konfederacja barska (1768–1772). Tło i dziedzictwo. Publikacja wydana w 250. rocznicę zawiązania konfederacji barskiej, Kraków 2018, s. 23–32.
Google Scholar
Krakowski B., Kossakowska Katarzyna z Potockich, [w:] Polski słownik biograficzny, t. XIV, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 255–256.
Google Scholar
Lesiński B., Stanowisko kobiety w polskim prawie ziemskim do połowy XV w., Wrocław 1956.
Google Scholar
Łoza S., Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
Google Scholar
Maksimowicz K., Z jakiego powodu komplementowano Katarzynę Kossakowską?, [w:] Panegiryk jako element życia literackiego doby staropolskiej i oświeceniowej, red. M. Sulejewicz-Nowicka, Z. Gruszka, Łódź 2013, s. 207–215.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7525-933-9.14
Materiały do dziejów spławu na Sanie i Wiśle w XVIII wieku, „Fryor gdański” Pawła Benoego, wyd. A. Romanow, „Rocznik Gdański” 1983, R. XLIII, z. 1, s. 167–212.
Google Scholar
Materiały do techniki spławu rzecznego na Bugu i Wiśle w XVIII w. Kontrakty na budowę i wyposażenie statków spławnych, wyd. A. Romanów, „Nautologia” 1981, t. XVI, nr 2, s. 70–74.
Google Scholar
Mazek D., Kuratela nad osobami chorymi psychicznie w Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVIII wieku, „Przegląd Historyczny” 1999, t. XC, z. 2, s. 131–149.
Google Scholar
Mikocka-Rachubowa K., Redler Johann Chrysostomus, [w:] Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. VIII, red. I. Bal, K. Mikocka-Rachubowa, Warszawa 2007, s. 265–272.
Google Scholar
Morcinek R., Deybel de Hammerau Krystian Gotfryd, [w:] Polski słownik biograficzny, t. V, Kraków 1939–1946, s. 135–136.
Google Scholar
Penkała-Jastrzębska A., Kicińska U., Sources for research into the living standards of the aristocracy and nobility in the 17th and 18th centuries in foreign archives – research perspectives, [w:] The world of things. Considerations on the standard of living and the meaning of movable property in Polish-Lithuanian Commonwealth, Cracow 2022, s. 161–178.
Google Scholar
Pielas J., Opieka nad nieletnimi w rodzinach szlacheckich w Koronie w XVII wieku. Zarys problematyki i perspektywy badawcze, „Przeszłość Demograficzna Pol-ski” 2015, t. XXXVII, nr 1, s. 93–106.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18276/pdp.2015.1.37-04
Pielas J., Wyposażenie i wystrój wnętrz siedzib szlachty sandomierskiej w XVII wieku i pierwszej połowie XVIII wieku, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 2019, R. LXVII, nr 1, s. 55–72.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.23858/KHKM67.2019.1.004
Popiołek B., „Dziatki moje błogosławię i obliguję…” – staropolskie testamenty jako źródło do historii wychowania, [w:] Ars Educandi. Źródła, t. I (Studia z dziejów wychowania i kształcenia od średniowiecza do XIX wieku), red. J. Gwoździk, przy współudziale P.P. Barczyka, Mysłowice 2009, s. 184–196.
Google Scholar
Popiołek B., Rytuały codzienności. Świat szlacheckiego dworu w osiemnastowiecznej Rzeczypospolitej, Warszawa 2022.
Google Scholar
Popiołek B., Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.
Google Scholar
Pośpiech A., Prowincja szlachecka w Polsce XVII wieku. Ludzie – przedmioty – życie codzienne (zarys problematyki), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1996, R. XLIV, nr 3, s. 263–270.
Google Scholar
Rozbicka M., Siedziby średniej i drobnej szlachty na północno-zachodnim Mazowszu w drugiej połowie XVIII i pierwszej połowie XIX wieku, Warszawa 1999.
Google Scholar
Rudnicka J., Maria z Kątskich Potocka, jako tłumaczka Moliera, [w:] Między Barokiem a Oświeceniem. Nowe spojrzenie na czasy saskie, red. K. Stasiewicz, S. Achremczyk, Olsztyn 1996, s. 285–296.
Google Scholar
Rudzki E., Staroświecka „Mądrocha” (Kasztelanowa Katarzyna z Potockich Kossakowska), [w:] E. Rudzki, Damy polskie XVIII wieku, Warszawa 1997, s. 135–186.
Google Scholar
Stasiak A.M., Patriotyzm w myśli konfederatów barskich, Lublin 2005.
Google Scholar
Stolicki J., Początki konfederacji barskiej nad Dniestrem, [w:] Konfederacja barska (1768–1772). Tło i dziedzictwo. Publikacja wydana w 250. rocznicę zawiązania konfederacji barskiej, Kraków 2018, s. 11–22.
Google Scholar
Szczygielski W., Konfederacja barska w Wielkopolsce: 1768–1770, Warszawa 1970.
Google Scholar
Sztachelska-Kokoczka A., Organizacja i struktura spławu produktów z dóbr Jana Klemensa Branickiego do Gdańska w XVIII wieku, „Rocznik Białostocki” 1991, R. XVII, s. 213–237.
Google Scholar
Szymczakowa A., Panny, mężatki i wdowy przed sądami ziemskimi i grodzkimi w Sieradzkiem w XV wieku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2002, t. VII, s. 81–99.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.18778/7171-529-3.06
Woźniak A., Kultura mazowieckiej wsi pańszczyźnianej XVIII i początku XIX wieku (Wybrane zagadnienia), Warszawa 1987.
Google Scholar
Zielińska T., Siedziba szlachecka w dużym mieście polskim XVIII stulecia, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1981, R. XXIX, nr 3, s. 313–332.
Google Scholar
Słownik pojęciowy języka staropolskiego, https://spjs.ijp.pan.pl/haslo/index/11230/37506 (dostęp: 14 IX 2022).
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Funding data
-
Narodowe Centrum Nauki
Grant numbers UMO – 2021/41/B/HS3/00253