Urzędnicy sądowi departamentu / izby cywilnej Wileńskiego Sądu Głównego w latach 1802–1853

Jolanta Kowalik

doi:10.18778/2080-8313.24.01

Autor

Jolanta Kowalik Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0003-4801-5896

DOI:

https://doi.org/10.18778/2080-8313.24.01

Słowa kluczowe:

formularze osobowe, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie, urzędnicy sądowi, Wileński Sąd Główny

Abstrakt

Lata zaborów to czas przemian zachodzących na terenach całej byłej Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W każdej części zaborowej zachodziły określone procesy asymilacyjne z okupującymi je państwami. Unifikacja administracji państwowej na ziemiach polskich wcielonych do Rosji postępowała etapowo. Stosunkowo najdłużej przebiegała w systemie prawnym i administracji sądowej. Decyzją Katarzyny II w guberni wileńskiej najważniejszym źródłem prawa pozostał III Statut Litewski, językiem urzędowym nadal był polski, a szlachta zbierała się co trzy lata na sejmiki elekcyjne w celu wyłonienia kandydatów na urzędy ziemskie. Zasady te potwierdzali kolejni carowie zasiadający na rosyjskim tronie. Nieuchronne zmiany w wymiarze sprawiedliwości zaszły za panowania Mikołaja I, a do całkowitego zniesienia polsko-litewskich norm prawnych w guberniach zachodnich doszło ostatecznie w 1840 r.

Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie składu personalnego urzędników departamentu cywilnego (następnie izby cywilnej) Wileńskiego Sądu Głównego oraz nakreślenie ich portretu zbiorowego. W analizie będą brane pod uwagę: pochodzenie, wykształcenie, wyznanie, majątek, przebieg kariery, otrzymane nagrody oraz osiągnięte stopnie awansu według obowiązującej w Cesarstwie Rosyjskim tabeli rang. Interpretacja zebranego materiału pozwoli także na prześledzenie procesów zachodzących w sądownictwie guberni wileńskiej pod wpływem zmieniającej się sytuacji politycznej, wynikającej z postępującej rusyfikacji.

Biogram autora

Jolanta Kowalik - Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie

Mgr Jolanta Kowalik – absolwentka magisterskich studiów historycznych oraz studiów I stopnia filologii rosyjskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie, obecnie doktorantka Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego na kierunku historia.

Zainteresowania naukowe: historia Rosji i literatury rosyjskiej w XIX w; społeczeństwo ziem litewsko-białoruskich w XIX w.; urzędnicy na ziemiach litewsko-białoruskich w XIX w.

Bibliografia

Lietuvos valstybės istorijos archyvas f. 381, sygn. 15, inw. 177; f. 381, sygn. 15, inw. 184; f. 381, inw. 15, sygn. 190; f. 447, sygn. 3, inw. 696; f. 447, inw. 3, sygn. 752.
Google Scholar

Dmitriev M.A., Glavy iż vospominanij moej žizni, Моskva 1998.
Google Scholar

Kalendarz Polityczny dla Wydziału Uniwersytetu Imperatorskiego Wileńskiego, Wilno 1806–1823.
Google Scholar

Korwin-Milewski H., Siedemdziesiąt lat wspomnień (1855–1925), Poznań 1930.
Google Scholar

Pamâtnye knižki vilenskoj gubernii, Vil’nûs 1845–1853.
Google Scholar

Pamiętniki domowe; Pamiętnik Pana Karola Micowskiego, oprac. M. Grabowski, Warszawa 1845.
Google Scholar

Polnoe Sobranie Zakonov Rossijskoj Imperii, sobranie 2 i 3.
Google Scholar

Puzynina G., W Wilnie i w dworach litewskich. Pamiętnik z lat 1815–1843, oprac. A. Czartkowski, H. Mościcki, Wilno 1928.
Google Scholar

Römer S., Wspomnienia spisane w 1863 roku, oprac. T. Bairasauskaite, Warszawa 2017.
Google Scholar

Svod Zakonov Rossijskoj Imperii, t. 3, Svod ustavov o službe graždanskoj, cz. 2, Sankt-Peterburg 1857.
Google Scholar

Tripplin T., Dziennik podróży po Litwie i Żmudzi odbytéj w 1856 roku, t. 1, Litwa, Wilno 1858.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 1 z 5 stycznia 1832 r.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 16 z 26 lutego/10 marca 1835 r.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 43 z 8/20 czerwca 1843 r.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 86 z 3/15 listopada 1844 r.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 15 z 23 luty/7 marca 1845 r.
Google Scholar

„Tygodnik Petersburski”, nr 17 z 3/15 marca 1850 r.
Google Scholar

Tyszkiewicz E., Obrazy domowego pożycia na Litwie, Warszawa 1865.
Google Scholar

Umiastkowska-Nałęcz J., Szmat ziemi i życia: opisy i wspomnienia, Wilno 1928.
Google Scholar

Bugaeva S.Â., Ustav o službe: k istorii formirovaniâ professij v Rossii, „Dokument. Arhiv. Istoriâ. Sovremennost’”, t. 9, Ekaterinburg 2008.
Google Scholar

Demidova N.F., Služilaâ bûrokratiâ v Rossii XVII v. i ee rolʹ v formirovanii absolûtizma, Moskva 1987.
Google Scholar

Jakubiak K., Rodzina polska w XIX wieku jako środowisko wychowawcze i jej funkcja edukacyjna, „Studia Paedagogica Ignatiana” 2016, t. 19, z. 2. https://doi.org/10.12775/SPI.2016.2.001
Google Scholar

Korbowicz A., Witkowski W., Prawo i sądy na zabranych wschodnich ziemiach Rzeczypospolitej w XIX w., „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2003, t. 55, z. 1.
Google Scholar

Korowicki A., Proces cywilny litewski, Wilno 1826.
Google Scholar

Kuznecov N.I., Šelkoplâ V.A., Istoriâ gosudarstva i prava Belarusi, Minsk 1999.
Google Scholar

Stiepanow L., Przedrewolucyjna biurokracja rosyjska – zasadnicze etapy i tendencje rozwoju (XVII–początek XX wieku), [w:] Dzieje biurokracji, red. A. Górak, K. Latawiec, D. Magiera, t. 4, cz. 1, Lublin–Siedlce 2011.
Google Scholar

Zasztowt L., Kresy 1832–1864. Szkolnictwo na ziemiach litewskich i ruskich dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1997, s. 60–61.
Google Scholar