Aspekty wojskowe i społeczne przejmowania byłych ziem Prus Wschodnich w granice państwa polskiego po II wojnie światowej

Wiesław Bolesław Łach

doi:10.18778/0208-6050.117.11

Authors

Wiesław Bolesław Łach University of Warmia and Mazury in Olsztyn https://orcid.org/0000-0002-1201-2776

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.117.11

Keywords:

East Prussia, Warmia and Masuria, administration, Polish Army, Polish and German population

Abstract

At the ‘Big Three’ conferences in Tehran, Yalta and Potsdam, the fate of the lands lying within the borders of East Prussia was decided. The province was to cease to exist and its territory was to become part of Poland and the Soviet Union.

In the spring of 1945, the southern part of East Prussia, known as Warmia and Masuria, was to be annexed to Poland. This was not an easy process, as the Prussian lands were still inhabited by the German population and occupied by the Red Army. As part of the settlement of Poles arriving in Prussia from the territory of the Second Polish Republic in Olsztyn, the process of taking over the lands previously granted by the Polish administration began. In addition, Polish Army units were deployed in order to ensure the safety of the arriving settlers and expatriates.

The aim of this article is to analyse the social and military efforts made to incorporate the southern part of East Prussia into Poland, which was a highly problematic process. The local and military administration, which were created from scratch had the hard task to overseeing it, despite their lack of experience and their dependence on Soviet military commanders.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Wiesław Bolesław Łach, University of Warmia and Mazury in Olsztyn

Płk rez. dr hab. Wiesław Łach, prof. UWM – kierownik Katedry Wojskoznawstwa i Studiów Strategicznych Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie.

Zainteresowania naukowe: historia wojskowości, system obronny Polski, wojsko na Warmii i Mazurach, fortyfikacje Polski północnej, współczesne konflikty zbrojne.

References

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, sygn. 2460
Google Scholar

Archiwum Państwowe w Olsztynie, sygn. 390/75
Google Scholar

Archiwum Straży Granicznej [ASG], sygn. 1/826; 12/7/56; 218/36; 1821/1; 1842/9
Google Scholar

Archiwum Wojskowe w Oleśnicy [AWO], sygn. 3094.10.107
Google Scholar

Centralne Archiwum Wojskowe Wojskowego Biura Historycznego [CAW], sygn. IV.501.1/A.142; IV.501.1/A.143; IV.510.1.A.1543; IV.521.15.94
Google Scholar

Achremczyk S., Historia Warmii i Mazur, t. II (1772–2010), Olsztyn 2011.
Google Scholar

Barszczewski Z., Przywrócone życiu. Rozminowanie ziem Polski, Warszawa 1998.
Google Scholar

Buttar P., Pole Walki Prusy. Szturm na niemiecki front wschodni 1944–1945, Poznań 2011.
Google Scholar

Dieckert K., Grossmann H., Bój o Prusy Wschodnie. Kronika dramatu 1944–1945, Gdańsk 2011.
Google Scholar

Gliniecki T., Walki Armii Czerwonej w delcie Wisły. Styczeń–Maj 1945, Gdynia–Sztutowo 2019.
Google Scholar

Gliniecki T., Panto D., Krzywy obraz wojny. Armia Czerwona w Gdańsku i Prusach w 1945 r., Gdańsk 2019.
Google Scholar

Gross R., Przemiany gospodarcze wsi na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, Olsztyn 2019.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31648/ep.2441

Grot L., Konecki T., Nalepa E., Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, Warszawa 1988.
Google Scholar

Gwiaździński K., Warmia i Mazury, [w:] Odbudowa ziem odzyskanych, red. K. Piwarski, S. Zajchowska, Poznań 1957, s. 417–483.
Google Scholar

Historia Ośrodka Szkolenia Poligonowego Wojsk Lądowych – Orzysz, https://ospwlorzysz.wp.mil.pl/ (dostęp: 13 IX 2023).
Google Scholar

Kajetanowicz J., Polskie wojska lądowe w latach 1945–1960, Toruń 2005.
Google Scholar

Kołodziej W., Ostróda – miasto garnizonowe, Ostróda 2011.
Google Scholar

Kosiński D., Pudło K., Liczba i rozmieszczenie ludności na Ziemiach Zachodnich w latach 1939–1958, [w:] Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945–1958, red. B. Gruchman, J. Ziółkowski, Poznań 1960, s. 97–119.
Google Scholar

Kossert A., Prusy Wschodnie. Historia i mit, Warszawa 2009.
Google Scholar

Krzemiński C., Rozminowanie terytoriów zachodnich i północnych ziem Polski, [w:] Ludowe Wojsko Polski w walce, służbie i pracy na ziemiach zachodnich i północnych 1945–1950, red. S. Gacia, Warszawa 1983, s. 145–183.
Google Scholar

Lewandowska I., Trudne dziedzictwo ziemi. Warmia i Mazury 1945–1989, Olsztyn 2014.
Google Scholar

Łach M., Status prawny komendantur wojennych Armii Czerwonej na ziemiach zachodnich i północnych Polski w 1945 roku, [w:] Ziemie odzyskane pod wojskową administracją radziecką po II wojnie światowej, red. S. Łach, Słupsk 2000, s. 189–213.
Google Scholar

Łach W. B., Plany operacyjnego wykorzystania Prus Wschodnich źródłami do badań nad dziejami Wojska Polskiego w latach 1945–1956, [w:] Źródła w badaniach historii wojskowej, red. K. Pindel, Toruń 2004, s. 215–230.
Google Scholar

Łach W. B., Rozminowanie Warmii i Mazur po zakończeniu II wojny światowej, [w:] Wojsko. Historia wojskowa. Bezpieczeństwo Polski, red. J. Gmitruk, T. Skoczek, Warszawa 2021, s. 451–463.
Google Scholar

Łach W. B., Wykorzystanie fortyfikacji niemieckich na Warmii i Mazurach w latach 1945–1956, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 43–55.
Google Scholar

Marcinkiewicz S. M., Mityczna stolica Mazur. Między Ełkiem a Lyck, Ełk 2015.
Google Scholar

Moszumański Z., Jednostki wojsk lądowych na Warmii i Mazurach w latach 1945–1960, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 7–28.
Google Scholar

Okręg Mazurski w raportach Jakuba Prawina. Wybór dokumentów. 1945 rok, przygotował do druku T. Baryła, Olsztyn 1996.
Google Scholar

Perzyk B., Wolfschanze – las, beton i miny, Warszawa 2014.
Google Scholar

Prochwicz J. R., Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1965. Wybrane problemy, Piotrków Trybunalski 2011.
Google Scholar

Sobczak K., Operacja mazowiecko-mazurska, Warszawa 1967.
Google Scholar

Sobczak K., Wyzwolenie Warmii i Mazur w 1945 r., „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 1961, nr 1, s. 3–20.
Google Scholar

Tomkiewicz R., W Polsce Ludowej, [w:] Powiat szczycieński. Przeszłość – współczesność, red. G. Jasiński, Z. Kudrzycki, A. Misiuk, Szczytno 2006, s. 410–493.
Google Scholar

Tomkiewicz R., Wojskowi w powojennym Olsztynie, [w:] Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004, s. 215–230.
Google Scholar

Warmia i Mazury w latach 1945–1950. Kształtowanie się stosunków politycznych i narodowościowych, red. i oprac. D. Krysiak, Olsztyn–Białystok 2013.
Google Scholar

Wojdalski Z., Wojsko społeczeństwu 1944–1948, Warszawa 1982.
Google Scholar

Wojnowski E., Warmia i Mazury w latach 1945–1947. Życie polityczne, Olsztyn 1970.
Google Scholar

Wrzesiński W., Proces zasiedlania województwa olsztyńskiego w latach 1945–1949, [w:] Problemy rozwoju gospodarczego i demograficznego Ziem Zachodnich w latach 1945–1958, red. B. Gruchman, J. Ziółkowski, Poznań 1960, s. 170–213.
Google Scholar

Z dziejów Wojska Polskiego na Warmii i Mazurach po drugiej wojnie światowej, red. W. B. Łach, Węgorzewo 2004.
Google Scholar