Pieniądz jako narzędzie wojny (florenos breves et integros) w Polsce pierwszej połowy XVI wieku

Aleksander Bołdyrew

doi:10.18778/0208-6050.114.04

Authors

Aleksander Bołdyrew Uniwersytet Łódzki / University of Lodz https://orcid.org/0000-0002-8626-9582

DOI:

https://doi.org/10.18778/0208-6050.114.04

Keywords:

late medieval history of warfare, early modern history of warfare, finances (coins, accounting), Prussian War 1519–1521

Abstract

Money has always been perceived as a tool of war. This is evoked in many anecdotes connected with military actions, its importance has been repeatedly recognised by military historians. However, they usually settled for the statement within the idea that engaging in any military conflict without money or its substitute was impossible. An attempt to delve deeper and to clarify the financial structure behind military actions was rarely made. Particularly with regard to earlier eras, this is understandable, especially since the non-standardised nature of minting and the accounting and monetary systems in place is rather unclear. The introduction of the double-entry accounting system at the turn of the Middle Ages makes such research somewhat easier, but misrepresentations and mistakes are still easily made. Particularly interesting case is the period of the gradual transition from the “marca” system (grzywna obrachunkowa) to the florin system (which fell within the ambit of the “marca” system) which in the reality of Poland took place at the turn of the 15th and the 16th centuries. This process was accompanied by the prevalence of money existing in both forms – as a physical coin and as a virtual value noted in the accounts (including military accounts) which has a limited bearing on currency units and mediums of exchange in the coins circulation (so-called link coin). Among the many important and little-recognised issues, it is worth noting the possibilities offered by the keeping of accounts in the form of written records of military expenditure, among them the manipulation of the rate of the florin. This question will be discussed based on the chosen military ledgers drown up in connection with the wars waged by the last Jagiellon Kings of Poland.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Aleksander Bołdyrew, Uniwersytet Łódzki / University of Lodz

Dr hab. Aleksander Bołdyrew, prof. UŁ – pracownik Katedry Historii Średniowiecznej w Instytucie Historii Uniwersytetu Łódzkiego.

Zainteresowania naukowe: późnośredniowieczna i wczesnonowożytna historia wojskowości.

References

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Skarbu Koronnego [ASK], Oddział 1, Rachunki Królewskie [RK], sygn. 49, 67
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Archiwum Skarbu Koronnego [ASK], Oddział 86 [O 86], sygn. 8, 9, 17
Google Scholar

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD], Metryka Koronna, Libri Inscriptionum, sygn. 5
Google Scholar

Geheime Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz, Berlin–Dahlem, XXHA, Ordensbriefarchiv, nr 22808
Google Scholar

Acta Tomiciana. Epistolarum, legationum, responsorum, actionum et rerum gestarum Serenissimi Principis Sigismundi Primi regis Poloniae Magni Ducis Lithuaniae per Stanislausm Górski canonicum Cracoviensem et Plocensem collectarum, t. V, Posnaniae 1855.
Google Scholar

Bielski M., Kronika polska, wyd. K. J. Turowski, Sanok 1856.
Google Scholar

Księga skarbowa księcia Janusza II księcia mazowieckiego z lat 1477–1490, wyd. J. Senkowski, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1959, R. VII, z. 3, s. 549–718.
Google Scholar

Białkowski A., Szweycer T., Monety ostatnich Jagiellonów, Warszawa 1975.
Google Scholar

Biskup M., Das Problem der Söldner in den Streitkräften des Deutschordenstaates Preußen vom Ende des 14, Jahrhunderts bis 1525 [w:] Das Kriegswesen der Ritterorden im Mittelalter, Hrsg. Z. H. Nowak, Toruń 1991, s. 49–74.
Google Scholar

Biskup M., „Wojna pruska” czyli wojna Polski z zakonem krzyżackim z lat 1519–1521. (U źródeł sekularyzacji Prus Krzyżackich, część II), Olsztyn 1991.
Google Scholar

Bołdyrew A., Grabarczyk T., Spory Jagiellonów z wojskami zaciężnymi o żołd [w druku].
Google Scholar

Cipolla C. M., Money, Prices and Civilisation in the Mediterranean World: Fifth to Seventeenth Century, Princeton 1956.
Google Scholar

Dygo M., Weksel i Hanza w późnym średniowieczu. Przykład Hildebranda Veckinchusena, [w:] Czas, przestrzeń, praca w dawnych miastach. Studia ofiarowane Henrykowi Samsonowiczowi w sześćdziesiątą rocznicę urodzin, red. W. Fałkowski, M. Tymowski, A. Wyrobisz, Z. Morawski, Warszawa 1991, s. 437–447.
Google Scholar

Fantacci L., Teoria della moneta immaginaria nel tempo da Carlomagno a Richard Nixon, „Rivista di Storia Economica” 2002, a. XVIII, n. 3, s. 301–325.
Google Scholar

Feliu G., Money and Currency, [w:] Money and Coinage in the Middle Ages, ed. R. Naismith, Leiden 2018, s. 21–40. https://doi.org/10.1163/9789004383098_003
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1163/9789004383098_003

Gładysz A., Rejestr dworzan konnych Zygmunta I Starego wysłanych do walki z Krzyżakami pustoszącymi Mazowsze na przełomie lipca i sierpnia 1520 roku, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2020, t. XXI, nr 4, s. 172–190. https://doi.org/10.32089/WBH.PHW.2020.4(274).0006
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.32089/WBH.PHW.2020.4(274).0006

Grażyński M., Reformy monetarne w Polsce w latach 1526–28 i ich geneza, „Przegląd Historyczny” 1913, t. XVII, s. 38–66, 171–195, 279–299.
Google Scholar

Kubiak S., Monety i stosunki monetarne w Prusach Królewskich w 2 połowie XV wieku, Wrocław 1986.
Google Scholar

Kubiak S., Monety koronne z drugiej połowy XV w. (1447–1506), „Wiadomości Numizmatyczne” 1998, t. XLII, z. 3, s. 117–181.
Google Scholar

Lane F. C., Mueller R.C., Money and Banking in Medieval and Renaissance Venice, vol. I (Coins and Moneys of Account), Baltimore 2019.
Google Scholar

Lubomirski J. T., Trzy rozdziały z historii skarbowości w Polsce 1507–1532, Kraków 1868.
Google Scholar

Łozowski P., Struktura rynku kredytowego Starej Warszawy w latach 1427–1453, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 2016, t. LXXVI, s. 165–208. https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.06
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/RDSG.2016.06

Maćkowski T., Elbląg wobec reformy monetarnej Zygmunta I Starego, „Komunikaty Warmińsko-Mazurskie” 2000, nr 3, s. 303–320.
Google Scholar

Mikołajczyk A., Geneza i rozwój nowożytnej monety polskiej na tle europejskim (XVI – poł. XVIII w.), Kraków 1983.
Google Scholar

Money and Coinage in the Middle Ages, ed. R. Naismith, Leiden 2018.
Google Scholar

Ptaśnik J., Bonerowie, „Rocznik Krakowski” 1905, t. VII, s. 1–134.
Google Scholar

Senkowski J., Skarbowość Mazowsza od końca XIV wieku do 1526 roku, Warszawa 1965.
Google Scholar

Spufford P., Money and Its Use in Medieval Europe, London 1988. https://doi.org/10.1017/CBO9780511583544
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/CBO9780511583544

Sucheni-Grabowska A., Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548, Wrocław 1967.
Google Scholar

Suchodolski S., Moneta polska i obca w średniowieczu, Warszawa 2017.
Google Scholar

Suchodolski S., Numizmatyka średniowieczna. Moneta źródłem archeologicznym, historycznym i ikonograficznym, Warszawa 2012.
Google Scholar

Szelągowski A., Pieniądz i przewrót cen w XVI i XVII wieku w Polsce, Lwów 1902.
Google Scholar

Szwagrzyk J. A., Pieniądz na ziemiach polskich X–XX w., Wrocław 1973.
Google Scholar

Szymański J., Nauki pomocnicze historii, Warszawa 2001.
Google Scholar

Tandecki J., Kopiński K., Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.
Google Scholar

Tyszkiewicz J., Rejestr chorągwi tatarskich walczących w wojnie polsko-krzyżackiej 1519–1521 roku, „Zapiski Historyczne” 1988, t. III, z. 1–2, s. 85–99.
Google Scholar

Wolff A., Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI w., „Studia Źródłoznawcze” 1957, t. I, s. 155–184.
Google Scholar

Żabiński Z., Systemy pieniężne na ziemiach polskich, Wrocław 1984.
Google Scholar