Ars memorativa i nauczanie retoryki w kolegiach jezuickich. Recepcja dzieł: "Rhetorica ad Herennium", "De oratore" Marka Tuliusza Cycerona i "Institutio oratoria" Marka Fabiusza Kwintyliana w podręczniku "De arte rhetorica" libri III Cipriano de Soareza
DOI:
https://doi.org/10.18778/1733-0319.25.04Słowa kluczowe:
Rhetorica ad Herennium, Cicero De oratore, Quintilian Institutio oratoria, ars memorativa, memoria, pamięć, zapamiętywanie retoryczne, sztuka zapamiętywania, De arte rhetorica libri III, Cipriano de Soarez, nauczanie retoryki, szkoły jezuickieAbstrakt
Members of the Society of Jesus, as didacticians (and humanists), were aware of the importance of the memoria for the delivery of speech. For this reason, they did not omit this opus oratoris in rhetorical studies intended for their students. An example of this is the textbook De arte rhetorica libri tres ex Aristotele, Cicerone, et Quintiliano praecipue deprompti by the Portuguese Jesuit Cipriano de Soarez (1524–1593). The aim of the research was to trace the influence of Rhetorica ad Herennium, De oratore by Marcus Tulius Cicero and Institutio oratoria by Marcus Fabius Quintilian on the rhetorical theory presented by Soarez concerning ars memorativa. An attempt was also made to determine what the teaching of rhetoric looked like in Jesuit colleges, which was helped by the Ratio studiorum treatise (1599). In the course of comparative analysis, it was found that the Portuguese teacher mainly drew on Marcus Fabius Quintilian’s Institutio oratoria.
Bibliografia
Cornificius (1993). Cornifici Rhetorica Ad C. Herennium. Introduzione, testo critico, commento a cura di Gulatiero Calboli. Bologna: Casa Editrice Pàtron.
Google Scholar
Quintilianus (1968). Quintilian, Institutio oratoria (X–XII). With an english translation by H.E. Butler, M.A., vol. IV. London: Loeb Classical Library.
Google Scholar
Quintilianus Marcus Fabius (1959). Institutionis oratoriae Libri XII. Ed. Ludvig Rademacher, pars II libros VII–XII continens. Lipisae: B.G. Teubner.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1515/9783111608549
Sturmus (1539). De literarum ludis recte aperiendis liber Ioannis Sturmii. Agrentorati: Apud Uven delinum Rihelinum.
Google Scholar
Soarez, C. (1562). De arte rhetorica libri tres ex Aristotele, Cicerone & Quintiliano praecipue deprompti. Conimbircae: Apud Ioannem Barrerium.
Google Scholar
Soarez, C. (1565). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. Paris: Ex oficina Thomas Brumen.
Google Scholar
Soarez, C. (1573). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. Paris: Ex oficina Thomas Brumen.
Google Scholar
Soarez, C. (1589). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. Francofordi: Apud Ioannem Wechelum.
Google Scholar
Soarez, C. (1590). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. Coloniae: Apud Maternum Cholinum.
Google Scholar
Soarez, C. (1625). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. Coloniae Agrippinae: Apud Joannem Kinckium.
Google Scholar
Soarez, C. (1636). De arte rhetorica Libri III, ex Aristotele, Cicerone et Quintiliano praecipue deprompti. A Lyon: Pour Lovys Odin.
Google Scholar
Awianowicz, B. (2010). Marek Tuliusz Cyceron, O mówcy. Przeł., wstępem i komentarzami opatrzył B. Awianowcz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki.
Google Scholar
Bartnicka, K., Bieńkowski, T. (2001). Ratio atque institutio studiorum SJ, czyli Ustawa szkolna Towarzystwa Jezusowego (1599). Wstęp i oprac. K. Bartnicka, T. Bieńkowski. Warszawa: Archiwum Dziejów Oświaty.
Google Scholar
Śnieżewski, S. (2012). Marek Fabiusz Kwintylian, Kształcenie Mówcy. Księgi VIII 6 – XII. Wstęp, przekład i przypisy S. Śnieżewski. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Awianowicz, B. (2010). Etos humanistyczny w mowach, akcjach oratorskich i dramacie szkolnym Rzeczypospolitej doby późnego renesansu i baroku. W: P. Urbański (red.), Etos humanistyczny. Warszawa: Wydawnictwo Neriton. 275–292.
Google Scholar
Awianowicz, B. (2010). Wstęp. W: Marek Tuliusz Cyceron, O mówcy. Przeł., wstępem i komentarzami opatrzył B. Awianowcz. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewecki.
Google Scholar
Budzyński, J. (2003). Paideia humanistyczna, czyli wychowanie do kultury. Studium z dziejów klasycznej edukacji w gimnazjach XVI–XVII wieku (na przykładzie Śląska). Częstochowa: Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Częstochowie.
Google Scholar
Calboli, G. (1993) Introduzione. W: Cornifici Rhetorica Ad C. Herennium. Introduzione, testo critico, commento a cura di Gulatiero Calboli. Bologna: Casa Editrice Pàtron.
Google Scholar
Caplan, H. (1954). Introduction. W: Cicero, Rhetorica ad Herennium. With an English translation by H. Caplan. London: Loeb Classical Library.
Google Scholar
Flynn, L.J. (1955). Introduction. W: L.J. Flynn SJ, The De arte rhetorica (1568) by Ciprian Soarez SJ. A Translation with Introduction and Notes. Florida: University of Florida.
Google Scholar
Flynn, L.J. (1956). „The De arte rhetorica of Cyprian Soarez S.J.”. Quaterly Journal of Speech 42(4). 367–374. https://doi.org/10.1080/00335635609382189
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1080/00335635609382189
Gray, H. (1963). „Renaissance Humanism: the Pursuit of Eloquence”. Journal of the History of Ideas 24(4). 497–514. https://doi.org/10.2307/2707980
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/2707980
Kennedy, G.A. (1962). „An Estimate of Quintilian”. The American Journal of Philology, 83(2). 130–146.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.2307/292211
Kennedy, G.A. (1972). The Art of Rhetoric in the Roman World: 300 B. C.-A. D. 300. Eugene, Oregon: Princeton University Press.
Google Scholar
Kennedy, G.A. (1999). Classical Rhetoric and its Christian and Secular Tradition from Ancient to Modern Times. Chapel Hill, London: The University of North Carolina Press.
Google Scholar
Kliszcz, A. (2009). Homo – humanista – humanizm. Humanizm w źródłach słownikowych. W: A. Borowski (red.), Humanizm. Historie pojęcia. Warszawa: Wydawnictwo Neriton.
Google Scholar
Kristeller, P.O. (2001). Humanism and Scholasticis im the Italian Renaissance. W: R. Black (red.). Renaissance Tought. London, New York: Routledge.
Google Scholar
Lausberg, H. (2002). Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze. Przeł., opr. i wstępem poprzedził A. Gorzkowski. Bydgoszcz: Homini.
Google Scholar
Mack, P. (2011). A history of Renaissance Rhetoric 1380–1620. New York: Oxford University Press.
Google Scholar
DOI: https://doi.org/10.1093/acprof:osobl/9780199597284.001.0001
Murphy, J.J. (1974). Rhetoric in the Middle Ages. A history of Rhetorical Theory from St Augustine to the Reneissance. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press.
Google Scholar
Piechnik, L. SJ (2003). Powstanie i rozwój jezuickiej Ratio Studiorum (1548–1599). Kraków: Wydawnictwo WAM.
Google Scholar
Śnieżewski, S. (2014). Terminologia retoryczna w Institutio oratoria Kwintyliana. Kraków: Księgarnia Akademicka.
Google Scholar
Wisse, J. (2002). Chapter XI. The Intellectual Background of Cicero’s Rhetorical Works. W: Brill’s Companion to Cicero. Oratory and Rhetoric, James M. May (red.). Leiden, Boston, Koln: Brill Academic Pub.
Google Scholar
Yates, F.A. (1977). Sztuka pamięci. Przeł. W. Radwański, posłowie L. Szczucki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Google Scholar
Korpanty, J. (2001). Słownik łacińsko-polski. T. I–II. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne PWN.
Google Scholar
Plezia, M. (1998). Słownik łacińsko-polski. T. I– V. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Google Scholar
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
