Kaplica grobowa rodziny Trębickich w Zembrowie jako przykład francuskich wpływów w dziewiętnastowiecznym budownictwie sepulkralnym na ziemiach polskich

Marta Wiraszka

doi:10.18778/2084-851X.08.03

Authors

Marta Wiraszka UKSW w Warszawie, Wydział Nauk Historycznych https://orcid.org/0000-0002-8634-2380

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.08.03

Keywords:

Zembrów, Trębicki chapel, Polish sepulcral architekture, French sepulcral architecture

Abstract

The chapel of the Trębicki family (Ślepowron coat of arms), was built in 1884 in the old church cemetery in Zembrów in Podlasie (Sokołów district). The building was erected by Stanisław and Emilia Trębicki, owners of the estate and the brick manor in Kurowice. The architect, unknown by name, gave the chapel made of cherry colored bricks and gray sandstone Romanesque-Gothic forms, which he borrowed from the French trade journal “Revue générale de l’architecture et des travaux publics”. The prototype were the plans for the burial building of the aristocratic Berghes family, which was designed and erected in the cemetery in Rânes (Normandy region, Orne department) in 1872–1873 by architect Victor Ruprich-Robert (1820–1887), published in its pages in 1876. The chapel in Zembrów is one of the many Polish tombs inspired by French implementations. The research conducted by the author so far has shown that statistically the largest number of such objects were created in Catholic cemeteries in Warsaw (33) and in the Kingdom of Poland (9).

References

AAW 1798 – Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Akt urodzenia Ludwika Zefiryna Trębickiego, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1798, k. 447 generosi.
Google Scholar

AAW 1864 – Archiwum Archidiecezjalne Warszawskie, Akt zgonu Kazimierza Stanisława Trębickiego, par. św. Jana Chrzciciela w Warszawie, 1864, nr 490 (z dn. 31 października 1864).
Google Scholar

APS 1881 – Archiwum Państwowe w Siedlcach, Akt zgonu Róży Marii Trębickiej, par. w Zembrowie, 1881, nr 30 (z dn. 10 czerwca 1881).
Google Scholar

APS 1890 – Archiwum Państwowe w Siedlcach, Akt zgonu Stanisława Ludwika Trębickiego, Kurowice, 1890, nr 18 (z dn. 5 maja 1890).
Google Scholar

APS 1892 – Archiwum Państwowe w Siedlcach, Akt małżeństwa Waleriana Adama hr. Starzeńskiego i Emilii z Trębickich, 1 voto Trębickiej, par. w Zembrowie, 1892, nr 16 (z dn. 15 września 1892).
Google Scholar

APŚK 1791 – Archiwum Parafii św. Krzyża w Warszawie, Akt małżeństwa Antoniego Trębickiego i Marianny Elżbiety Czerskiej, par. św. Krzyża w Warszawie, 1791, k. 86 (z dn. 17 lipca 1791).
Google Scholar

APŚK 1792 – Archiwum Parafii św. Krzyża w Warszawie, Akt urodzenia Stanisława Adama Trębickiego, par. św. Krzyża w Warszawie, 1792, k. 96R (z dn. 6 maja 1792).
Google Scholar

APW 1825 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt małżeństwa Ludwika Trębickiego i Franciszki Torri, Warszawa ASC Cyrkuł VIII (Praga), 1825, nr 40 (z dn. 6 lipca 1825).
Google Scholar

APW 1829 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt małżeństwa Kazimierza Stanisława Trębickiego i Róży Tekli Sikorskiej, par. św. Krzyża w Warszawie, 1829, nr 12 (z dn. 24 stycznia 1829).
Google Scholar

APW 1830 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt urodzenia Marii Tekli Anny Trębickiej, par. św. Krzyża w Warszawie, 1830, nr 249 (z dn. 5 kwietnia 1830).
Google Scholar

APW 1830 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt zgonu Stanisława Adama Trębickiego, par. św. Krzyża w Warszawie, 1830, nr 2102 (z dn. 31 listopada 1830).
Google Scholar

APW 1833 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt małżeństwa Ludwika Trębickiego i Emilii Taszyckiej, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1833, nr 42 (z dn. 14 lutego 1833).
Google Scholar

APW 1858 – Archiwum Państwowe m. st. Warszawy, Akt zgonu Ludwika Trębickiego, par. św. Andrzeja w Warszawie, 1858, nr 518 (z dn. 17 września 1858).
Google Scholar

Architecture Funéraire 1871 – Architecture Funéraire Contemporaine. Spécimens de Tombeaux, Chapelles Funéraires, Mausolées, Sarcophages, Stèles, Pierres Tombales, Croix, etc. Choisis principalement dans les Cimetières de Paris, w: Bibliothèque de l’Architecte par Cèsar Daly. Sèrie des Ètudes d’Architecture Contemporaine. Architecture Funéraire Contemporaine. Ducher et Cie, Èditeurs, Paris 1871.
Google Scholar

BARBASIEWICZ 2008 – Maria Barbasiewicz, Tradycja Mazowsza – powiat sokołowski. Przewodnik subiektywny, Warszawa 2008.
Google Scholar

BARANOVSKIJ 1893 – Gavril V. Baranovskij, Ûbilejnyj sbornik svedenij o deâtel’nosti byvših vospitannikov Instuta graždanskih inženerov (Stroitel’nogo Učiliŝa), Sankt Peterburg 1893.
Google Scholar

BARANOVSKIJ 1902 – Gavril V. Baranovskij, Arhitekturnaâ ènciklopediâ vtoroj poloviny XIX veka, t. I, otd’l’ 8, Sankt Peterburg 1902.
Google Scholar

BRZOSTEK 2015 – Błażej Brzostek, Paryże innej Europy. Warszawa i Bukareszt, XIX i XX wiek, Warszawa 2015. Co słychać? 1901 – Co słychać? Nowy kościół, „Zorza” 1901, nr 8, s. 188.
Google Scholar

DOMINIKOWSKI 2004 – Jan Dominikowski, Nekropolia Łodzi wielkoprzemysłowej. Cmentarz Stary przy ul. Ogrodowej. Dzieje i sztuka 1854–1945, Łódź 2004.
Google Scholar

GILLE 2013 – Xavier Gille, Victor Ruprich-Robert Architecte (1820–1887), b.m., 2013.
Google Scholar

GROCHOWSKA/STEFAŃSKI 2015 – Ewa Grochowska, Krzysztof Stefański, Kaplica grobowa rodziny Samsona Wollera w Leśnej koło Lubania – dzieło Carla Lüdeckego, „Architectus” 2015, nr 2, s. 31–40.
Google Scholar

JABŁOŃSKA 2003 – Teresa Jabłońska, Kaplica pałacowa pw. Zwiastowania NMP w Kozłówce, [w:] Lubartów i Ziemia Lubartowska, red. W. Śladkowski, Lubartów 2003, s. 29–37.
Google Scholar

Kaplica rodziny Łojków 1866 – Kaplica rodziny Łojków (Na cmentarzu w Zakroczymiu), „Tygodnik Ilustrowany” 1866, nr 370, s. 196–197.
Google Scholar

Kazimierz Trębicki (1895–1981), [w:] Słownik Biograficzny Polskiej Służy Zagranicznej 1918–1945, t. 5, oprac. K. Smolana, Warszawa 2013, s. 112–114.
Google Scholar

Kronika. Uroczystość 1905 – Kronika. Uroczystość w Zembrowie, „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 41, s. 764.
Google Scholar

Kronika. Zmarli 1905 – Kronika. Zmarli, „Tygodnik Ilustrowany” 1905, nr 1, s. 18.
Google Scholar

„Kurier Warszawski” 1905 – [Nekrolog Emilii z Trębickich, 1 voto Trębickiej, 2 voto Starzeńskiej], „Kurier Warszawski” 1905, nr 258, s. 5.
Google Scholar

KZSP 1965 – Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. X woj. warszawskie, red. I. Galicka i H. Sygietyńska, z. 25, pow. sokołowski, Warszawa 1965.
Google Scholar

Les architectes 1907 – Les architectes élèves de l’école des Beaux–Arts 1793–1907, ed. E. Delaire et al., Paris 1907.
Google Scholar

ŁOZA 1954 – Stanisław Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954.
Google Scholar

MAJDOWSKI 1991 – Andrzej Majdowski, Zarys systematyki architektury romańskiej w budownictwie kościelnym Królestwa Polskiego, „Nasza Przeszłość” 1991, t. 75, s. 117–137.
Google Scholar

MAJDOWSKI 2011 – Andrzej Majdowski, Z dziejów fundacji sakralnych w Królestwie Polskim. Na marginesie budowy kościoła w warszawskiej parafii pw. św. Barbary, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i konserwatorstwo” XLI, Toruń 2011, s. 75–107.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12775/AUNC_ZiK.2011.003

MARTY 1839 – Joseph Marty, Les principaux monuments funéraires du Père-Lachaise, de Montmarte, du Mont-Parnasse et autres cimetières de Paris, Paris 1839.
Google Scholar

MINAKOWSKI 2013 – Marek Jerzy Minakowski, Elita podlaska. Elita Rzeczypospolitej, t. XV województwo podlaskie, Kraków 2013.
Google Scholar

NICIEJA 1998 – Stanisław S. Nicieja, Łyczaków – dzielnica za Styksem, Wrocław 1998.
Google Scholar

NICIEJA 2011 – Stanisław S. Nicieja, Lwów. ogród snu i pamięci. Dzieje Cmentarza Łyczakowskiego oraz ludzi tam spoczywających w latach 1786–2010, Opole 2011.
Google Scholar

NORMAND 1832 – Louis-Marie Normand, Monuments funéraires choisis dans les cimetières de Paris et des principales villes de France, Paris 1832.
Google Scholar

Nowy kościół 1905 – Nowy kościół w Zembrowie, „Ziarno” 1905, nr 42, s. 308–309.
Google Scholar

PIETRZAK 2002 – Marian Pietrzak, Kościoły i cmentarze ziemi sokołowskiej oraz duch i sny, Siedlce 2002.
Google Scholar

QUAGLIA 1832 – Ferdinand Quaglia, Le Père Lachaise ou Recueil de dessins au trait et dans leurs justes proportions des principaux monumens de ce cimetière, Paris 1832.
Google Scholar

RADŹWICKA-MILCZEWSKA 1994 – Anna Radźwicka-Milczewska, Akcja cmentarze: kaplica Braeunigów, „Spotkania z Zabytkami” 1994, nr 2, s. 45–46.
Google Scholar

RUPRICH-ROBERT 1849 – Victor Ruprich-Robert, Tombeaux Taillepied de Bondy – Père Lachaise, «Revue Générale de l’Architecture» vol. 8, 1849, s. 164–166, pl. 33–36.
Google Scholar

RUPRICH-ROBERT 1876 – Victor Ruprich-Robert, Chapelle funéraire Saint-Pierre au cimetière de Rânes (Orne), «Revue générale de l’architecture et des travaux publics» vol. XXXIII, 1876, n° 2, szp. 50–52, pl. 17–20.
Google Scholar

STEFAŃSKI 1992 – Krzysztof Stefański, Stary Cmentarz Ewangelicko-Augsburski w Łodzi, Łódź 1992.
Google Scholar

STEFAŃSKI 1996 – Krzysztof Stefański, Kaplica-mauzoleum Karola Scheiblera w Łodzi – arcydzieło architektury neogotyckiej, „Miscellanea Łódzkie” 1996, nr 1(15), s. 50–53.
Google Scholar

STEFAŃSKI 2003 – Krzysztof Stefański, Kaplica grobowa Heinzlów w Łodzi a typ renesansowej kaplicy kopułowej w architekturze epoki historyzmu, w: Recepcja renesansu w XIX i XX wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Łódź, listopad 2002, red. M. Wróblewska Markiewicz, Łódź 2003, s. 361–378.
Google Scholar

STEFAŃSKI 2006 – Krzysztof Stefański, Kaplica grobowa Karola Scheiblera w Łodzi. Perła architektury neogotyckiej, Łódź 2006.
Google Scholar

WIRASZKA 2015 – Marta Wiraszka, Mauzoleum Prandotów Trzcińskich w Starej Rawie – pierwowzór i potencjalni twórcy, „Biuletyn Historii Sztuki” 2015, nr 3, s. 507–528.
Google Scholar

WIRASZKA 2017 – Marta Wiraszka, Wykorzystanie publikacji francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840–1860. Wzorniki Normanda i Quaglia, „Artifex Novus” 2017, nr 1, s. 44–59.
Google Scholar

WIRASZKA 2018 – Marta Wiraszka, Wykorzystanie publikacji francuskich przy realizacji nagrobków na cmentarzach Warszawy w latach 1840–1860. Wzornik Josepha Marty’ego, „Saeculum Christianum” 2018, t. XXV, s. 284–311.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.21697/sc.2018.25.23

WIRASZKA 2019 – Marta Wiraszka, Kaplice i mauzolea na cmentarzach Warszawy w XIX i pierwszej połowie XX wieku, t. 2: Źródła inspiracji, Warszawa 2019.
Google Scholar

Zembrów 1895 – Zembrów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. B. Chlebowski, t. XIV, Warszawa 1895, s. 570.
Google Scholar

ŻABICKI 2010 – Jacek Żabicki, Leksykon zabytków architektury Mazowsza i Podlasia, Warszawa 2010.
Google Scholar