Ogród w podróży: o spostrzeżeniach na temat ogrodów w wybranych relacjach polskich podróżników po Europie w 2. połowie XVIII wieku

Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek

doi:10.18778/2084-851X.16.10

Authors

Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.16.10

Keywords:

gardens, Teofila Morawska, August Moszyński, travels, European culture

Abstract

Foreign travels were one of the factors supporting the flow of knowledge about trends in the art of garden design. They contributed to the transfer of ideas and specialists. They were conducive to establishing contacts, learning about the collections of plants and minerals, and visits to the gardens were an important part of the travelers’ itineraries. The travelers’ impressions on garden issues, were reflected in the travel reports. The article is an attempt to analyze the observations related to gardening expressed by selected Polish travelers around Europe in the second half of the 18^th century.

References

AFTANAZY 1992 – Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, cz. I: Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie, Wrocław 1993.
Google Scholar

BERNATOWICZ 2009 – Tadeusz Bernatowicz, Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.
Google Scholar

BERNATOWICZ 2016 – Tadeusz Bernatowicz, Reprezentacyjna kameralność. Barokowa kompozycja ogrodowo-pałacowa w Zauszu, [w:] VELIS QUOD POSSIS: studia z historii sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. Andrzej Betlej et al., Kraków 2016, s. 75–78.
Google Scholar

BILIŃSKI 2010 – Piotr Biliński, Podróż Augusta Moszyńskiego do Francji i Włoch w latach 1784–1786, [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie IV. Ziemianie w podróży, red. Hubert Łaszkiewicz, t. 1, Lublin 2010; s. 35–49.
Google Scholar

CHAPOTOT-LE CLERRE 2005 – Stéphanie Chapotot-Le Clerre, Ogrody króla Stanisława, [w:] Stanisław Leszczyński. Król Polski ksieciem Lotaryngii, Warszawa 2005, s. 175–179.
Google Scholar

DĄBROWSKA 2014 – Magdalena Dąbrowska, Miejsca wspólne? Włochy oczami architektów polskich i rosyjskich (August Fryderyk Moszyński i Nikołaj Lwow), „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 8, 2015, s. 88–104.
Google Scholar

DURBAS 2023 – Małgorzata Durbas, W ogrodowym zaciszu u króla Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii (1737–1766), [w:] Leszczyńscy i Sułkowscy w XVI–XVIII wieku. Sztuka – Kultura – Konserwacja, red. Alina Barczyk et al., Leszno i in. 2023, s. 103–131.
Google Scholar

JAGIEŁŁO-JAKUBASZEK 2023 – Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek, Teofila Morawska and Katarzyna Plater: cultural and social landscape of Italy in the second half of the eighteenth century, „ Eastern European History Review” 2023, nr 6, 141–154.
Google Scholar

JAKÓBCZYK-GOLA 2021 – Aleksandra Jakóbczyk-Gola, Ogrody zwierząt. Staropolskie zwierzyńce i menażerie, Warszawa 2021.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323552130

KOWALCZYK 2005 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2005.
Google Scholar

KOWALCZYK 2014 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Polki w Wenecji w drugiej połowie XVIII wieku. Zapiski z podróży Teofili z Radziwiłłów Morawskiej i Katarzyny z Sosnowskich Platerowej, „Italica Wratislaviensia” 2014, nr 5, s. 317–337.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/IW.2014.05.15

KOWALCZYK 2019 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Google Scholar

KOWALCZYK, ŻOŁĄDŹ-STRZELCZYK 2023 – Travels of Polish Aristocratic Women in Veneto Region in the Age of Enlightenment, „Eastern European History Review” 2023, nr 6, s. 123–140.
Google Scholar

KURZĄDKOWSKA 2015 – Beata Kurządkowska, Rejestr rzeczy mijanych jako przyczynek do wyznań osobistych w relacji z podróży Teofili Morawskiej, „Prace Literaturoznawcze” 2015, nr 3, s. 183–193.
Google Scholar

ŁUKASZEWICZ 2021 – Justyna Łukaszewicz, La Padova di August Fryderyk Moszyński, „Italica Wratislaviensia”, 2021, nr 12(1), s. 123–140.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/IW.2021.12.1.07

ŁUKASZEWICZ 2023 – Justyna Łukaszewicz, August Fryderyk Moszyński, un illuminista polacco in viaggio tra Padova e Venezia, „Perspektywy kultury”, t. 41, 2023, nr 2/1, s. 89–104.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.410201.09

ŁUKASZEWICZ, KOWALCZYK 2023 – Justyna Łukaszewicz, Małgorzata Ewa Kowalczyk, L’immagine degli italiani nella letteratura odeporica polacca del Secolo dei Lumi: i diari di Moszyński e Węgierski, t. 8, 2023, s. 105–114.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36253/ds-14230

MALAWSKI 2021 – Seweryn Malawski, Polskie ogrody XVIII wieku. Kompozycje, style, kontekst kulturowy, Warszawa 2021.
Google Scholar

MICHALSKI 1979 – Jerzy Michalski, Oraczewski Feliks, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław i in. 1979, s. 152–156.
Google Scholar

MIKOŁAJCZYK 2019 – Marian Mikołajczyk, Prawa państw europejskich kobiecym okiem widziane. Uwagi Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej w diariuszu podróży z lat 1773–1774, „Z Dziejów Prawa”, t. 12, 2019, s. 203–226.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/ZDP.2019.20.13

MIZIOŁEK, ŻELAZKOWSKY 2022 – Jerzy Miziołek, Jerzy Żelazkowsky, Il Campidoglio e i Musei Capitolini nel Diario del conte polacco August Fryderyk Moszyński (1785), t. 123, 2022, s. 163–185.
Google Scholar

MORAWIŃSKA 1970 – Agnieszka Morawińska, Nieznany traktat Augusta Fryderyka o ogrodach angielskich, [w:] Myśl o sztuce i sztuka XVII i XVIII wieku, red. Jan Białostocki et al., Warszawa 1970, s. 255–328.
Google Scholar

MORAWIŃSKA 1977 – Agnieszka Morawińska, Augusta Fryderyka Moszyńskiego Rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław i in. 1977.
Google Scholar

MORAWSKA 2002 – Teofila Konstancja z Radziwiłłów Morawska, Diariusz podróży europejskiej w latach 1773–1774, wstęp i oprac. Bogdan Rok, Wrocław 2002.
Google Scholar

MOSZYŃSKI 1970 – August Fryderyk Moszyński, Dziennik podróży do Francji i Włoch 1784–1786, wstęp, wybór i tłum. Bożena Zboińska-Daszyńska, Kraków 1970.
Google Scholar

MUCHA 2011 – Danuta Mucha, O wspaniałości włoskiej rzeźby i malarstwa. Wyjątek z dziennika podroży do Italii Katarzyny Platerowej, [w:] Iter Italicum. Sztuka i historia/ Arte e Storia, red. Małgorzata Wrześniak, Warszawa 2011, s. 133–171.
Google Scholar

MUCHA 2012 – Danuta Mucha, Co widziała Katarzyna? O dziełach sztuki w diariuszu z podróży do Italii Katarzyny z Sosnowskich Platerowej (1785–1786), [w:] Strony autobiografizmu, red. Małgorzata Pieczara et al., Warszawa 2012, s. 322–329.
Google Scholar

ORACZEWSKI 2014 – Tego roku w Paryżu. Korespondencja króla Stanisława Augusta z Feliksem Oraczewskim 1782–1784, wybór, oprac. i wstęp Aleksandra Janiszewska, Warszawa 2014.
Google Scholar

OSTROWSKI 2005 – Jan K. Ostrowski, Król Stanisław i sztuka, [w:] Stanisław Leszczyński. Król Polski księciem Lotaryngii, Warszawa 2005, s. 186–195.
Google Scholar

PARTYKA 2013 – Magdalena Partyka, „Dziennik podróży do Francji i Włoch…” Augusta Fryderyka Moszyńskiego. Inspiracje dydaktyczne, [w:] Wiek XVIII (nie tylko) w szkole. Literatura – kultura – sztuka, red. Bożena Mazurkowa et al., Katowice 2013, s. 189–200.
Google Scholar

PLATEROWA 2013 – Katarzyna z Sosnowskich Platerowa, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785–1786, wstęp i opracowanie Małgorzata Ewa Kowalczyk, tłum. Anna Pikor-Półtorak, Łomianki 2013.
Google Scholar

ROK 2002 – Bogdan Rok, Obraz Europy Zachodniej w świetle relacji podróżniczej Teofili z Radziwiłłów Morawskiej w latach 1773–1774, [w:] Między Zachodem a Wschodem: studia z dziejów w Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. Jacek Straszewski et al., Toruń 2002, s. 221–232.
Google Scholar

ROK 2003 – Bogdan Rok, Życie towarzyskie Teofili z Radziwiłłów w Morawskiej w europejskiej podróży w latach 1773–1774, [w:] Władza i prestiż: magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, Jerzy Urwanowicz et al., Białystok 2003, s. 639–649.
Google Scholar

ROK 2010a – Bogdan Rok, Kilka uwag o zainteresowaniach starożytniczych polskich peregrynantów z drugiej połowy XVIII w., [w:] Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, red. Bożena Popiołek, Kraków 2010, s. 297–305.
Google Scholar

ROK 2010b – Bogdan Rok, Staropolska wizja świata Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej – polskiej pamiętnikarki XVIII wieku, [w:] Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i dobie staropolskiej, red. Katarzyna Justyniarska-Chojniak et al., Warszawa 2010, s. 175–192.
Google Scholar

ROK 2010c – Bogdan Rok, Wyprawa Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej do Neapolu w 1774 r., [w:] Klio viae et invia: Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. Anna Odrzywołek-Kidawa, Warszawa 2010, s. 521–527.
Google Scholar

ROK 2013 – Bogdan Rok, Europa w drugiej połowie XVIII wieku w oczach polskiej podróżniczki Teofili z Radziwiłłów Morawskiej, [w:] Europejski wiek osiemnasty. Uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, red. Marek Dębowski et al., Kraków 2013, s. 221–234.
Google Scholar

SOŁTYSIK 2004 – Sylwia Sołtysik, Odkrywanie Europy Zachodniej przez emigrację z czasu schyłkowego okresu konfederacji barskiej − casus Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej, [w:] Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji, Wrocław 23–24 października 2004 r., red. Bogdan Rok et al., Wrocław 2004, s. 239–248.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0278-6133.23.3.239

STROYNOWSKI 2016 – Andrzej Stroynowski, Czy w XVIII wieku Polki interesowały się twierdzami?, [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. Maciej Trąbalski, Oświęcim 2016, s. 289–296.
Google Scholar

TARGOSZ 2008 – Karolina Targosz, Kolekcjonerki XVIII wieku – Anna Jabłonowska i Teofila Konstancja Morawska i ich zbiory przyrodnicze, [w:] Kobieta epok dawnych w literaturze, kulturze i społeczeństwie, red. Iwona Maciejewska et al., Olsztyn 2008, s. 313–337.
Google Scholar

WAŹBIŃSKI 2009 – Zygmunt Waźbiński, August Moszyński – i jego spotkania ze sztuką wenecką, [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Juliuszowi Chrościckiemu, red. Tadeusz Bernatowicz, Warszawa 2009, s. 483–496.
Google Scholar

WIERZBICKA-MICHALSKA 1977 – Karyna Wierzbicka-Michalska, Moszyński August Fryderyk, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 22, Wrocław i in. 1977, s. 108–112
Google Scholar

WRZEŚNIAK 2013 – Małgorzata Wrześniak, Florencja-Muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników, Kraków 2013.
Google Scholar

WYRZYKOWSKA 2011 – Małgorzata Wyrzykowska, Percepcja barokowych dzieł sztuki w Europie w XVIII wieku w świetle „Diariusza podróży europejskiej w latach 1773–1774 Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej”, „Quart” 2011, nr 4 (22), s. 21–41.
Google Scholar

WYRZYKOWSKA 2012 – Małgorzata Wyrzykowska, Percepcja barokowych dzieł sztuki w XVIII wieku w świetle Dziennika podróży do Francji i Włoch w latach 1784–1786 Augusta Moszyńskiego, „Quart” 2012, nr 1 (23), s. 19–43.
Google Scholar