Ogród w podróży: o spostrzeżeniach na temat ogrodów w wybranych relacjach polskich podróżników po Europie w 2. połowie XVIII wieku

Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek

doi:10.18778/2084-851X.16.10

Autor

Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek

DOI:

https://doi.org/10.18778/2084-851X.16.10

Słowa kluczowe:

ogrody, Teofila Morawska, August Moszyński, podróże, kultura europejska

Abstrakt

Podróże zagraniczne stanowiły jeden z czynników sprzyjających przepływowi wiedzy o trendach w sztuce ogrodowej. Przyczyniały się do transferu idei i specjalistów. Sprzyjały nawiązywaniu kontaktów, poznawaniu kolekcji roślin i minerałów, a wizyty w ogrodach stanowiły istotny punkt podróżnych itinerariów. Refleksje podróżników poświęcone problematyce ogrodowej znajdowały odzwierciedlenie w powstających relacjach z podróży. W artykule podejmuję analizę spostrzeżeń poświęconych tematyce ogrodowej wyrażonych przez wybranych polskich podróżników po Europie w 2. połowie XVIII wieku.

Bibliografia

AFTANAZY 1992 – Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, cz. I: Wielkie Księstwo Litewskie, Inflanty, Kurlandia, t. 2: Województwa brzesko-litewskie, nowogródzkie, Wrocław 1993.
Google Scholar

BERNATOWICZ 2009 – Tadeusz Bernatowicz, Alba. Od renesansowej willi do kompozycji krajobrazowej. Z badań źródłowych nad architekturą ogrodów na Kresach, Warszawa 2009.
Google Scholar

BERNATOWICZ 2016 – Tadeusz Bernatowicz, Reprezentacyjna kameralność. Barokowa kompozycja ogrodowo-pałacowa w Zauszu, [w:] VELIS QUOD POSSIS: studia z historii sztuki ofiarowane Profesorowi Janowi Ostrowskiemu, red. Andrzej Betlej et al., Kraków 2016, s. 75–78.
Google Scholar

BILIŃSKI 2010 – Piotr Biliński, Podróż Augusta Moszyńskiego do Francji i Włoch w latach 1784–1786, [w:] Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie IV. Ziemianie w podróży, red. Hubert Łaszkiewicz, t. 1, Lublin 2010; s. 35–49.
Google Scholar

CHAPOTOT-LE CLERRE 2005 – Stéphanie Chapotot-Le Clerre, Ogrody króla Stanisława, [w:] Stanisław Leszczyński. Król Polski ksieciem Lotaryngii, Warszawa 2005, s. 175–179.
Google Scholar

DĄBROWSKA 2014 – Magdalena Dąbrowska, Miejsca wspólne? Włochy oczami architektów polskich i rosyjskich (August Fryderyk Moszyński i Nikołaj Lwow), „Studia Interkulturowe Europy Środkowo-Wschodniej”, t. 8, 2015, s. 88–104.
Google Scholar

DURBAS 2023 – Małgorzata Durbas, W ogrodowym zaciszu u króla Stanisława Leszczyńskiego w Lotaryngii (1737–1766), [w:] Leszczyńscy i Sułkowscy w XVI–XVIII wieku. Sztuka – Kultura – Konserwacja, red. Alina Barczyk et al., Leszno i in. 2023, s. 103–131.
Google Scholar

JAGIEŁŁO-JAKUBASZEK 2023 – Katarzyna Jagiełło-Jakubaszek, Teofila Morawska and Katarzyna Plater: cultural and social landscape of Italy in the second half of the eighteenth century, „ Eastern European History Review” 2023, nr 6, 141–154.
Google Scholar

JAKÓBCZYK-GOLA 2021 – Aleksandra Jakóbczyk-Gola, Ogrody zwierząt. Staropolskie zwierzyńce i menażerie, Warszawa 2021.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323552130

KOWALCZYK 2005 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2005.
Google Scholar

KOWALCZYK 2014 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Polki w Wenecji w drugiej połowie XVIII wieku. Zapiski z podróży Teofili z Radziwiłłów Morawskiej i Katarzyny z Sosnowskich Platerowej, „Italica Wratislaviensia” 2014, nr 5, s. 317–337.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/IW.2014.05.15

KOWALCZYK 2019 – Małgorzata Ewa Kowalczyk, Zagraniczne podróże Polek w epoce oświecenia, Łomianki 2019.
Google Scholar

KOWALCZYK, ŻOŁĄDŹ-STRZELCZYK 2023 – Travels of Polish Aristocratic Women in Veneto Region in the Age of Enlightenment, „Eastern European History Review” 2023, nr 6, s. 123–140.
Google Scholar

KURZĄDKOWSKA 2015 – Beata Kurządkowska, Rejestr rzeczy mijanych jako przyczynek do wyznań osobistych w relacji z podróży Teofili Morawskiej, „Prace Literaturoznawcze” 2015, nr 3, s. 183–193.
Google Scholar

ŁUKASZEWICZ 2021 – Justyna Łukaszewicz, La Padova di August Fryderyk Moszyński, „Italica Wratislaviensia”, 2021, nr 12(1), s. 123–140.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.15804/IW.2021.12.1.07

ŁUKASZEWICZ 2023 – Justyna Łukaszewicz, August Fryderyk Moszyński, un illuminista polacco in viaggio tra Padova e Venezia, „Perspektywy kultury”, t. 41, 2023, nr 2/1, s. 89–104.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.35765/pk.2023.410201.09

ŁUKASZEWICZ, KOWALCZYK 2023 – Justyna Łukaszewicz, Małgorzata Ewa Kowalczyk, L’immagine degli italiani nella letteratura odeporica polacca del Secolo dei Lumi: i diari di Moszyński e Węgierski, t. 8, 2023, s. 105–114.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.36253/ds-14230

MALAWSKI 2021 – Seweryn Malawski, Polskie ogrody XVIII wieku. Kompozycje, style, kontekst kulturowy, Warszawa 2021.
Google Scholar

MICHALSKI 1979 – Jerzy Michalski, Oraczewski Feliks, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 24, Wrocław i in. 1979, s. 152–156.
Google Scholar

MIKOŁAJCZYK 2019 – Marian Mikołajczyk, Prawa państw europejskich kobiecym okiem widziane. Uwagi Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej w diariuszu podróży z lat 1773–1774, „Z Dziejów Prawa”, t. 12, 2019, s. 203–226.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.31261/ZDP.2019.20.13

MIZIOŁEK, ŻELAZKOWSKY 2022 – Jerzy Miziołek, Jerzy Żelazkowsky, Il Campidoglio e i Musei Capitolini nel Diario del conte polacco August Fryderyk Moszyński (1785), t. 123, 2022, s. 163–185.
Google Scholar

MORAWIŃSKA 1970 – Agnieszka Morawińska, Nieznany traktat Augusta Fryderyka o ogrodach angielskich, [w:] Myśl o sztuce i sztuka XVII i XVIII wieku, red. Jan Białostocki et al., Warszawa 1970, s. 255–328.
Google Scholar

MORAWIŃSKA 1977 – Agnieszka Morawińska, Augusta Fryderyka Moszyńskiego Rozprawa o ogrodnictwie angielskim 1774, Wrocław i in. 1977.
Google Scholar

MORAWSKA 2002 – Teofila Konstancja z Radziwiłłów Morawska, Diariusz podróży europejskiej w latach 1773–1774, wstęp i oprac. Bogdan Rok, Wrocław 2002.
Google Scholar

MOSZYŃSKI 1970 – August Fryderyk Moszyński, Dziennik podróży do Francji i Włoch 1784–1786, wstęp, wybór i tłum. Bożena Zboińska-Daszyńska, Kraków 1970.
Google Scholar

MUCHA 2011 – Danuta Mucha, O wspaniałości włoskiej rzeźby i malarstwa. Wyjątek z dziennika podroży do Italii Katarzyny Platerowej, [w:] Iter Italicum. Sztuka i historia/ Arte e Storia, red. Małgorzata Wrześniak, Warszawa 2011, s. 133–171.
Google Scholar

MUCHA 2012 – Danuta Mucha, Co widziała Katarzyna? O dziełach sztuki w diariuszu z podróży do Italii Katarzyny z Sosnowskich Platerowej (1785–1786), [w:] Strony autobiografizmu, red. Małgorzata Pieczara et al., Warszawa 2012, s. 322–329.
Google Scholar

ORACZEWSKI 2014 – Tego roku w Paryżu. Korespondencja króla Stanisława Augusta z Feliksem Oraczewskim 1782–1784, wybór, oprac. i wstęp Aleksandra Janiszewska, Warszawa 2014.
Google Scholar

OSTROWSKI 2005 – Jan K. Ostrowski, Król Stanisław i sztuka, [w:] Stanisław Leszczyński. Król Polski księciem Lotaryngii, Warszawa 2005, s. 186–195.
Google Scholar

PARTYKA 2013 – Magdalena Partyka, „Dziennik podróży do Francji i Włoch…” Augusta Fryderyka Moszyńskiego. Inspiracje dydaktyczne, [w:] Wiek XVIII (nie tylko) w szkole. Literatura – kultura – sztuka, red. Bożena Mazurkowa et al., Katowice 2013, s. 189–200.
Google Scholar

PLATEROWA 2013 – Katarzyna z Sosnowskich Platerowa, Moja podróż do Włoch. Dziennik z lat 1785–1786, wstęp i opracowanie Małgorzata Ewa Kowalczyk, tłum. Anna Pikor-Półtorak, Łomianki 2013.
Google Scholar

ROK 2002 – Bogdan Rok, Obraz Europy Zachodniej w świetle relacji podróżniczej Teofili z Radziwiłłów Morawskiej w latach 1773–1774, [w:] Między Zachodem a Wschodem: studia z dziejów w Rzeczypospolitej w epoce nowożytnej, red. Jacek Straszewski et al., Toruń 2002, s. 221–232.
Google Scholar

ROK 2003 – Bogdan Rok, Życie towarzyskie Teofili z Radziwiłłów w Morawskiej w europejskiej podróży w latach 1773–1774, [w:] Władza i prestiż: magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, Jerzy Urwanowicz et al., Białystok 2003, s. 639–649.
Google Scholar

ROK 2010a – Bogdan Rok, Kilka uwag o zainteresowaniach starożytniczych polskich peregrynantów z drugiej połowy XVIII w., [w:] Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, red. Bożena Popiołek, Kraków 2010, s. 297–305.
Google Scholar

ROK 2010b – Bogdan Rok, Staropolska wizja świata Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej – polskiej pamiętnikarki XVIII wieku, [w:] Per mulierem… Kobieta w dawnej Polsce – w średniowieczu i dobie staropolskiej, red. Katarzyna Justyniarska-Chojniak et al., Warszawa 2010, s. 175–192.
Google Scholar

ROK 2010c – Bogdan Rok, Wyprawa Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej do Neapolu w 1774 r., [w:] Klio viae et invia: Opuscula Marco Cetwiński dedicata, red. Anna Odrzywołek-Kidawa, Warszawa 2010, s. 521–527.
Google Scholar

ROK 2013 – Bogdan Rok, Europa w drugiej połowie XVIII wieku w oczach polskiej podróżniczki Teofili z Radziwiłłów Morawskiej, [w:] Europejski wiek osiemnasty. Uniwersalizm myśli, różnorodność dróg. Studia i materiały, red. Marek Dębowski et al., Kraków 2013, s. 221–234.
Google Scholar

SOŁTYSIK 2004 – Sylwia Sołtysik, Odkrywanie Europy Zachodniej przez emigrację z czasu schyłkowego okresu konfederacji barskiej − casus Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej, [w:] Staropolski ogląd świata. Materiały z konferencji, Wrocław 23–24 października 2004 r., red. Bogdan Rok et al., Wrocław 2004, s. 239–248.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1037/0278-6133.23.3.239

STROYNOWSKI 2016 – Andrzej Stroynowski, Czy w XVIII wieku Polki interesowały się twierdzami?, [w:] Twierdze osiemnastowiecznej Europy. Studia z dziejów nowożytnej sztuki wojskowej, red. Maciej Trąbalski, Oświęcim 2016, s. 289–296.
Google Scholar

TARGOSZ 2008 – Karolina Targosz, Kolekcjonerki XVIII wieku – Anna Jabłonowska i Teofila Konstancja Morawska i ich zbiory przyrodnicze, [w:] Kobieta epok dawnych w literaturze, kulturze i społeczeństwie, red. Iwona Maciejewska et al., Olsztyn 2008, s. 313–337.
Google Scholar

WAŹBIŃSKI 2009 – Zygmunt Waźbiński, August Moszyński – i jego spotkania ze sztuką wenecką, [w:] Polska i Europa w dobie nowożytnej. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Juliuszowi Chrościckiemu, red. Tadeusz Bernatowicz, Warszawa 2009, s. 483–496.
Google Scholar

WIERZBICKA-MICHALSKA 1977 – Karyna Wierzbicka-Michalska, Moszyński August Fryderyk, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 22, Wrocław i in. 1977, s. 108–112
Google Scholar

WRZEŚNIAK 2013 – Małgorzata Wrześniak, Florencja-Muzeum. Miasto i jego sztuka w oczach polskich podróżników, Kraków 2013.
Google Scholar

WYRZYKOWSKA 2011 – Małgorzata Wyrzykowska, Percepcja barokowych dzieł sztuki w Europie w XVIII wieku w świetle „Diariusza podróży europejskiej w latach 1773–1774 Teofili Konstancji z Radziwiłłów Morawskiej”, „Quart” 2011, nr 4 (22), s. 21–41.
Google Scholar

WYRZYKOWSKA 2012 – Małgorzata Wyrzykowska, Percepcja barokowych dzieł sztuki w XVIII wieku w świetle Dziennika podróży do Francji i Włoch w latach 1784–1786 Augusta Moszyńskiego, „Quart” 2012, nr 1 (23), s. 19–43.
Google Scholar