Nieznane wizerunki założenia pałacowo-ogrodowego w Bolimowie ze zbiorów drezdeńskich

Abstrakt

Autor referatu odnalazł w zbiorach drezdeńskich nigdzie dotąd niepublikowaną ikonografię pałacu, tzw. „zamku” w Bolimowie wraz z ogrodem, plan przekształcenia ogrodu, dwa dokładne plany miasta Bolimów oraz projekt nowego młyna starościńskiego. Wyniki kwerendy w zbiorach drezdeńskich znakomicie dopełniły rezultaty badań polskich archiwów w zakresie pałacu w Bolimowie przeprowadzonych przez Włodzimierza Piwkowskiego z Muzeum w Nieborowie i Arkadii (filia Muzeum Narodowego w Warszawie), ostatecznie potwierdzając nieznany dotąd wygląd fasady pałacu oraz rzutu parteru i piętra. Plany te są również potwierdzeniem istnienia notowanej w polskich inwentarzach wieży gotyckiej tzw. skarbca będącej integralną częścią pałacu oraz ogrodu przypałacowego, wiążąc powstanie tej wieży jeszcze z czasami książąt mazowieckich.

Bardzo dokładne plany Bolimowa, ze skalą w łokciach saskich, z zachowanymi do dzisiaj kościołami św. Anny i Świętej Trójcy oraz rynkiem bolimowskim, oraz porównanie tych planów z mapą LIDAR pozwoliły autorowi na precyzyjną lokalizację założenia pałacowo-ogrodowego i stanowią szansę na celowane badania archeologiczne. Nie codziennie pojawia się szansa na odkrycie pozostałości gotyckich budowli związanych z księstwem mazowieckim, a następnie założenia z XVII/XVIII wieku. Autor studiując postacie starostów bolimowskich, podjął próbę ustalenia daty powstania odbudowanego pałacu (według dotychczasowych polskich źródeł przypadającą między 1661 a 1745 r.), przypisania oryginalnej fundacji ww. założenia do konkretnej osoby oraz na podstawie analogii stylowych zaskakującej hipotezy dotyczącej atrybucji autora projektu architektonicznego. Plany drezdeńskie miasta Bolimów oraz przekształcenia ogrodu (z lat 1736–1738) ostatecznie uznał autor odpowiednio za rysunki inwentarzowe oraz za nowy projekt ogrodu kreślone za czasów, kiedy starostą bolimowskim był Aleksander Józef Sułkowski, wskazując na istotne analogie w sposobie kreślenia z projektem założenia pałacowo-ogrodowego w Piasecznie z roku 1736 tego samego starosty. Dodatkowo plan nowego młyna starościńskiego sygnowany przez Pont-Leutnanta Büttnera został datowany na lata 1736–1738 i również powiązany z fundacją Sułkowskiego. Autor niniejszym referatem chciałby rozpocząć dyskusję nad postulowaną przez niego propozycją przeprowadzenia badań archeologicznych, rozważenia ewentualnej odbudowy założenia w oparciu o bardzo dokładne projekty drezdeńskie, w tym podjęcia tego tematu przez pobliskie Muzeum w Nieborowie i Arkadii, gdzie założenie pałacowe jest młodsze niż chociażby wspomniana wieża gotycka. Wątek bolimowski stanowił już przedmiot zainteresowania Muzeum w Nieborowie i Arkadii szczególnie dla okresu, kiedy właściciele Nieborowa i Arkadii byli jednocześnie starostami bolimowskimi, co miało miejsce pod koniec XVIII wieku. Teraz jednak nadarza się okazja do zajęcia się wcześniejszym okresem dziejów Bolimowa. Powyższe odkrycie planów bolimowskich nabiera dodatkowego znaczenia w świetle niedawnego odzyskania praw miejskich przez Bolimów i mogłoby stanowić bazę do popularyzacji historii nowego/starego miasta. Autor żywi nadzieję, że być może zainspiruje środowisko naukowo-muzealne do powołania Muzeum w Nieborowie, Arkadii i Bolimowie.