Music and acoustics in radio dramas, namely in the radio adaptations of Tadeusz Różewicz’s plays

Authors

  • Barbara Zwolińska Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Historii Literatury; ul. W. Stwosza 55, 80-308 Gdańsk https://orcid.org/0000-0001-7108-1862

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.52.26

Keywords:

Tadeusz Różewicz, Radio Plays, Dramas, Music, Acoustics, Radio

Abstract

The object of my interest is music co-creating the so-called “acoustic kitchen” in radio drama adaptations of Tadeusz Różewicz’s works. There is no doubt that both in older versions of radio dramas, including Świadkowie albo nasza mała stabilizacja from the 60’s, as well as in the latest ones (eg Pułapka from 2016), music is an important component of the setting; it creates the scenery and atmosphere, illustrates the internal states of the characters, and portrays their emotions and interrelationships. It also plays a traditional delimitational role, separating individual acts and scenes, dismembering the text and establishing smooth transitions between its parts. For the researcher of the radio versions of plays intended for the theater stage, as in the case of Różewicz, it is extremely important to determine the location of musical elements in the (radio) drama, to look at the principles of selection of these motifs and the way they are joined together, as well as to reflect on their origin; in other words, to determine to what extent the musical choices result from the will of the author of a play, and how much they are derived from the invention of the radio drama’s producers. In my interpretation, I follow the musical and acoustic suggestions included in the stage directions and the way they are used by the authors of the dramas, such as: Akt przerywany, Białe małżeństwo, Kartoteka, Kartoteka rozproszona, Odejście Głodomora, Pogrzeb po polsku, Pułapka, Stara kobieta wysiaduje, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja, Wyszedł z domu. I will address the question of how the notes given by the author were taken into account in the radio versions of his plays and how the producers of the adaptation made the decision themselves to introduce muical and acoustic elements not marked by the author in the stage directions.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Barbara Zwolińska, Uniwersytet Gdański, Wydział Filologiczny, Instytut Filologii Polskiej, Katedra Historii Literatury; ul. W. Stwosza 55, 80-308 Gdańsk

Barbara Zwolińska - literaturoznawca, pracuje w Katedrze Literatury Polskiej Uniwersytetu Gdańskiego. Specjalizuje się w zakresie historii literatury XIX i XX wieku. Aktywna uczestniczka kilkudziesięciu naukowych konferencji ogólnopolskich (m.in. organizowanych przez UMK w Toruniu, Uniwersytet Łódzki, UKW w Bydgoszczy, Akademię im. J. Długosza w Częstochowie, Uniwersytet Warszawski, Uniwersytet w Białymstoku, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski) i zagranicznych (Uniwersytet w Opavie, Uniwersytet im. J. Kupały w Grodnie). Interesuje się tematem podróży w literaturze XIX i XX wieku, teatrem radiowym, współczesną literaturą polską (m.in. problematyką płci, tożsamości, nurtem rozliczeń z komunizmem i PRL, motywem małej ojczyzny), szczególnie zaś twórczością Jarosława Iwaszkiewicza i Tadeusza Różewicza, a także węgierskiego prozaika Sándora Máraia. Autorka kilkudziesięciu artykułów w monografiach wieloautorskich i czasopismach literackich oraz dziesięciu monografii autorskich: Wampiryzm w literaturze romantycznej i postromantycznej na przykładzie Opowieści niesamowitych Edgara Allana Poego, Poganki Narcyzy Żmichowskiej oraz opowiadań Stefana Grabińskiego (Gdańsk 2002), O kwestiach kobiecych w korespondencji Narcyzy Żmichowskiej (Gdańsk 2007), Podróże Narcyzy Żmichowskiej (Gdańsk 2010), W poszukiwaniu tożsamości. O bohaterach powieści Narcyzy Żmichowskiej (Gdańsk 2010), Pisać to znaczy żyć. Szkice o prozie Sándora Máraia (Gdańsk 2011), „Być sobą i kimś innym”. O twórczości Feliksa Netza (Gdańsk 2012), Na początku był dźwięk. Twórczość radiowa Feliksa Netza (Gdańsk 2014), Sándor Márai jako twórca literacki, teatralny i radiowy (Gdańsk 2014), Twórczość Tadeusza Różewicza w radiu. Studium przypadku (Gdańsk 2018), Melancholia, nuda i czas w prozie Jarosława Iwaszkiewicza (Gdańsk 2018).

References

Adorno Theodor Wiesengrund, Filozofia nowej muzyki, przeł. Fryderyka Wayda, słowem wstępnym opatrzył Stefan Jarociński, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1974.
Google Scholar

Bachura Joanna, Pawlik Aleksandra, Słuchowisko i jego „anatomia”, w: Elżbieta Pleszkun-Olejniczakowa, Joanna Bachura, Aleksandra Pawlik, Dwa Teatry. Studia z zakresu teorii i interpretacji sztuki słuchowiskowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, s. 141–179.
Google Scholar

Bardijewska Sława, Nagie słowo. Rzecz o słuchowisku, Wydawnictwo Elipsa, Warszawa 2001.
Google Scholar

Girgel Anna, Jeszcze raz o dialogu Tadeusza Różewicza z Paulem Celanem, „Ruch Literacki” 2003, Rok XLIV, z. 2 (257), s. 181–195.
Google Scholar

Godlewska Ewa, Czym jest słuchowisko?, „Dialog” 2009, Rok LIV, z. 7/8, s. 142–148.
Google Scholar

Jarzębowski Zbigniew, Słuchowiska szczecińskiego radia: studia z pogranicza literatury i sztuki radiowej, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin 2009.
Google Scholar

Kunz Tomasz, Strategie negatywne w poezji Tadeusza Różewicza: od poetyki tekstu do poetyki lektury, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2005.
Google Scholar

Lissa Zofia, Nowe szkice z estetyki muzycznej, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1975.
Google Scholar

Lissa Zofia, Wybór pism estetycznych, oprac. Zbigniew Skowron, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2008.
Google Scholar

Łukasiewicz Jacek, TR, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2012.
Google Scholar

Majchrowski Zbigniew, „Poezja jak otwarta rana” (czytając Różewicza), Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993.
Google Scholar

Niziołek Grzegorz, Ciało i słowo: szkice o teatrze Tadeusza Różewicza, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2004.
Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa Elżbieta, Intencje interpretacyjne wpisywane w słuchowiska za pomocą słów i dźwięków, w: Dwa Teatry. Studia z zakresu teorii i interpretacji sztuki słuchowiskowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, s. 256–265 .
Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa Elżbieta, Słowa, głosy, dźwięki w słuchowiskach radiowych, w: Dwa Teatry Studia z zakresu teorii i interpretacji sztuki słuchowiskowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2011, s. 266–276.
Google Scholar

Płażewski Jerzy, Język filmu, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 2008.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Akt przerywany, Białe małżeństwo, Odejście Głodomora, Stara kobieta wysiaduje, Śmieszny staruszek, Świadkowie albo nasza mała stabilizacja, Wyszedł z domu, w: Tadeusz Różewicz, Teatr niekonsekwencji, Wydawnictwo Ossolineum, Wrocław 1979, s. 251–278, s. 365–423, s. 475–511, s. 279–318, s. 135–165, s. 99–134, s. 197–250.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Kartoteka, w: Tadeusz Różewicz, Kartoteka. Kartoteka rozrzucona, wstęp Zbigniew Majchrowski, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997, s. 27–76.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Pogrzeb po polsku, w: Tadeusz Różewicz, Dramat 2 (Utwory zebrane), Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2005, s. 5–29.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Pułapka, w: Tadeusz Różewicz, Dramat 3 (Utwory zebrane), Wydawnictwo Dolnośląskie, Wrocław 2005, s. 213–291.
Google Scholar

Różewicz Tadeusz, Tramwajem-wierszem do parku-wiersza. Rozmawiała Teresa Krzemień, w: Tadeusz Różewicz, Wbrew sobie. Rozmowy z Tadeuszem Różewiczem, oprac. Jan Stolarczyk, Wydawnictwo Biuro Literackie, Wrocław 2011, s. 133–134.
Google Scholar

Szczukowski Dariusz, Tadeusz Różewicz wobec niewyrażalnego, Wydawnictwo Universitas, Kraków 2008.
Google Scholar

Tuszewski Jerzy, Paradoks o słowie i dźwięku. Rozważania o sztuce radiowej, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2005.
Google Scholar

Zwolińska Barbara, Słuchowiska adaptacyjne i oryginalne jako gatunki sztuki radiowej (na przykładzie dramatów Tadeusza Różewicza i słuchowisk Feliksa Netza), w: Radio w badaniach naukowych i praktyce akademickiej, red. M. Białek, M. Iwanowska, Wydawnictwo Centrum Prawa Bankowego i Informacji Sp. z o.o., Warszawa 2018, s. 51–66 .
Google Scholar

Zwolińska Barbara, Twórczość Tadeusza Różewicza w radiu. Studium przypadku, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, Gdańsk 2018.
Google Scholar

Żmichowska Narcyza, Poganka, Wydawnictwo Univeristas, Kraków 2002.
Google Scholar

Published

2019-03-28

How to Cite

Zwolińska, B. (2019). Music and acoustics in radio dramas, namely in the radio adaptations of Tadeusz Różewicz’s plays. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 52(1), 447–468. https://doi.org/10.18778/1505-9057.52.26