W dowód pamięci. Nieznane listy Elizy Orzeszkowej do Amelii Jeleńskiej

Katarzyna Kościewicz

doi:10.18778/1505-9057.67.04

Autor

Katarzyna Kościewicz Uniwersytet w Białymstoku

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.67.04

Słowa kluczowe:

Eliza Orzeszkowa, Amelia Jeleńska, Emma Jeleńska-Dmochowska, Litwa, listy, zdrowie, życie towarzyskie, dobroczynność

Abstrakt

Autorka artykułu, opierając się na metodologii badań biograficznych, analizuje dwa nieznane listy Elizy Orzeszkowej adresowane do Amelii Jeleńskiej. Są one częścią niewielkiego zbioru korespondencji znajdującego się w archiwum wileńskiej pisarki Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej, prywatnie córki Amelii Jeleńskiej. Analiza listów pozwala pogłębić wiedzę na temat życia towarzyskiego i spraw prywatnych Elizy Orzeszkowej oraz przybliżyć mało znaną postać Amelii Jeleńskiej. W artykule został także podkreślony walor edytorski odnalezionej korespondencji. Do chwili obecnej uznawano ją za zaginioną. Archium Elizy Orzeszkowej nie zawiera bowiem żadnego listu do Amelii. Listy do niej wprowadzają tym samym jeszcze jednego adresata do grona stu kilkudziesięciu występujących w opublikowanych dotąd edycjach korespondencji Elizy Orzeszkowej.

Odnalezione listy Elizy Orzeszkowej do Amelii Jeleńskiej w jakimś stopniu niuansują naszą wiedzę na temat biografii Orzeszkowej, szczególnie w odniesieniu do życia osobistego. Pokazują bowiem pisarkę u schyłku życia, zaledwie trzy lata przed śmiercią, jako osobę z jednej strony bardzo cierpiącą z powodu nękających ją chorób, z drugiej poszukującą serdecznej i bliskiej relacji. Z Amelią Jeleńską połączyło ją wiele: wiek, pochodzenie, status ekonomiczny, zaangażowanie w działalność charytatywną i życiowe doświadczenia, jak konieczność sprzedaży majątku czy też wdowieństwo. Więź, która wytworzyła się między nimi, wydaje się obustronna, choć historia w tej sprawie nie oddała głosu Amelii.

Pobrania

Brak dostępnych danych do wyświetlenia.

Biogram autora

Katarzyna Kościewicz - Uniwersytet w Białymstoku

Katarzyna Kościewicz, dr hab., adiunkt w Katedrze Badań Porównawczych i Edytorstwa Wydziału Filologicznego Uniwersytetu w Białymstoku. Autorka licznych artykułów oraz dwóch monografii: Miejskie strofy. Polska poezja urbanistyczna doby postyczniowej (2015); Preparowanie dziedzictwa. Pisma Kraszewskiego, Sienkiewicza, Żeromskiego i innych autorów pod cenzorskim nadzorem (1945–1955) (2019). Współredaktorka monograficznych numerów czasopism, tomów pokonferencyjnych oraz materiałów źródłowych, m.in. Kariera pisarza w PRL-u (2014); „Dzieła” Henryka Sienkiewicza w dokumentach Głównego Urzędu Kontroli, Prasy (2016); Czasy wytrwale poetyckie. Wiersze z prasy lat 1864–1894 (2017); Władysław Syrokomla: szkice i studia. W dwusetną rocznicę urodzin i sto sześćdziesiątą rocznicę śmierci pisarza (2022). Łączy zainteresowanie wiekiem XIX i XX, szczególną uwagę skupiając na takich zagadnieniach, jak cenzura, recepcja, edytorstwo i geopoetyka. Realizowane tematy badawcze: cenzurowanie twórczości pisarzy dziewiętnastowiecznych w okresie Polski Ludowej; poezja polska drugiej połowy XIX wieku; listy zebrane Elizy Orzeszkowej; archiwum pisarskie Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej.

Bibliografia

Listy Elizy Orzeszkowej do Amelii Jeleńskiej, LVIA, F 1135, ap. 3, nr 80, k. 55–56v.
Google Scholar

Listy Elizy Orzeszkowej do Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej, LVIA, F 1135, ap. 3, nr 80, k.
Google Scholar

Listy Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej do Elizy Orzeszkowej, AEO, IBL PAN, sygn. 800.
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, red. J. Baculewski, t. 1: Do redaktorów i wydawców, do druku przygotował i komentarzem opatrzył E. Jankowski, Ossolineum, Wrocław 1954,
Google Scholar

Orzeszkowa Eliza, Listy zebrane, red. J. Baculewski, t. 8: Do literatów i innych ludzi, do druku przygotował i komentarzem opatrzył E. Jankowski, Ossolineum, Wrocław 1976.
Google Scholar

A.Ł., Druskieniki, „Kurier Litewski” 1913, nr 179, s. 2, https://elibrary.mab.lt/handle/1/21062 [dostęp: 15.01.2023].
Google Scholar

En, Z Druskienik, „Kurier Litewski” 1906, nr 172, s. 3, https://elibrary.mab.lt/handle/1/15364 [dostęp: 18.01.2023].
Google Scholar

Fedorowicz Irena, Emma Jeleńska-Dmochowska – „patriotka bez lęku i skazy”, „Wileńskie Rozmaitości” 2005, nr 2, s. 6–10, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/14006/edition/23361 [dostęp: 15.01.2023].
Google Scholar

Kamola Elwira, Dlaczego warto pamiętać o dokonaniach Emmy Dmochowskiej?, [w:] Literatura, kanon, gender. Trudne pytania, ciekawe odpowiedzi, red. E. Graczyk, M. Bulińska, E. Kamola, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2016, s. 65–73.
Google Scholar

Kamola Elwira, Działalność oświatowa Emmy Dmochowskiej z Jeleńskich − przedstawienie wybranych aspektów, [w:] Młoda Polska w najnowszych badaniach, red. E. Jakiel, T. Linkner, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2016, s. 401–410.
Google Scholar

Romer Helena, W 10. rocznicę śmierci Emmy z Jeleńskich Dmochowskiej, „Kurier Wileński” 1929, nr 20, s. 2–3, https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/274604/edition/262579/content?ref=struct [dostęp: 05.01.2023].
Google Scholar

Szulska Inesa, Przykładem i piórem. Codzienność Emmy Jeleńskiej-Dmochowskiej (1864–1919) w świetle twórczości i dokumentów epoki, [w:] Kresowianki. Krąg pisarek heroicznych, red. K. Stępnik i M. Gabryś, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2006, s. 195–208.
Google Scholar

Wiśniewska Iwona, Kalendarium życia i twórczości Elizy Orzeszkowej, t. 1–2, IBL PAN, Warszawa 2014.
Google Scholar

Zięba Michał, Eliza Orzeszkowa jako księgarz i wydawca, [w:] W świecie Elizy Orzeszkowej, red. J. Rajman i in., Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1990, s.191–209, http://hdl.handle.net/11716/2687 [dostęp: 11.12.2022].
Google Scholar