Przymiotnik piękny i jego derywaty jako klucz do hierarchizacji wartości w prozie artystycznej Cypriana Norwida

Авторы

  • Ewelina Hurkała Uniwersytet Warszawski, (Warszawa, Polska)

DOI:

https://doi.org/10.18778/1731-8025.16.05

Ключевые слова:

Cyprian Norwid, proza artystyczna, piękny i jego derywaty, wartościowanie, aksjologia

Аннотация

Celem artykułu jest zaprezentowanie znaczeń leksemu piękny i jego derywatów w prozie artystycznej Cypriana Norwida oraz przyjrzenie się temu, w jaki sposób autor ustosunkowuje się do znaczeń pola wyrazowego piękna. Cyprian Norwid poprzez użycie przymiotnika piękny i jego derywatów w różny sposób wartościuje elementy opisywanego przez siebie świata. Pozwala to na odczytanie wyrażanej w ten sposób hierarchii wartości. Na jej szczycie znajdują się wartości transcendentne, zaraz po nich wartości moralne, poznawcze, następnie estetyczne, i wreszcie wartości witalne, odczuciowe i wartości instrumentalne. Poeta podkreśla również współzależność między tymi wartościami. Najczęściej stosowanym przez poetę sposobem wartościowania różnych przedmiotów i zjawisk jest zestawienie ich ze sobą w taki sposób, aby były możliwe ich porównanie i ocena. W obrębie powstałej hierarchii wartości zachodzą różne przemieszczenia, które polegają na podniesieniu rangi jednych, a obniżeniu innych bytów. Przesunięcia te wynikają najczęściej z konfrontacji hierarchii wartości narratora i ogółu społeczeństwa. Norwid na przestrzeni lat w całej swojej twórczości rozwija spójną koncepcję piękna, która opiera się na przekonaniu, że piękno ma swoje źródło w Bogu, związane jest z prawdą i rodzi się z miłości, a przez to staje się nieśmiertelne.

Библиографические ссылки

Norwid C. (2007), Dzieła wszystkie. Proza 1, oprac. R. Skręt, t. VII, Lublin.
Google Scholar

Kadyjewska A. (2001), Problematyka obrazu świata w badaniach języka pisarza (na przykładzie pism Cypriana Norwida), [w:] Semantyka tekstu artystycznego, red. Pajdzińska A., Tokarski R., Lublin.
Google Scholar

Korpysz T. (2009), Definicje poetyckie Norwida, Lublin.
Google Scholar

Kozłowska A. (2009), Problemy z idiolektem, [w:] Język pisarzy jako problem lingwistyki, red. Korpysz T., Kozłowska A., Warszawa.
Google Scholar

Kuczera-Chachulska B. (2008), Norwida „przypowieść o pięknem” i inne szkice z pogranicza genologii i estetyki, Warszawa.
Google Scholar

Norwid C. (1995), Promethidion: rzecz w dwóch dialogach z epilogiem, Wrocław.
Google Scholar

Norwid C. (1971–1976), Pisma wszystkie, oprac. Gomulicki J. W., t. I–XI, Warszawa.
Google Scholar

Norwid w świecie wartości (2012), red. Korpysz T., Warszawa.
Google Scholar

Pawelec R. (1992), Semantyka leksemów oceniających pod względem estetycznym w pismach Cypriana Norwida (analiza znaczeniowa słów: „piękny”, „harmonia”, „oryginalny”, „twórczy”, „sztuka”, „artysta” i „sztukmistrz”), Warszawa.
Google Scholar

Pawelec R. (2011), Jedność w różnorodności stanowi o pięknie. Piękny, ładny, artystyczny i inne słowa oceniające pod względem estetycznym, [w:] Humanizm w języku polskim. Wartości humanistyczne w polskiej leksyce i refleksji o języku, red. Janowska A., Pastuchowa M., Pawelec R., Warszawa, s. 461–500.
Google Scholar

Puzynina J. (1990), Słowo Norwida, Wrocław.
Google Scholar

Puzynina J. (1991–1992), „Prawda” w poematach Norwida, „Studia Norwidiana”, nr 9–10, Lublin.
Google Scholar

Puzynina J. (1992a), Język wartości, Warszawa.
Google Scholar

Puzynina J. (1992b), „Całość” Norwida, [w:] „Całość” w twórczości Norwida red. Puzynina J., Teleżyńska E., Warszawa.
Google Scholar

Puzynina J. (2006), Słowo poety, Warszawa.
Google Scholar

Puzynina J. (2012), Słowo o «prawdzie» Norwida, [w:] Norwid w świecie wartości, red. Korpysz T., Warszawa.
Google Scholar

Stróżewski W. (2002), Wokół piękna: szkice z estetyki, Kraków.
Google Scholar

Tatarkiewicz W. (2011a), Historia filozofii, Warszawa.
Google Scholar

Tatarkiewicz W. (2011b), Dzieje sześciu pojęć, Warszawa.
Google Scholar

Wierzbicka A. (1970), „Dobrze” i „słusznie”, „Miesięcznik Literacki” 5, nr 4.
Google Scholar

Wierzbicka A. (1971), Kocha, lubi, szanuje. Medytacje semantyczne, Warszawa.
Google Scholar

Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, Puzynina J., Korpysz T., współpraca merytoryczna Chojak J., współpraca techniczna Miernik J., Żółtak M., http://slownikjezykanorwida.uw.edu.pl/
Google Scholar

Słownictwo estetyczne Cypriana Norwida (1994), red. Chojak J., Warszawa.
Google Scholar

Słownik języka Adama Mickiewicza (1969), red. Górski K., Hrabiec S., t. VI, Wrocław–Warszawa–Kraków, hasło: piękny.
Google Scholar

Słownik języka polskiego (1858), Linde S. B., t. IV, Lwów, hasło: piękny.
Google Scholar

Słownik języka polskiego (1861), t. I–II, red. Zdanowicz A., Wilno.
Google Scholar

Słownik języka polskiego (1908), red. Karłowicz J., Kryński A. A., Niedźwiedzki W., t. IV, Warszawa, hasło: piękny.
Google Scholar

Słownik języka polskiego (1964) red. Doroszewski W., t. VI, Warszawa.
Google Scholar

Загрузки

Опубликован

2018-12-30

Как цитировать

Hurkała, E. (2018). Przymiotnik piękny i jego derywaty jako klucz do hierarchizacji wartości w prozie artystycznej Cypriana Norwida. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica Rossica, (16), 51–74. https://doi.org/10.18778/1731-8025.16.05

Выпуск

Раздел

Articles