Zmiany biegu koryta Krasnej (Świętokrzyskie) w oparciu o dane kartograficzne i geologiczne

Tomasz Kalicki; Karolina Fularczyk

doi:10.18778/1427-9711.17.02

Authors

Tomasz Kalicki Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii, Zakład Geomorfologii, Geoarcheologii i Kształtowania Środowiska
Karolina Fularczyk Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii, Zakład Geomorfologii, Geoarcheologii i Kształtowania Środowiska

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.17.02

Keywords:

geomorphology, cartography, Krasna, Old Polish Industrial District, channel changes

Abstract

The aim of the study was to identify riverbed changes of the Krasna river along its entire length in recent centuries, based on archival cartographic materials. Additionally, in the roughly 2-km long estuary section, where the largest riverbed changes were noticed in the maps, cartographic changes were verified by geomorphological and geological mapping of Quaternary sediments. The Krasna River is located in the northern part of the Świętokrzyskie Province in the Polish Uplands area. The Krasna River is a left-side tributary of the Czarna Konecka, with the length of 28 km. The basin area is about 121 km2. It was located in the Old Polish Industrial District. Krasna was one of the most industrialized rivers of the Old Polish Industrial District in 19th c. The waters of the lower section of Krasna were used to power forges and water mills. The activity of the forges and water mills contributed to changes in the course of the Krasna riverbed, visible on cartographic materials as well as in sediments. In early 1930s, old forges were transformed into water mills. In later years, the mill buildings were transformed into sawmills, which existed until the middle of the 20th c. On the flood plain, remnants of the iron metallurgy have survived in such forms as shafts and channels as well as in sediments as slags or bricks. With the fall of industrial activity, renaturalization processes started in the Krasna River valley and the river bed itself. This led to the restoration of a natural environment and the river came back to its natural course.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Bąkowski, K., 1902. Dawne kierunki rzek pod Krakowem. Rocznik Krakowski 5, 138–172.
Google Scholar

Bogucka-Szymalska, M., 2006. Zmiany koryta Wisły pomiędzy Warszawą a Modlinem na przestrzeni ostatnich 150 lat. Dokumentacja geograficzna 32, 20–24.
Google Scholar

Chrabąszcz, M., Kalicki, T., Przepióra, P., Frączek, M., 2017. Zmiany koryta dolnej i środkowej Wiernej Rzeki od XVIII wieku. Folia Geographica Physica 16, 5–13.
Google Scholar

Fajkosz, A., 2010. Kartki z historii Ziemi Koneckiej. Muzeum Regionalne PTTK w Końskich, Kielce–Końskie.
Google Scholar

Falkowski, E., 1971. Historia i prognoza rozwoju układu koryta wybranych odcinków rzek nizinnych Polski. Biuletyn Geologiczny 12, 5–121.
Google Scholar

Fularczyk, K., 2017. Zmiany biegu ujściowego odcinka Krasnej na podstawie danych kartograficznych. Zeszyty Studenckiego Ruchu Naukowego UJK 26, 23–29.
Google Scholar

Fularczyk, K., 2018. Zmiany biegu koryta dolnej Krasnej w oparciu o dane geologiczne i kartograficzne. Maszynopis pracy magisterskiej, Archiwum IG UJK.
Google Scholar

Goraj, M., 2015. Ewolucja doliny dolnej Warty od XVII do XX wieku na podstawie analiz kartograficznych. Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 28, 99–120.
Google Scholar

Goska, M., 2018. Zmiany użytkowania ziemi w zlewni Czarnej Koneckiej (od źródła do zbiornika Sielpia) w XIX i XX wieku w obrazie kartograficznym. Maszynopis pracy magisterskiej, Archiwum IG UJK.
Google Scholar

Graf, R., Kaniecki, A., Medyñska-Gulij, B., 2008. Dawne mapy jako źródło informacji o wodach śródlądowych i stopniu ich antropogenicznych przeobrażeń. Badania Fizjograficzne Nad Polską Zachodnią 59, 11–27.
Google Scholar

Kalicki, T., Plit, J., 2003. Historical changes of the Vistula channel and its reflection in the flood plain beetven Józefów and Kaziemierz Dolny, [w:] Kotarba, A. (red.), Holocene and late Vistulian palaeogeography and palaeohydrology. Prace Geograficzne 189, IGiPZ PAN, 159–179.
Google Scholar

Kalicki, T., Frączek, M., Przepióra, P., Kusztal, P., Kłusakiewicz, E., Malęga, E., 2018. Late Quaternary geomorphology and geoarchaeology in the rivers of the Holy Cross Mountains region, central Europe. Quaternary Research (2018), 1–16. DOI: 10.1017/qua.2018.55
Google Scholar

Kałmykow-Piwińska, A., Falkowski, T., 2012. Ocena stabilności morfologii koryta na podstawie analizy archiwalnych materiałów kartograficznych i fotogrametrycznych wykonywanej w środowisku GIS. Przegląd Naukowy Inżynieria i Kształtowanie Środowiska 4 (21), 251–262.
Google Scholar

Kondracki, J., 2002. Geografia regionalna Polski. Wydawnictwo Naukowe PWN, 270–278.
Google Scholar

Krupa, J., 2013. Zmiany układu koryta Czarnej Nidy i rozmieszczenie młynów, [w:] Naturalne i antropogeniczne procesy kształtujące dno doliny Czarnej Nidy w późnym vistulianie i holocenie. Folia Quatenaria 81, 5–174.
Google Scholar

Kusztal, P., 2016. Budowa geologiczna i rzeźba doliny Czarnej Koneckiej pomiędzy Janowem a Wąsoszem Starą Wsią. Maszynopis pracy magisterskiej, Archiwum IG UJK.
Google Scholar

Lenar-Matyas, A., Witkowska, H., Żak, A., 2006. Rzeka Kamienna – zmiany na przestrzeni wieków i propozycja jej renaturyzacji. Infrastruktura i Ekologia Terenów Wiejskich 4 (2), 79–88.
Google Scholar

Nawieśniak, M., Strutyński, M., Hernik, J., 2014. Charakterystyka zmian przebiegu koryta Krzyworzeki oraz potoku Niedźwiadek na terenie gminy Wiśniowa w ujęciu historycznym. Czasopismo naukowo-kulturalne EPISTEME 2 (22), 321–327.
Google Scholar

Noszczyk, T., Nawieśniak, M., Hernik, J., Strutyński, M., Taszakowski, J., 2015. Wykorzystanie map topograficznych do analizy zmian przebiegu koryta rzeki Krzyworzeka. Czasopismo naukowo-kulturalne EPISTEME 2 (26), 109–116.
Google Scholar

Ostrowski, P., Kaszyński, K., 2014. Ocena tendencji współczesnej ewolucji wybranego fragmentu koryta dolnego Bugu na podstawie materiałów kartograficznych i teledetekcyjnych. Landform Analysis 26, 11–20.
Google Scholar

Picheta, P., 2018. Zmiany użytkowania ziemi w zlewni Czarnej Staszowskiej od ujścia Wschodniej w XIX i XX wieku w obrazie kartograficznym. Maszynopis pracy magisterskiej, Archiwum IG UJK.
Google Scholar

Plit, J., 2002. Zmiany biegu Wisły na odcinku od Stężycy do Magnuszewa oraz ich skutki, [w:] Jankowski, A.T., Myga-Piątek, U., Jankowski, G. (red.), Problemy ochrony i kształtowania krajobrazu Górnego Śląska na tle doświadczeń z innych regionów Polski. Sosnowiec, 143–150.
Google Scholar

Plit, J., 2004. Changes of settlement system and land use in the Vistula River Valley between Wargocin and Magnuszew Turing historical Times, [w:] Dobrzańska, H., Jerem, E., Kalicki, T. (red.), The geoarchaeology of river valleys. Archaeolinqua, Series Minor, Budapest, 105–141.
Google Scholar

Plit, J., 2006. Analiza historyczna jako źródło informacji o środowisku przyrodniczym, [w:] Richling, A., Stojek, B., Strzyż, M., Szumacher, I. (red.), Regionalne Studia Ekologiczno-Krajobrazowe, Problemy Ekologii Krajobrazu 16 (1), 217–227.
Google Scholar

Plit, J., 2007. Analiza starych map jako źródło informacji o przemianach środowiska geograficznego, [w:] Sołtysik, R., Suligowski, R. (red.), Nauki Geograficzne w Badaniach Regionalnych, Tom I: Rola geografii fizycznej w badaniach regionalnych. Kielce, 197–203.
Google Scholar

Plit, J., 2010. Zmiany koryta Niemna w ciągu 200 lat (na odcinku od Hożej do Mielnika). Prace Komisji Krajobrazu Kulturowego 13, 78–87.
Google Scholar

Schirmer, W., 1983. Die Talentwicklung an Main und Regnitz seit dem Hochwürm. Geologisches Jahrbuch, Reihe A, 71, 11–43.
Google Scholar

Skrycki, R., 2003. Obraz kartograficzny biegu Dolnej Odry do początków XX wieku. Człowiek i środowisko przyrodnicze Pomorza Zachodniego. II Środowisko abiotyczne, 94–100.
Google Scholar

Strasser, R., 1990. Die Veränderungen des Rheinlaufs zwischen Grieth und Griethausen vom Spätmittelalter bis zum Beginn des 19. Jahrhunderts, [w:] Schirmer, W. (red.), Rheinlands. Sammelband, 1–18.
Google Scholar

Strasser, R., 1992. Die Veränderungen des Rheinstromes in historischer Zeit, Band I. Zwischen der Wupper- und der Düsselmündung. Publikationen der Gesellschaft für Rheinische Geschichtskunde, Düsseldorf.
Google Scholar

Śmielak, Ł., 2008. Charakterystyka zmian przebiegu koryta rzeki Słupi w granicach miasta Słupsk – ujęcie historyczne przy wykorzystaniu narzędzi GIS. Problemy Ekologii Krajobrazu 22, 279–284.
Google Scholar

Trafas, K., 1975. Zmiany biegu koryta Wisły na wschód od Krakowa w świetle map archiwalnych i fotointerpretacji. Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne 40.
Google Scholar

Trafas, K., 1992. Zmiany biegu Wisły pomiędzy ujściem Przemszy a Sandomierzem, [w:] Wisła w dziejach i kulturze Polski. Zmiany biegu górnej Wisły i ich skutki. Wydawnictwo UW, 31–61.
Google Scholar

Tyszewski, S., Pusłowska, D., 2012. Warunki korzystania z wód zlewni Czarnej Malenieckiej. Pracownia Gospodarki Wodnej „PRO–WODA”, Warszawa.
Google Scholar