Eine kleine trup – thast is, A Carpet with an Inlay: A Polish crime novel – a description of a few examples (with the suggestion of theory)

Authors

DOI:

https://doi.org/10.18778/1505-9057.66.02

Keywords:

a crime novel, a crime comedy, a moral-psychological novel, Nicolai Hartmann, Anna Bińkowska, Marta Kisiel-Małecka, Tadeusz Kostecki, Krzysztof Kotowski, Karolina Morawiecka, Dominik W. Rettinger, Maciej Słomczyński, Olga Warykowska

Abstract

The Polish crime novel, especially written after 1989, raises several research questions. The first is a question about the chronology of Polish literature, and at the same time – the dependence of its development on political changes. Second –whether such changes actually had (or have) an impact on, for example, formalissues related to the shape of this literature. Perhaps the political changes could have influenced the taking up of topics that were previously impossible to describe.

This study aims to describe and analyze the Polish detective novel from a slightly different perspective, namely to describe it as a certain object. Therefore, chronological issues will not play a major role here; will be treated as an auxiliary parameter. On the other hand, the article will emphasize the importance of the thesis that the crime novel becomes, just after 1989, a novel of a moral and psychological nature. It also shows a tendency towards something that the authors themselves describe as a “crime comedy”. Therefore, the article contains an outline of the research problem (a literary work as an object), and the main thesis is the independence of formal issues from the issues of political change; research methods are primarily a description of the object, resp. of a literary work and its features such as: the setting (specific and described precisely or schematically), the language of the protagonists/antagonists/narrator (conventional or individualized, with intertextual allusions), conventional or individualized characters, a riddle (the most important, pretext, reveals the second bottom). I try to show that political changes have influenced the taking up of topics that were previously impossible to describe. On the other hand, the very issues of political changes on the sphere of composition affect only the linguistic layer of the works.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Jakub Lichański, Uniwersytet Warszawski

Jakub Z. Lichański – prof. dr hab., Uniwersytet Warszawski, historyk literatury i kultury, teoretyk i praktyk w zakresie retoryki, krytyk literacki. Od 1989 członek International Society of the History of Rhetoric, współorganizator i pierwszy przewodniczący powołanego w 2000 roku Polskiego Towarzystwa Retorycznego. W latach 2007–2016 kierownik Zakładu Retoryki i Mediów w Instytucie Polonistyki Stosowanej UW. Prowadził badania z zakresu literatury i kultury popularnej, skupiając się szczególnie na recepcji twórczości J.R.R. Tolkiena. Autor m.in. takich książek jak: Niepopularnie o popularnej. O narzędziach badań literatury (2018), W poszukiwaniu najlepszych form komunikacji, czyli dlaczego wciąż jest nam potrzebna retoryka? (2017).

References

Bińkowska Anna, Tu się nie zabija, W.A.B., Warszawa 2017.
Google Scholar

Kisiel-Małecka Marta, Dywan z wkładką. Komedia kryminalna, W.A.B., Warszawa 2021.
Google Scholar

Kisiel-Małecka Marta, Efekt pandy. Komedia kryminalna, W.A.B., Warszawa 2021.
Google Scholar

Kostecki Tadeusz, Śmierć przyszła w południe (1964), LTW, Warszawa 2010.
Google Scholar

Kotowski Krzysztof, Święto świateł, Prószyński i S-ka, Warszawa 2013.
Google Scholar

Morawiecka Karolina, Morderca na plebanii czyli klasyczna powieść kryminalna o wdowie, zakonnicy i psie (z kulinarnym podtekstem), Lira, Warszawa 2019.
Google Scholar

Morawiecka Karolina, Śledztwo od kuchni czyli klasyczna powieść kryminalna o wdowie, zakonnicy i psie (z kulinarnym podtekstem), Lira, Warszawa 2020.
Google Scholar

Morawiecka Karolina, Zabójstwo na cztery ręce czyli klasyczna powieść kryminalna o wdowie, zakonnicy i psie (z kulinarnym podtekstem), Lira, Warszawa 2019.
Google Scholar

Morawiecka Karolina, Zagadka drugiej śmierci czyli klasyczna powieść kryminalna o wdowie, zakonnicy i psie (z kulinarnym podtekstem), Lira, Warszawa 2020.
Google Scholar

Rettinger Dominik W., Talizmany, Edipresse Polska, Warszawa 2017.
Google Scholar

Shakespeare William, Wieczór trzech króli, lub co chcecie, [w:] W. Shakespeare, Dzieła dramatyczne w dwunastu tomach, przekł. L. Urlich, Gebethner i Wolff, Warszawa–Kraków 1912, t. 4, s. 271–356.
Google Scholar

Słomczyński Maciej, Gdzie jest trzeci król (1966), LTW, Warszawa 2021.
Google Scholar

Warykowska Olga. Eine kleine trup, Novae Res, Gdynia 2020.
Google Scholar

Aparat bezpieczeństwa w Polsce. Kadra kierownicza, t. 1–3, red. K. Szwagrzyk, P. Piotrowski, Wydawnictwo IPN, Warszawa 2005–2008.
Google Scholar

Barańczak Stanisław, Poetyka polskiej powieści kryminalnej, „Teksty” 1973, nr 12 (6), s.63–82.
Google Scholar

Booth Wayne C., The Rhetoric of Fiction, wyd. 2, The University of Chicago Press, Chicago 1983.
Google Scholar

Brzostek Dariusz, Motyw zbrodni. Od chciwego spadkobiercy do seryjnego mordercy, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 281–296.
Google Scholar

Burszta Wojciech Józef, Czubaj Mariusz, Kryminalna odyseja oraz inne szkice o czytaniu i pisaniu, Oficynka, Gdańsk 2017.
Google Scholar

Darska Bernadetta, Czy kryminał feministyczny jest kryminałem kobiecym? Rozważania gatunku i płci, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 177–190.
Google Scholar

Gemra Anna, „Zbrodniarz i panna”: damsko-męskie relacje w wątkach kryminalnych, [w:] Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2015, s. 35–56, 243–262.
Google Scholar

Hartmann Nicolai, Über die Stellung der ästhetischen Werte im Reich der Werte überhaupt, [w:] N. Hartmann, Kleinere Schriften, Berlin 1958, t. 3, s. 314–321(tł. pol. w: W. Galewicz, N. Hartmann, Wiedza Powszechna, Warszawa 1987, s. 309–320). https://doi.org/10.1515/9783110855203.314
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1515/9783110855203.314

https://www.byzantium1200.com/ [dostęp: 23.09.2021]
Google Scholar

Ingarden Roman, O dziele literackim, przekł. M. Turowicz, PWN, Warszawa 1960.
Google Scholar

Kokot Joanna, „Niejaki doktor Thorndyke”. Utwory R. Austina Freemana i detektyw naukowiec, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 263–280.
Google Scholar

Larek Michał, Co się wydarzyło w 1959 roku w Polsce ? Powieść kryminalna według Pesco, Alexa i Lema, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 93–106.
Google Scholar

Lichański Jakub Z., Niepopularnie o popularnej. O narzędziach badań literatury, Wydawnictwo Drugie, Warszawa 2018.
Google Scholar

Literatura kryminalna. Na tropie motywów, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2016.
Google Scholar

Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2015.
Google Scholar

Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014.
Google Scholar

Łotman Jurij M., Teoria chudożestvennogo teksta, Izd. Nauka, Moskva 1970 (tł. pol.: A. Tanalska, Warszawa 1984).
Google Scholar

Łotman Jurij M., Uniwersum umysłu – semiotyczna teoria kultury, red. przekł. przedm. B. Żyłko, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2008.
Google Scholar

Mazurkiewicz Adam, Tendencje rozwojowe współczesnej polskiej literatury kryminalnej, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 151–176
Google Scholar

Mazurkiewicz Adam, U źródeł współczesnej literatury kryminalnej: „powieść tajemnic”, [w:] Literatura kryminalna. Na tropie źródeł, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2015, s. 35–56.
Google Scholar

Piwkowski Włodzimierz, Nieborów. Arkadia, KAW, Łódź 1989.
Google Scholar

Ryszkiewicz Mirosław, Retoryka polskiej postmodernistycznej powieści kryminalnej. Prolegomena, [w:] Retoryka i manipulacja. Technika manipulacji, red. E. Lewandowska-Tarasiuk, J.Z. Lichański, t. III, DiG, Warszawa 2020, s. 89–102 [seria: „Forum Artis Rhetoricae” 62 (3)].
Google Scholar

Ryszkiewicz Mirosław, Retoryka polskiej powieści kryminalnej po roku 1989. Preliminaria, Wydawnictwo UMCS, Lublin 2021.
Google Scholar

Samsel-Chojnacka Monika, Szwedzka powieść kryminalna jako literatura społecznie zaangażowana, „Studia Humanistyczne AGH” 2011, 10/1, s. 103–118.
Google Scholar

Skotarczak, Dorota, Otwierać, milicja! O powieści kryminalnej w PRL, Wydawnichowska, I. Grin, EMG, Kraków 2017.
Google Scholar

Teorie i praktyki komunikacji, red. G. Habrajska, Wydawnictwo UŁ, Łódź 2020.
Google Scholar

Tuszyńska Justyna, Depresja detektywa. Tematyzacja problematyki psychologicznej w szwedzkich powieściach kryminalnych, [w:] Literatura kryminalna. Na tropie motywów, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2016, s. 287–352.
Google Scholar

Wróblewska Violetta, Gatunkowy synkretyzm czy eklektyzm? O nowej formule polskiego kryminału po 1989 roku, [w:] Literatura kryminalna. Śledztwo w sprawie gatunków, red. A. Gemra, EMG, Kraków 2014, s. 129–150;
Google Scholar

Zariecki W.A., Obraz jako informacja, przekł. Ludwik Suchanek, „Pamiętnik Literacki” 1969, R. 60, z. 1, s. 257–278.
Google Scholar

Published

2023-06-30

How to Cite

Lichański, J. (2023). Eine kleine trup – thast is, A Carpet with an Inlay: A Polish crime novel – a description of a few examples (with the suggestion of theory). Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica, 66(1), 27–44. https://doi.org/10.18778/1505-9057.66.02