Odrzucanie sterylności. Przyczynek do rozpoznania wartości hedonicznych i witalnych w sporze o gender

Łukasz Rozwadowski

doi:10.18778/1689-4286.64.01

Autor

Łukasz Rozwadowski Uniwersytet Wrocławski https://orcid.org/0000-0002-5721-9324

DOI:

https://doi.org/10.18778/1689-4286.64.01

Słowa kluczowe:

kampanie antygenderowe, aksjologia, wartości witalne, wartości hedoniczne

Abstrakt

W artykule przyjęto perspektywę, w ramach której na podstawie wytworów i praktyk bada się relacje między wartościami. Obiektem analizy jest spór o gender. Potraktowany on został jako przestrzeń aksjotyczna, czyli miejsce odmiennych realizacji tej samej reakcji na wartość bądź różnych stanowisk względem tego samego napięcia między wartościami. Napięcie, na którym koncentruje się tekst, zachodzi między wartościami hedonicznymi a witalnymi, które to rozróżnienie zostało zaczerpnięte z aksjologii Maksa Schelera. Dystynkcja ta pokazała, że choć priorytet nadawany wartościom hedonicznym wyraźnie różnicuje strony sporu, to zarówno antygenderyzm, jak i myśl feministyczno-queerowa traktowana en bloc upatrują w „bezcielesnych” ideach podmiotu zagrożenia dla żywotności jednostek i społeczeństw. Rozróżnienie to okazało się również przydatne w sformułowaniu pytania o to, jak wizerunki wagin i, ogólnie, ciał kobiet używane w konfrontacji z patriarchatem mają się do sfery przyjemności.

Bibliografia

Adamiak, M. (2023). Przeżywając płeć. Doświadczenie na styku feminizmu, poststrukturalizm i fenomenologii. Kraków: Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Bachryj-Krzywaźnia, M. (2016). „Był sobie gender …” Kategoria gender w dyskursie „Gościa Niedzielnego” – analiza pola semantycznego i analiza aktantowa. Politeja – Pismo Wydziału Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, 43, 346–362, https://doi.org/10.12797/Politeja.13.2016.43.14 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.13.2016.43.14

Bakke, M. (2014). Ciało. W: M. Rudaś-Grodzka i in. (red.), Encyklopedia gender. Płeć w kulturze, 73–76. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca.
Zobacz w Google Scholar

Butler, J. (2008). Uwikłani w płeć. Feminizm i polityka tożsamości, przeł. K. Krasuska. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Zobacz w Google Scholar

Case, M.A. (2016). The Role of the Popes in the Inventionof Complementarity and the Vatican’s Anathematization of Gender. Religion & Gender, 6, 155–172, https://doi.org/10.18352/rg.10124 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18352/rg.10124

Corredor, E.S. (2019). Unpacking “Gender Ideology” and the Global Right’s Antigender Countermovement. Signs. Journal of Women in Culture and Society, 44, 613–638, https://doi.org/10.1086/701171 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1086/701171

De Monticelli, R. (2021). Towards a Phenomenological Axiology. Discovering What Matters. Cham: Palgrave Macmillan, https://doi.org/10.1007/978-3-030-73983-6 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-030-73983-6

Duda, M. (2016). Dogmat płci. Polska wojna z gender. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra.
Zobacz w Google Scholar

Gevisser, M. (2022). Różowa linia. Jak miłość i płeć dzielą świat, przeł. A. Stachowski. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Zobacz w Google Scholar

Górecki, P. (2017). Z marginesów do centrum: „Encyklopedia gender” i inne nowe omówienia a przemieszczanie dyscypliny „gender studies”. Teksty drugie, 1, 128–138, https://doi.org/10.18318/td.2017.1.10
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18318/td.2017.1.10

Graff, A., Korolczuk, E. (2021). Kto się boi gender? Prawica, populizm i feministyczne strategie oporu, przeł. M. Sutowski. Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.
Zobacz w Google Scholar

Heidegger, M. (1997). Drogi lasu, przeł. J. Gierasimiuk i in. Warszawa: Aletheia.
Zobacz w Google Scholar

Hyży, E. (2003). Kobieta, ciało, tożsamość. Teorie podmiotu w filozofii feministycznej XX wieku. Kraków: Universitas.
Zobacz w Google Scholar

Iżykowska-Uszczyk, A. (2022). Kulturowe przemiany intymności na przykładzie polskiej sztuki współczesnej w XXI wieku. Wrocław (niepublikowana praca doktorska).
Zobacz w Google Scholar

Janion, L.H. (2018). „Nie popadajmy w przesadę z tą równością” – płeć mózgu, heteronorma i mistyka naukowości. Adeptus, 11, 1–20, https://doi.org/10.11649/a.1502 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.11649/a.1502

Kalckreuth, M. von (2024). Changes and Conflicts of What We Value: Empirical Value Surveys and Axiological Reflection. The Journal of Value Inquiry, https://doi.org/10.1007/s10790-024-10013-w [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/s10790-024-10013-w

Kaoma, K. (2016). The Vatican Anti-Gender Theory and Sexual Politics: An African Response. Religion&Gender, 6, 282–292, https://doi.org/10.18352/rg.10180 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18352/rg.10180

Kasiak, M. (2019). Gender w edukacyjnym, publicznym dyskursie Kościoła. Analiza „Listu pasterskiego na Niedzielę Świętej Rodziny”. Kultura – społeczeństwo – edukacja, 2 (16), 291–311.
Zobacz w Google Scholar

Kopciuch, L. (2011). Wartość hedoniczna – problemy aksjologiczne i ontologiczne. Kwartalnik Filozoficzny, 2, 43–56.
Zobacz w Google Scholar

Korobczenko, K. (2009). Ideologia gender a „osobotwórcza” funkcja ciała i płci w teologii ciała Jana Pawła II. W: M. Machinek, A. Jucewicz (red.), Idea gender jako wyzwanie dla teologii (81–98). Olsztyn: Wydawnictwo „Hosianum”.
Zobacz w Google Scholar

Kościańska, A. (2014). Panika wokół gender – temat zastępczy czy spór o obywatelstwo kulturowe. Ars Educandi, 11, 259–268, https://doi.org/10.26881/ae.2014.11.20 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26881/ae.2014.11.20

Kováts, E., Põim, M. (red.). (2015). Gender as Symbolic Glue. The Position and the Role of Conservative and Far Right Parties in the Anti-gender Mobilizations in Europe. Budapest: Foundation for European Progressive Studies.
Zobacz w Google Scholar

Köttig, M., Bitzan, R., Petö, A. (red.). (2017). Gender and Far Right Politics in Europe. New York: Palgrave Macmillan, https://doi.org/10.1007/978-3-319-43533-6
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-43533-6

Kuhar, R., Patternote, D. (red.). (2017). Anti-gender Campaigns in Europe. Mobilizing against Equality. Lanham: Rowman & Littlefield.
Zobacz w Google Scholar

Kuhar, R., Zobec, A. (2017). The anti-gender movement in Europe and the educational process in public schools. CEPS Journal, 7, 29–46, https://doi.org/10.25656/01:14594 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.26529/cepsj.168

Machinek, M. (2009). Teologiczna antropologia w konfrontacji z ideą gender. W: M. Machinek, A. Jucewicz (red.), Idea gender jako wyzwanie dla teologii (99–116). Olsztyn: Wydawnictwo „Hosianum”.
Zobacz w Google Scholar

Malabou, C. (2021). Wymazana przyjemność. Klitoris i myślenie, przeł. A. Dwulit. Kraków: Ostrogi.
Zobacz w Google Scholar

Pearce, R., Erikainen, S., Vincent, B. (2020). TERF wars: An introduction. The Sociological Review Monographs, 68, 677–698, https://doi.org/10.1177/0038026120934713 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1177/0038026120934713

Peeters, M. (2013). Gender– światowa norma polityczna i kulturowa. Narzędzie rozeznania, tłum. L. Woroniecki. Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek.
Zobacz w Google Scholar

Rawłuszko, M. (2019). And If the Opponents of GenderIdeology Are Right? GenderPolitics, Europeanization, and the Democratic Deficit. Politics & Gender, 1–23, https://doi.org/10.1017/S1743923X19000576 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/S1743923X19000576

Rozwadowski, Ł. (2024). O strukturach wartości dziś. Od polaryzacji do wewnętrznego porządku. Prace Kulturoznawcze, 28, 53–68, https://doi.org/10.19195/0860-6668.28.2.4 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.19195/0860-6668.28.2.4

Scheler, M. (1973). Formalism in Ethics and Non-Formal Ethics of Values. A New Attempt toward the Foundation of an Ethical Personalism, trans. Manfred S. Frings, Roger L. Funk, Evanston: Northwestern University Press.
Zobacz w Google Scholar

Schmitt, C. (2008). Tyrania wartości. Kronos: Metafizyka – Kultura – Religia, 3, 38–57.
Zobacz w Google Scholar

Spallaccia, B. (2020). Ideologia del gender: towards a transcultural understanding of the phenomenon. Modern Italy, 25, 131–145, https://doi.org/10.1017/mit.2019.63 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1017/mit.2019.63

Stabrowski, M. (2016). Świat według wartości w kazaniach jezuickich XVII wieku. Wrocław: Chronicon.
Zobacz w Google Scholar

Szwed, A., Zielińska, K. (2017). A War on Gender? The Roman Catholic Church’s Discourse on Gender in Poland. W: S.P. Ramet, I. Borowik (red.), Religion, Politics, and Values in Poland. Continuity and Change Since 1989 (113–136). New York: Palgrave Macmillan, https://doi.org/10.1057/978-1-137-43751-8_6 [dostęp: 24.05.2025].
Zobacz w Google Scholar DOI: https://doi.org/10.1057/978-1-137-43751-8_6

Trębicki, J. (1973). Etyka Maxa Schelera. Przyczynek do ogólnej teorii wartości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Zobacz w Google Scholar

Wolska, D. (1997). Wstyd i bezwstyd. Przyczynek do badań nad kulturą i PRL-em. W: S. Bednarek (red.), Nim będzie zapomniana. Szkice o kulturze PRL-u (62–73). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Zobacz w Google Scholar

Zimniak-Hałajko, M. (2016) Ciało i wspólnota. Wokół prawicowej wyobraźni. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Zobacz w Google Scholar