Analysis of the relationships between the spatial arrangement of palaeovalleys and contemporary valleys of Central Poland in the light of GIS methods

Aleksander Szmidt

doi:10.18778/1427-9711.15.06

Authors

Aleksander Szmidt Uniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Katedra Geografii Fizycznej, Zakład Dynamiki Środowiska i Gleboznawstwa

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9711.15.06

Keywords:

Palaeovalleys, correlation analysis, skeletal lines, GIS

Abstract

The article presents an example of application of selected GIS methods for showing connections between the course of palaeovalleys and contemporary valleys in Central Poland. The analysed area was shaped in the conditions of environment as early as the Palaeogene and Neogene, but the greatest impact on the present-day landscape came from the morphogenetic processes which operated in the Quaternary.
Palaeogeographic studies of the analysed area often point to the possible dependencies between the contemporary landscape and its substrate, particularly as regards the valley system. In order to verify this hypothesis, on the basis of archival cartographic materials and a Digital Elevation Model of the current terrain, a procedure for conducting analyses with the use of commonly available GIS tools was proposed. Results of the conducted analysis allow for stating that the major river valleys of Central Poland in large part correspond to the arrangement of the fossil valley system, and the relationships are most easily noticeable for the largest valleys.

Downloads

Download data is not yet available.

References

Baraniecka, M.D., 1975. Zależność wykształcenia osadów czwartorzędowych od struktur i dynamiki podłoża w środkowej części Niżu Polskiego. Biuletyn Instytutu Geologicznego 288, 16, 5–97.
Google Scholar

Baraniecka, M.D., Skompski, S., 1978. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Płock, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Baranowski, J., Mańkowska, A., 1972. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kalisz, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Chodyń, R., 2004. Zastosowanie cyfrowego modelu terenu (DEM) w badaniach geologicznych na przykładzie obszaru między Dobczycami a Mszaną Dolną (polskie Karpaty zewnętrzne). Przegląd Geologiczny 52, 315–319.
Google Scholar

Ciuk, E., 1979. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Konin, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Filonowicz, P., 1978. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kielce, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Forysiak, J., 2004. Wpływ podłoża mezozoicznego na morfologię i przebieg doliny Warty między Burzeninem i Dobrowem, [w:] III. Świętokrzyskie spotkania geologiczno-geomorfologiczne nt. Rzeźba i osady czwartorzędowe na tle struktur starszego podłoża obszaru Polski, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 13–15.05.2004, Kielce, 22–23.
Google Scholar

Galon, R., 1970. Uwagi o wpływie konfiguracji i struktury podłoża plejstocenu na rozwój sieci dolinnej Polskiego Niżu. Acta Geographica Lodziensia 24.
Google Scholar

Gudowicz, J., Zwoliński, Z., 2009. Geoinformacyjne modelowanie hydrologiczne, [w:] Zwoliński Z. (red.), GIS platforma integracyjna geografii. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 101–114.
Google Scholar

Haisig, J., Wilanowski, J., Biernat, S., Kaziuk, H., Kotlicki, S., 1979. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Kluczbork, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Haisig, J., Biernat S., 1980. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Częstochowa, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Haisig, J., Wilanowski, S., 2007. Szczegółowa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 ark. Kalisz. PIG Warszawa.
Google Scholar

Klatkowa, H., 1972. Paleogeografia Wyżyny Łódzkiej i obszarów sąsiednich podczas zlodowacenia warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 28, 1–220.
Google Scholar

Krzemiński, T., 1965. Przełom doliny Warty przez Wyżynę Wieluńską. Acta Geographica Lodziensia 21, 1–95.
Google Scholar

Jaskulski, M., Szmidt, A., 2013. Ocena przydatności automatycznego wyznaczania linii szkieletowych terenu do analiz geomorfometrycznych, [w:] Jażdżewska, I., Urbański, J. (red.), GIS w nauce. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica 14, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 145–156.
Google Scholar

Kobojek, E., 2000. Morfogeneza doliny Rawki. Acta Geographica Lodziensia 77, 1–157.
Google Scholar

Kondracki, J., 1968. Fizycznogeograficzna regionalizacja Polski i krajów sąsiednich w systemie dziesiętnym. Prace Geograficzne IG PAN 69, 13–69.
Google Scholar

Kondracki, J., 1998. Geografia regionalna Polski. PWN, Warszawa.
Google Scholar

Krzemiński, T., 1965. Przełom doliny Warty przez Wyżynę Wieluńską. Acta Geographica Lodziensia 21, 1–95.
Google Scholar

Maidment, D., 2002. ArcHydro GIS for water resorces. Redlands, California, ESRI Press.
Google Scholar

Makowska, A., 1972. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Skierniewice, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Maksymiuk, Z., 1970. Hydrografia dorzecza Grabi. Acta Geographica Lodziensia 25, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, 1–102.
Google Scholar

Piwocki, M., 1980. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Łódź, wyd. B, Mapa geologiczna odkryta, bez utworów czwartorzędowych. PIG Warszawa.
Google Scholar

Rdzany, Z., 1997. Kształtowanie rzeźby terenu między górną Rawką a Pilicą w czasie zaniku lądolodu warciańskiego. Acta Geographica Lodziensia 73, Łódzkie Towarzystwo Naukowe, Łódź, 1–146.
Google Scholar

Rdzany, Z., 2006. Glacjalne uwarunkowania rozwoju dolin rzecznych na przykładach z SE części regionu łódzkiego. Materiały Konferencyjne IV. Świętokrzyskiego spotkania geologiczno-geomorfologicznego nt. Regionalne aspekty funkcjonowania systemów dolinnych, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 11–13.05.2006, Kielce, 65–66.
Google Scholar

Różycki, S.Z., 1967. Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN, Warszawa, 1–236.
Google Scholar

Różycki, S.Z., 1972. Plejstocen Polski Środkowej na tle przeszłości w górnym trzeciorzędzie. PWN. Warszawa, 1–316.
Google Scholar

Sadłowska, A., 1982. Rozwój rzeźby międzyrzecza Pilicy, Czarnej i Drzewiczki. Acta Geographica Lodziensia 47, 1–108.
Google Scholar

Słowański, W., Piechulska-Słowańska, B., Gogołek, W., 1995. Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000 ark. Warszawa-Zachód, Polska Agencja Ekologiczna.
Google Scholar

Szaflarski, J., 1965. Zarys kartografii. Wyd. II, PPWK, Warszawa, 1–699.
Google Scholar

Szmidt, A., 2015. Ocena przydatności archiwalnych materiałów kartograficznych dla analiz paleopowierzchni wykonywanych w technikach GIS na obszarze Polski Środkowej . Acta Universitatis Lodziendzis. Folia Geographica Physica 14, 63–68.
Google Scholar

Turkowska, K., 2006. Geomorfologia regionu łódzkiego, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, 1–238
Google Scholar

Twardy, J., 2004. Odzwierciedlenie dynamiki podłoża mezozoicznego w morfologii i budowie geologicznej doliny Neru w okolicach Lutomierska (Wysoczyzna Łaska), [w:] Sołtysik, R. (red.), Czwartorzęd obszaru Polski na tle struktur starszego podłoża. Prace Instytutu Geografii Akademii Świętokrzyskiej 13, 107–124.
Google Scholar

Urbański, J., 2008. GIS w badaniach przyrodniczych. Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 1–252.
Google Scholar

Wachecka-Kotkowska, L., 2004. Związek między budową geologiczną i dynamiką podłoża podczwartorzędowego a ukształtowaniem współczesnej powierzchni obszaru między Piotrkowem Trybunalskim a Przedborzem. Przegląd Geologiczny 52, 10, 1006.
Google Scholar

Wachecka-Kotkowska, L., 2006. Tektoniczne i glacjalne uwarunkowania rozwoju sieci rzecznej w południowo-wschodniej części regionu łódzkiego. Materiały Konferencyjne IV. Świętokrzyskiego spotkania geologiczno-geomorfologicznego nt. Regionalne aspekty funkcjonowania systemów dolinnych, „Jodłowy Dwór” pod Świętym Krzyżem, 11–13.05.2006, Kielce, 81–84.
Google Scholar

Werner, P. 2004. Wprowadzenie do systemów geoinformacyjnych. Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Jark Sp. z o.o., Warszawa, 0–198.
Google Scholar