Celtycki miecz z Małej Wsi nad Wartą

Marek Urbański

doi:10.18778/1427-9657.11.05

Autor

Marek Urbański Muzeum Okręgowe w Sieradzu

DOI:

https://doi.org/10.18778/1427-9657.11.05

Słowa kluczowe:

miecz celtycki, osadnictwo celtyckie, Bojowie, centralna Polska

Abstrakt

Na wielkim cmentarzysku w Małej Wsi niedaleko Sieradza autor odkrył w 1980 r. bogato wyposażony grób wojownika z celtyckim mieczem. Grób otrzymał nr 27, a po weryfikacji nr 508.

Miecz był w żelaznej pochwie z okuciami na krawędziach i ze wzmacniającymi wąsami, a zakończonej trzewikiem z guzikowatą końcówką. Długość całkowita wynosi 106 cm. Sztych ostrołukowy, głownia w przekroju soczewkowata ma długość 84 cm, szerokość 6–6,5 cm. Trzpień do rękojeści o długości 16 cm był zakończony zgrubieniem. Rękojeść od miecza oddzielał ruchomy dzwonowaty jelec.

Oprócz miecza w skład wyposażenia wchodziły: grot włóczni, tok, umbo, fibula, nóż, pochewka, nity, gwoździe, pierścień, pęseta i inne – wszystko z żelaza. Znaleziono także ok. 660 fragmentów ręcznie lepionych naczyń glinianych. Długie przedmioty metalowe były zorientowane wzdłuż linii W–E. Taki zestaw zabytków wskazuje na celtyckie pochodzenie zmarłego lub silne kontakty z celtyckim środowiskiem wojskowym.

Miecz można zaklasyfikować do typu I/1 P. Łuczkiewicza, a trzpień do typu B. Pochwa należy do typu V Tomasza Bochnaka. Taki zestaw T. Bochnak i L. Tyszler określają jako broń celtycką, datowana na fazę A2 lub A2/A3. Okaz miecza z Małej Wsi można traktować jako kolejny dowód na pobyt celtyckich Bojów w centralnej Polsce.

Bibliografia

Alföldy, G. 1974. Noricum (The Provinces of the Roman Empire). London: Routledge and Kegan Paul.
Google Scholar

Barszczak, M., Andrzejewski, A. 1995. Rezultaty działalności naukowo-dydaktycznej i zestawienia osobowe. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Archaeologica 19, s. 105–124.
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6034.19.11

Bochnak, T. 2014. Importy celtyckie w kulturze przeworskiej i oksywskiej na ziemiach polskich w młodszym okresie przedrzymskim. Zróżnicowanie – drogi napływu – kontekst kulturowy. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Google Scholar

Cezar, G.J. 1978. Wojna galijska. Wrocław: Ossolineum.
Google Scholar

Dannheimer, H., Gebhard, R., 1993. Das keltische Jahrtausend. Mainz am Rhein: Verlag Philipp von Zabern.
Google Scholar

Dąbrowska, T. 1997. Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien. Monumenta Archaeologica Barbarica III. Kraków: Wydawnictwo i Drukarnia „Secesja”.
Google Scholar

Jażdżewska, M. 1987. Najciekawsze obiekty na stanowisku kultury przeworskiej w Siemiechowie nad górną Wartą. Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 32 (1985), s. 109–142.
Google Scholar

Jażdżewska, M. 1994. Nowe spojrzenie na hełm z Siemiechowa. Łódzkie Sprawozdania Archeologiczne I, s. 63–74.
Google Scholar

Jażdżewska, M., Siciński, W. 2017. Siemiechów stan. 2, woj. łódzkie. Cmentarzysko i osada kultury przeworskiej. Łódź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego.
Google Scholar

Kostrzewski, J. 1919. Die ostgermanische Kultur des Spätlatènezeit. Mannus-Bibliothek I. Leipzig–Würzburg: Verlag von Curt Kabitzsch.
Google Scholar

Kufel-Dzierzgowska, A., Wielowiejski, J. 1986. Neufund eines Bronzeeimers mit Delphinaattaschen von Niechmirów-Mała Wieś, Woj. Sieradz, Polen. Germania 64, 1. Halbb., s. 158–167.
Google Scholar

Łuczkiewicz, P. 1997. Miecze późnolateńskie z obszaru kultury przeworskiej. W: A. Kokowski (red.). Kultura Przeworska 3. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, s. 169–227.
Google Scholar

Łuczkiewicz, P. 2006. Uzbrojenie ludności ziem Polski w młodszym okresie przedrzymskim. Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej.
Google Scholar

Piaskowski, J. 1970. Metaloznawcze badania zapinek celtyckich znalezionych na ziemiach Polski. Archeologia Polski XV(2), s. 387–417.
Google Scholar

Polibiusz, 2003. Dzieje. Edycja komputerowa: http://www.zrodla.historyczne.prv.pl
Google Scholar

Szubelak, B. 2017. Galijska katastrofa pod Telamonem w 225 roku p.n.e. – aspekt militarno-psychologiczny. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne 144(3), s.. 427–439. https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.024.6939
Google Scholar DOI: https://doi.org/10.4467/20844069PH.17.024.6939

Terpilowskij, R.V., Žarow, G.V. 2014. Problemi doslidżennia pamiatok tipy Chariwka, W: G.J. Iwakin (red.). Wid Wieniediw do Rusi. Zbornik naukowych prac na poszany doktora istoricznich nauk, profesora Denisa Nikodimowicza Kozaka z nagodi jogo 70-litia, Kiiw, s. 45–60.
Google Scholar

Tyszler, L. 2016. Celtyckie militaria w kulturze przeworskiej z obszaru Wielkopolski wschodniej i Polski środkowej. Rocznik Wieluński 16, s. 29–52.
Google Scholar

Tyszler, L. 2018, Dwusieczne miecze celtyckie ze strefy połączeń komunikacyjnych szlaku bursztynowego na obszarze międzyrzecza Prosny i Warty. W: D. Waszak (red.). Celtica. Studia z dziejów Celtów 5. Kalisz–Warszawa: Tetragon, s. 42–57.
Google Scholar

Urbański, M. 1987. Groby kultury przeworskiej z cmentarzyska Niechmirowie-Małej Wsi, woj. sieradzkie, st. 1 (74-45). Prace i Materiały Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Seria Archeologiczna 32(1985), s. 169–186.
Google Scholar

Zagórska-Telega, J. 2019. Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej nadliswarciańskiego regionu osadniczego w młodszym i późnym okresie rzymskim. Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Google Scholar

Ziąbka, L., Ziętek, J. 2021. Nowe znalezisko monet typu Janków we wsi Zakrzew, gm. Warta, pow. sieradzki, woj. łódzkie. Sieradzki Rocznik Muzealny 17, s. 81–86.
Google Scholar

Żychliński, D. 2014. Obrządek pogrzebowy ludności kultury przeworskiej i wielbarskiej w Wielkopolsce. Prace Archeologiczne 1. Zielona Góra: Wydawnictwo Fundacji Archeologicznej, s. 229.
Google Scholar